معماری "های تک" فرزند خلف معماری مدرن!

در میان سبک های معماری، سبک هایتک جزء سبک هایی است که در نیمه دوم قرن نوزدهم به وجود آمد. سبک هایتک که با نام های دیگری همچون فناوری برتر یا تکنولوژی پیشرفته نیز شناخته می شود، ویژگی های خاص خود را دارد. معماری هایتک را می توان شکل توسعه یافته ای از معماری مدرن دانست که در نهایت منجر به معماری پست مدرن شد. در این سبک، عناصر پیشرفته تکنولوژی و صنعت در یکدیگر ادغام شدند و جلوه های نوینی از معماری را پدید آوردند.داز معماری هایتک با عنوان پلی بین معماری مدرن و پست مدرن یاد می شود و به همین خاطر هم، تمایز دادن تفاوت های بین این سبک ها اندکی دشوار است. در این مقاله قصد داریم که این سبک را بررسی نماییم.

معماری های_تک به چه معناست ؟

نظریات و مبانی معماری مدرن و "های ـ تک" در اصول، بسیار به یکدیگر نزدیک است و می توان گفت معماری "های تک" فرزند خلف معماری مدرن است. ولی از نظر شکلی تفاوت های بین این دو مکتب معماری مشاهده می شود. به طور کلی می توان بیان کرد که آن سادگی و بی پیرایگی که در معماری مدرن وجود دارد در "های_تک" ملاحظه نمی شود واگر معماران مدرن در طرح های خود ماشین را به نمایش می گذارند، معماران های ـ تک داخل ماشین و اجزاء آن را نشان می دهند.

باید گفت مصالح شاخص این شیوه معماری را فلز و شیشه تشکیل می دهد که:

• وضوح و صداقت و شفافیت را نمایان می کند.
• عموما تصویری از صنعت و تولید را بر ذهن بر جای می گذارد.
• با مشاهده نمونه بناهای آن اینگونه به نظر می رسد که در این نوع ساختمان سازی ، صنایع تکنولوژیکی و تصویری بیشتری نسبت به سایر بناها به کار رفته است.
• و در نهایت نمایانگر کارایی بیشتر و انعطاف پذیری کاربرد می باشد.

تاریخچه معماری هایتک

قبل از هر چیزی، مورخان هنر معماری بر روی این نکته اتفاق نظر دارند که اولین بنایی که به سبک هایتک ساخته شد، برج ایفل بود. برج ایفل در سال 1870 و با ادعای بلندترین سازه فلزی جهان ساخته شد. این برج خصوصیات بناهای هایتک را در خود جای داده است. اما در اصل اولین نمونه های معماری هایتک در کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی ساخته شدند. در دهه 1970 معماران اروپایی و آمریکایی تصمیم به ساخت نوع تازه ای از ساختمان گرفتند که منجر به ابداع این سبک گشتند. یکی از مواردی که آن ها را به ساخت این نوع ساختمان مجاب کرد، نیاز به بازسازی خانه هایی بود که در دوران جنگ جهانی دوم تخریب شده بودند. این معماران خلاق، تصمیم گرفتند به جای اینکه فقط به بازسازی ساده آن بناها اقدام کنند، در نوع مصالح و شکل استفاده از آن ها تغییراتی ایجاد نمایند. دیگر مساله ای که در ابداع معماری هایتک تاثیرگذار بود، فضای جامعه آمریکا در دهه 1970 بود. در این دهه مردم، دانشمندان و متخصصین مایل بودند تا جای ممکن از نظر تکنولوژی پیشرفت کنند و از مظاهر فناوری های نوین بهره ببرند. با توجه به وجود چنین فضایی، معماری فناوری برتر یا معماری تکنولوژی پیشرفته مورد استقبال آن ها واقع شد. در سال 1978 دو معمار که به کارهای ژورنالیستی هم علاقه مند بودند، کتابی با این عنوان به چاپ رساندند: های-تک: فرم های صنعتی و کتاب های مرجع برای خانه سازی. در این کتاب عکس های مختلفی از ساختمان هایی به چاپ رسیده بود که از مصالح صنعتی پیشرفته ای استفاده کرده بودند و فرم ساختمان ها حالت صنعتی پیشرفته ای داشت. نویسندگان این کتاب که جان کرون و سوزان اسلزین نام داشتند، مبدع نام هایتک برای این سبک از معماری شدند.

ویژگی های معماری های تک

از جمله ویژگی هایی که می توان برای آن برشمرد بدین شرح می باشند:

1. در این بناها ساختار پنهان نمی شود بلکه از عناصر ضروری ساختمان سازی استفاده ای پرمعنی و واضح می شود.
2. فرم در خدمت عملکرد بنا قرار دارد.
3. بناهای هایتک شباهت های خاصی به ساختمان های مینی مال دارند. مهم ترین وجه تشابه آن ها، سادگی جالب توجهی است که در آن ها ایجاد شده است.
4. استفاده از جزئیات غیرضروری و تجملاتی در این بناها مرسوم نیست.
5. داشتن ساختار فلزی برای این ساختمان ها پرکاربرد است.
6. اتصالات پنهان نمی شوند و سازه ها را با هیچ چیزی نمی پوشانند.
7. ساختمان ها دارای پوسته بیرونی سرسخت و نفوذناپذیری هستند.
8. کانال های هوا و دودکش ها در حالی که کاملا در معرض دید قرار دارند، بیان گر فرم بنا می باشند.
9. قطعات پیش ساخته صنعتی در معماری هایتک به شیوه های خلاقانه ای در کنار هم قرار می گیرند. کافی است برای درک این مساله، به نحوه اتصال قطعات در بناهای مدرن، پست مدرن و هایتک توجه کنید.
10. این نوع معماری برای صنایع مختلفی از جمله: صنایع نظامی، صنایع الکترونیکی و علوم محض کاربرد دارد.
11. علاوه بر ساختار فلزی، استفاده از دیوارهای شیشه ای هم باعث ایجاد جلوه های تکنولوژیک در بناها می شود.
12. فضاهای باز بسیار زیاد داخلی و دسترسی آسان به تمام طبقات به میزان کاربرد ساختمان بالا می رود.

