معرفی فیلم بدوک

سه شنبه، 04 آبان 1400 زمان مطالعه 8 دقیقه

بدوک اولین فیلم به کارگردانی مجید مجیدی ساخته شده در سال ۱۳۷۰ است.بدوک نخستین فیلم بلند سینمایی مجید مجیدی می‌باشد که اولین بار در سال ۱۳۷۰ در دهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم از دید مقامات جمهوری اسلامی به عنوان سیاه‌نمایی تفسیر شد و برای فیلمسازی مجیدی مشکلات زیادی را در سال‌های بعد به وجود آورد.

خلاصه داستان بدوک

جعفر و جمال بعد از مرگ پدرشان در روستا توسط یک راننده ربوده شده و با فروخته شدن جعفر به عبدالله خواهر و برادر از هم جدا می شوند. جعفر به همراه دیگر بچه های ربوده شده برای عبدالله کار کرده و جمال نیز به مدرسه اعراب در پاکستان منتقل می شود. جعفر برای یافتن خواهر خود راهی پاکستان می شود. او پس از یافتن دخترهای ربوده شده به گمان اینکه خواهرش جمال همراه بقیه با لنج در حال خروج از پاکستان هستند مخفیانه همراه آنها سوار لنج می شود. در حالیکه جمال در مدرسه نزد عبدالله نگهداری می شود.

