معرفی فیلم بندربند

منیژه حکمت، بیشتر از این که یک کارگردان پُرکار در سینمای ایران باشد، یک تهیه کننده فعال است. تهیه کننده ای که در کارنامه ی کاری خود تهیه و تولید انواع فیلم به چشم می خورد. او هم آثار اجتماعی مانند شکاف و صداها را تهیه کرده است، هم فیلم کودکانه ای مانند شهر موش های ۲ و یا کمدی های پُرفروشی مانند ورود آقایان ممنوع و پوپک و مش ماشاالله را. منیژه حکمت در تمام این سال ها فقط چهار فیلم ساخته است. میان آثار او فاصله ی زمانی زیادی وجود دارد که به نظر می رسد به خاطر تهیه و تولید آثار سینمایی باشد، همین موضوع دلیل دیگری است برای کم کاری حکمت در حوزه کارگردانی. اما در همین چهار فیلم هم می شود ردپای دغدغه های منیژه حکمت را پیدا کرد.منیژه حکمتِ کارگردان به سوژه های ملتهب اجتماعی علاقه دارد، سوژه هایی که می شود رگه هایی از مضامین سیاسی را هم در آن ها جست و جو کرد. همین موضوع موجب شده آثار منیژه حکمت همیشه آثاری پُر سر و صدا و جنجالی باشد. چه زندان زنان که در آن منیژه حکمت دوربینش را برای اول بار به جای کمتر دیده شده ای مانند بند زنان زندانی برد و یا سه زن که رگه های پُررنگ فمنیستی داشت و چه جاده قدیم که به مسئله تعدی به زنان می پرداخت. همگی آثاری بودند با سوژه های ملتهب که در زمان اکران در حد وسع خود سر و صدای زیادی به پا کردند.بندر بند از این زاویه تجربه ی جدیدی در کارنامه ی کاری حکمت به حساب می آید. چراکه اولاً، سوژه ی فیلم این بار نه زنان، که جوانان هستند و ثانیاً فیلم مانند آثار قبلی کارگردان مورد توجه قرار نگرفت. در اکران عمومی نیز در برابر فیلم های پُر سر و صدایی مانند قهرمان و گشت ارشاد ۳ موفقیتی حاصل نکرد.بندر بند البته به لحاظ سبکی و مضمونی هم ربطی به فیلم های قبلی حکمت ندارد. برخلاف فیلم های قبلی حکمت که همگی راوی مصائب و سختی های زندگی زنان در ایران بودند، بندر بند داستان جوانانی است که آرزوهای دور و درازی دارند و می کوشند با تمام مصیبت هایی که زندگی شان را فرا گرفته است برای رسیدن به آرزوهایشان می جنگند و تلاش می کنند. از این منظر فیلم به حدیث نفس جوانان دهه نود تبدیل شده است که مشکلاتی مانند فشارهای اقتصادی و فقدان آزادی های مدنی آنان را دچار دردسرهای زیادی کرده است.جوانان بندر بند همگی موزیسین های بی پشتوانه ای هستند که اکثر زمان سفرشان را به رویابافی و بیان آرزوهایشان می پردازند. رویای شهرت که در تلاقی با میل آن ها به مهاجرت از یک طرف بیان گر محدودیت آن ها برای فعالیت در کشور است و از طرف دیگر داستان تلخ رفتن استعدادهای ایران از این سرزمین را بازگو می کند. چنین نگاهی بندر بند را فیلم روز و زمانه اش می کند. فیلمی که می کوشد حرف دل تمام جوانانی باشد که هر کدام به شکلی در این سرزمین برای رسیدن به آرزوهای خود دچار مشکل شده اند.بندر بند، یک حاشیه ی صوتی بسیار جذاب دارد که باعث شده ضعف های فیلم چندان به چشم نیاید. فیلم حکمت با موسیقی عجین است و اجرای گرم سه بازیگر اصلی (که مشخص است در کار موسیقی حرفه ای هستند) از انواع سبک های موسیقی باعث شده تماشاگر به هنگام تماشای فیلم چندان احساس خستگی نکند. همین اتمسفر گرم و صمیمی است که باعث شده بندر بند برای تماشاگری که مشتاق تماشای فیلمی خارج از جریان اصلی سینمای ایران است جذاب و جالب توجه باشد.در نگاه کارگردان فیلم (برخلاف نگاهی که در جامعه ما وجود دارد) جوان یک مسئله نیست، بلکه راه حل است. از نظر منیژه حکمت اگر قرار است تحولی در جامعه روی دهد به دست همین جوانان رُخ خواهد داد، البته همه جوانان این مرز و بوم با هر گرایشی، نه فقط جوانانی از یک طیف خاص فکری و با یک سبک زندگی تعریف شده.مشکل اصلی بندر بند فقدان یک داستان مشخص است که باعث شده فیلم چندان که لازمه ی یک اثر سینمایی است، دراماتیک نباشد. فیلم خط داستانی مشخصی ندارد و بیشترین تکیه ی خود را بر روی موقعیت هایی گذاشته که قرار است در طول مسیر برای این سه جوان مسافر رخ دهد. اما مشکل این جا است که موقعیت های طراحی شده توسط نویسندگان فیلم نامه آن قدر جذاب نیست که نبود داستان را پوشش دهد. موقعیت هایی مانند کمک سه جوان برای رساندن کمک های مردمی به مردم سیل زده، دیدار مهلا با خواهرش میترا با آن رفتارهای سرخوشانه ی میترا، نگه داشته شدن ماشین توسط پلیس و التماس جوانان برای نخواباندن ماشین و… موقعیت هایی نیستند که بتوان یک فیلم بلند داستانی را بر مبنای آن ها طراحی کرد. حتی نقطه اوج دراماتیک فیلم که به ماجرای دوست چهارم این گروه سه نفره برمی گردد چنان اجرای بی رمقی دارد که تمام تلاش کارگردان برای نشان دادن مشکلات این سه نفر را تحت تاثیر قرار می دهد.فیلم ماجرا و تعلیق و گره های دراماتیک کم دارد. در شکل فعلی بندر بند بیشتر شبیه فیلم مستندی است که یک سری موقعیت داستانی کم رمق در آن جاسازی شده است. حکمت تلاش کرده این مشکلات را با گرم از کار درآوردن رابطه ی سه مسافر دوست داشتنی اش، حل کند. این راهکار می توانست به عنوان یک چاشنی جذاب برای فیلم عمل کند نه یک راه حل اساسی برای فرار از نداشتن یک داستان دراماتیک.بندر بند اگر فیلمنامه ای بهتر داشت، یقیناً می توانست فیلم بهتری باشد. در شکل فعلی اما نبود یک داستان مشخص آسیب هایی جدی به پیکره فیلم وارد کرده و باعث شده فیلم تاثیرگذاری لازم را نداشته باشد.با تمام مشکلاتی که فیلم دارد، بندر بند اثر شریفی است که می کوشد فیلم زمانه اش باشد. فیلمی که خارج از جریان اصلی سینمای ایران می ایستد و می کوشد اثر متفاوتی باشد. از این منظر بندر بند ارزش تماشا دارد. ارزش این که تماشاگری که در سینمای ایران به دنبال فیلم متفاوتی می گردد، به تماشای آن برود تا با حمایت های این تماشاگران، فیلم هایی مثل بندر بند که می کوشند شبیه فیلم های بعضاً ضعیف سینمای ایران نباشند هم فرصت نفس کشیدن پیدا کنند.