12 موردی که برشمردیم، جزء خصوصیات اصلی معماری هایتک بودند. اما در ادامه به برخی از تفاوت ها و شباهت های آن با دیگر سبک ها نیز اشاره می کنیم.

بررسی چند نمونه از آثار معماری های_تک

• ساختمان سوئیسی: این برج نیز یکی از طراحی های نورمن فاستر بوده و برنده جایزه RIBA STERLING PRIZE در سال 2004 می باشد. گفته شده که این برج اولین آسمان خراش هماهنگ با محیط زیست در لندن می باشد. پنجره های آن در هماهنگی کامل با تغییرات طبیعی آب و هوا بصورت اتوماتیک باز و بسته شده و در عین صرفه جویی 40% انرژی ، تهویه مورد نیاز را تامین می کند.

• مرکز فرهنگی هنری ژرژ پمپیدو : پیشنهاد ساخت یک کتابخانه در سال ۱۹۶۳ توسط «جولین کن» رییس وقت کتابخانه ملی فرانسه ارائه شد. وی که تصمیم داشت سالنی برای مطالعه عموم در محله هال (قلب شهر پاریس) تاسیس کند، از «جان پییر سگن»، مدیر بخش نشریات کتابخانه ملی درخواست کرد در این باره بررسی و تحقیق کند. بنابراین مطالعات لازم برای محقق کردن این پروژه در دستور کار قرار گرفت و سفرهای مطالعاتی سگن برای تحقیقات بیشتر به آمریکا و کانادا آغاز شد. سایت انتخاب شده برای احداث بنا در مرکز شهر پاریس و در یک کیلو متری کاتدرال و موزه لوور بود. این سایت شامل مجموعه ای از بلوک های ساختمانی و یک پارکینگ شهری بود.

اهداف پروژه ژرژ پمپیدو

1. ایجاد حس پویایی و حرکت
2. انعطاف پذیری (سازه/فضای داخلی)
3. وضوح و خوانایی اجزای ساختمان (سازه/تأسیسات/دسترسی ها)
4. انعکاس حرکت درون ساختمان در بیرون وبالعکس

در این ساختمان جنجالی، تمام لوله کشی ها و کانال های تهویه هوا و سیم کشی برق در بیرون ساختمان و در معرض دید قرار دارد. حتی تیرها و ستون های سازه ساختمان نیز همگی دیده می شود. منتقدان آن را به انسانی شبیه دانسته اند که دل و روده اش بیرون از بدن قرار دارد. این مرکز فرهنگی هنری که شامل موسسه پژوهش های تطبیقی آکوستیک موسیقی و موزه ملی هنرهای مدرن و مرکز طراحی صنعتی و کتابخانه می باشد.

تفاوت ها و شباهت های سبک معماری هایتک با معماری مدرن

معماران مدرن بیش از هر چیز به استفاده از مصالحی مانند: فلز، شیشه و بتن علاقه دارند. بناهای بتنی زیادی از کار این معماران به جا مانده است. اما در معماری هایتک استفاده از مصالح بتنی خیلی متداول نیست در حالیکه فلز و شیشه در هایتک هم رایج است. در بناهای مدرنیستی ارتفاع زیاد و داشتن شکوه و عظمت بسیار مهم است. در بناهای هایتک شکوه و عظمت به چشم می خورد اما عظمتی که نشان دهنده تکنولوژیک بودن و پیشرفته بودن آن هاست. شکل اتصال قطعات مختلف در این دو سبک متفاوت است. برای ساختن ساختمان های هایتک از قطعات پیش ساخته استفاده می شود. قطعات مورد نیاز را قبل از شروع مراحل ساخت و ساز، در کارگاه یا کارخانه تولید می نمایند و بعد در محل بر روی همدیگر متصل شده و بنا را شکل می دهند. سادگی و اجتناب از جزئیات فراوان در هایتک بسیار مورد توجه معماران قرار دارد. این مساله در یکی از سبک های مدرنیستی که مینی مالیسم نام دارد هم به چشم می خورد.

تفاوت ها و شباهت های سبک معماری هایتک با معماری پست مدرن

بناهای پست مدرن، تجلی ادغام ایده های مدرن و سنتی هستند. به طور کلی، هنر پست مدرن با همین ایده فعالیت می کند و هر قدر که ادغام سنت و مدرنیته را خلاقانه تر انجام دهد موفق تر خواهد بود.اما در معماری هایتک بیش از هر چیزی به پیشرفته بودن بنا توجه دارند. همچنین، مصالحی که در این دو سبک مورد استفاده قرار می گیرند تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. بناهای پست مدرن ساختمان های هایتک را همانطور که در بخش قبلی اشاره کردیم، با مصالحی مانند فلز و شیشه می سازند. سازگار بودن بنا با محیط اولویت معماران هایتک نیست.