نکاتی درباره فیلم بدوک

«بدوک» نام نخستین فیلم بلند مجید مجیدی در حیطه ی کارگردانی است؛ فیلمی که از همان ابتدا پایه های جهان و فرم سینمای مجیدی را پایه گذاری می کند و به نوعی قسمت اول سه گانه ای است که من آن را «سه گانه ی کودک های بهشتی» می نامم.«بدوک» اولین قدم مجیدی در راهی است که قهرمانانش کودکانی معصوم هستند که به دلیل اقتضای زمان و مکان در معرض ناملایمت های روزگار قرار می گیرند. در ادامه ی قسمت دوم کودکانه های مجیدی به شاهکار تمام عیار سینمای ایران یعنی «بچه های آسمان» می رسیم که بهترین و فرمیک ترین اثر مولفش می باشد و در نهایت به اوج رابطه ی بهشتی و برزخی جهان کودکانه در قسمت سوم برمی خوریم که فیلم اثرگذار و ملودراماتیک «رنگ خدا» است.مجیدی در کنار این سه فیلم و «آواز گنجشک ها» و فیلم اخیرش «خورشید» دست به ساخت ساختمانی کاملاً رئالیستی می زند و کاراکترهای کودک با تمام معصومیت ها و سادگی هایشان باید نقش آدم بزرگ ها را در همان کودکی ایفا نمایند. اگر در «بدوک» این جعفر است که مورد سواستفاده قرار می گیرد و باید تک و تنها به دنبال خواهرش باشد به همین مثابه علی در «بچه های آسمان» دست به یک ایثار و نبرد تن به زمان می زند.همین سر کلاف می آید و می آید و در «رنگ خدا» و «آواز گنجشک ها» و این آخری یعنی «خورشید» به کودکان کار می رسد. در این سیر تطوری سینمای کودکانه ی مجیدی دو فیلم «بدوک» و «خورشید» بسیار شبیه هم هستند؛ هر دویشان در مورد کودکان کار و استثمارشان است فقط با یک تفاوت که اولی در فضای پرت مرزی و به دور از امکانات، به فاجعه می رسد و دومی در دل بی رحمی مدرنیته و زندگی ماشینی و شهرنشینی.«بدوک» روایت تلخی را در درام خود یدک می کشد. داستان فیلم در مورد دختر و پسر یتیمی است که یکدیگر را گم می کنند. از این پس دوربین همراه شخصیت پسر به نام جعفر شده تا مخاطب هم در این سیر، پسربچه و معضلات فردی اش را دنبال نماید. نوع پردازش درام و پیشبرد پیرنگ فیلم را می توانیم کاملاً در فضایی نئورئالیستی دسته بندی کنیم و کارکرد سبک دوربین فیلمساز این اثر را به شدت شبیه به آثار نئورئالیستی مشهور می کند.برای نمونه «بدوک» در نوع ساختار و پیشبرد قصه با سوژه گی بچه ها به شدت شبیه به «واکسی» ویتوریو دسیکا است. ما در آن فیلم هم شاهد چالش های بنیادین علیه دو کاراکتر کودک فیلم هستیم و در این جا مجیدی تمام بنیان مشکلات و بن بست ها را به دوش تک شخصیت کلیدی اش یعنی جعفر می اندازد. حال در طول همین پردازش فرم مند در هیچ کجا دوربین فیلمساز به میزانسن و فضا باج نمی دهد یا همچون دوربین مخملباف و قبادی فقط به ثبت تصاویر رئالیستی خام و عقب افتاده دست نمی زند، بلکه مجیدی از همان ابتدا برای مخاطب نوعی کشش درونی در دل قصه ایجاد می کند به طوری که لحظه ای درام اثر را پس نمی زنیم.فیلم در به تصویر کشیدن فعال و ابژکتیو زیستی آدم ها بسیار خوب عمل کرده است و تا حد نیاز در محوریت پیرنگ خطی اش دو آنتاگونیست خُرد را می سازد و به توازن همین ساخت می بینیم که گروه بچه ها در بعضی از سرفصل های پیرنگ به صورت جمعی نقش مولد پروتاگونیستی را ایفا می نمایند. فیلم در راستای همین مولد بودن حتی دست به میزانسن دهی خشن رئالیستی می زند که به شدت اثرگذار و شکننده است.برای مثال می توان به سکانس هولناک پیاده شدن اجباری بچه ها از وانت که اسیر خشم غیرانسانی آن قاچاقچی های بی رحم اند، اشاره کرد. قاچاقچی هایی که بدون این که ذره ای به این موضوع فکر کنند که این ها بچه هستند، منافع مالی و مادی را به عنوان مهم ترین بهره ی موجود در این تجارت کثیف انتخاب کرده اند. ما در این میزانسن متحرکِ عالی که دوربین به خوبی از گوشه ی وانت در موقعیتی آی-لول نقش یک گزارشگر شبیه به خبرنگاران جنگی را بازی می کند، صحنه هایی خشن همچون نبرد در جبهه را با هر کوبیده شدن یکی از آن بچه ها به کف آسفالت با دیدگانمان استشمام می کنیم.این سکانس بسیار فصل مهمی است. ما در این جا به جنگ ناعادلانه ی این کودکان بی پناه پی می بریم و وقتی هر کدامشان با آن هیکل های کوچک به کف آسفالت می خورند، گویی یک ضرب هولناک و ماکزیمال بر پیکره ی فرم می کوبند. حال بر مبنای همین سکانس می توانیم کنش گرایی فعال تک تک قسمت های پیرنگ را مشاهده کنیم که فیلمساز چقدر با بیان سینمایی و یک روایت خطی کلاسیک هم داستانش را رو به جلو سوق می دهد و هم چالش کاراکتر را در لحظه ی آخر در مرکزیت قصه حفظ می کند.اما پایان فیلم که لحظه ی انتقال چالش از جعفر به جمال (خواهرش) است، نمایش نئورئالیستی یک مازاد سوژه گی به خود گرفته و انتهای اثر با گره گشایی فیلمفارسی وار یا ملودرام سازی باسمه ای تمام نمی شود، بلکه تصویر آخر و کات دوربین در شکوه تلخ رئالیسم به شیوه ی روسلینی و دسیکا است.جنگ این سربازان کوچک و بی گناه همچنان با قطب سرمایه و نابه کار در وضیعتی حقیقی ادامه دارد و توامان همه ی این ها در جهان کودکانه ی شکل گرفته ی فیلم اتفاق می افتد. خیلی ها به «بدوک» ایراد می گیرند که پس نقش پلیس کجاست؟ باید همین پاسخ را داد که براساس قاعده ی درام و پیشبرد پیرنگ در بسط فرمالیستی اثر اتفاقاً فیلمساز کاملاً منتظم تمام ابعادی را که در جهان اثرش ساخته است، در پایان بدون نقض غرض به انتها می رساند.تمام آن چیزی که ما در «بدوک» می بینیم از زاویه ی دید دنیایی کودکانه نقش می بندد و آدم های بزرگ با خصوصیت های غول وارشان دقیقاً نقش همان لولوهای کابوس بچه ها را دارند و حتی در چنین دنیایی پریدن از روی وانت در حال حرکت برای این کودکان نگون بخت نوعی بازی تلقی می شود. این همان برگ بنده ای است که مجیدی به خوبی آن را در سینمایش می شناسد و به همین دلیل هم در آثار کودکانه اش موفق عمل کرده است.«بدوک» را می توان این طور توضیح داد که هم فیلم بچه هاست و هم اثری که متعلق به کودکان نیست، اما تصویرگری اثر با حصار عریانی اش از جنس نئورئالیسم یک شکوه تلخ را ایجاد می کند، تا حدی که تک تک میزانسن های اثرگذار فیلم تا سال ها در ذهن مخاطب نقش می بندد. «بدوک» در سال اکران خود متاسفانه به دلیل کژفهمی مدیران سینمایی یک اثر سیاه نما قلمداد شد و تا سال ها مولفش سر این فیلم دچار کشمکش هایی بود.باید این طور گفت که اگر «بدوک» سیاه نمایی است پس خیلی از آثار مطرح تاریخ سینما از «واکسی» (دسیکا) و «آلمان سال صفر»(روسلینی) گرفته تا «یک اتفاق ساده» سهراب شهیدثالث هم باید سیاه نمایی تلقی گردند. اگر زبان و نگارش فضای «بدوک» تن به سیاهی می دهد، باید دانست که این سیاهی مطلقاً نه اداست و نه بی جهت اگزوتیک که بخواهد غر بزند و هیچ چالشی ارائه ندهد.آثار سیاه نما در فرم روایی خود به شدت لو رونده اند، چون بنیان و کشش درونی ندارند و فقط دست به دامن نمایش معضلات به اصطلاح سیاه می زنند؛ اما در «بدوک» معضل به مثابه ی جهانِ حضور به پروسه ی ساخت می رسد و در پایان با یک تراژدی تمام می شود. «بدوک» تراژدی کودکانه ی سینماست که در واقعیت هر روزش چنین تراژدی هایی در نواحی مرزی در حال رخ دادن است و صدای فریاد چنین کودک هایی نه به گوش آن سوی سیم خاردار می رسد و نه به این سوی آب راهه.

کارگردان فیلم بید مجنون

مجید مجیدی متولد 1338 تهران است. وی فعالیت هنری خود را با بازی در نمایش های صحنه ای آغاز کرد و سپس به «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» پیوست و به بازی در نمایش و نویسندگی و کارگردانی فیلم کوتاه پرداخت. نویسندگی و کارگردانی فیلم کوتاه «انفجار» نخستین تجربه اوست، که با دوربین 16 م.م فیلمبرداری شد و فیلم «بدوک» اولین فیلم بلند در مقام کارگردانی می باشد.

بازیگران فیلم بدوک

محمد کاسبی ،مهراله مزارهی ،اله نور براهویی ،عیدوک مقدم ،مریم طهان ،حبیب حدادی ،احمد رجبی ،رضا صادقی گنجه ،حسین حجار ،محسن رنگی ،سیدجلال طباطبای ،قربانعلی رمضان خانی ،جمشید سه گل زهی ،شمس اله بابایی ،گل حسین نوری