معرفی کتاب آیشمن در اورشلیم اثر هانا آرنت

درباره هانا آرنت

هانا آرِنْت (به آلمانی: Hannah Arendt) (زادهٔ ۱۴ اکتبر ۱۹۰۶ در لیندن–لیمر، هانوفر – درگذشتهٔ ۴ دسامبر ۱۹۷۵ در نیویورک)، فیلسوف (فلسفهٔ سیاسی) و تاریخ نگار آلمانی - آمریکایی بود. هانا آرنت، از مهم ترین اندیشمندانی بود که آرا و افکارش تأثیری ژرف در سدهٔ بیستم میلادی بر جای گذاشت. او سال ها در دانشگاه های ایالات متحده در رشتهٔ تئوری سیاسی تدریس کرد و از چندین کشور، ده ها دکترای افتخاری گرفت، و نیز برنده جایزهٔ آلمانی زبان لِسینگ و فروید شد. او از یهودیانی بود که از هولوکاست جان سالم به در برد و به ایالات متحده مهاجرت کرد. زمینهٔ فلسفه و آثار او، موضوعاتی هم چون دموکراسی مستقیم یا اقتدارگرایی و تمامیت خواهی حکومت های استبدادی است.

درباره کتاب آیشمن در اورشلیم

کتاب آیشمن در اورشلیم (Eichmann in Jerusalem) یکی از جنجالی ترین آثار غیرادبی در سده ی بیستم است؛ متنی ژرف و تکان دهنده که به سبب محتوای جدلی اش همواره موضوع بحث و گفت وگوهای فراوان بوده است. برای فهم چراییِ تأثیرِ گسترده ی این کتاب، باید علاوه بر آنچه در خود اثر آمده، به عوامل پیرامتنیِ بسیاری نیز توجه داشت. از جمله آن که این کتاب اثری است درباره ی موضوعِ حساسیت برانگیز هولوکاست، به قلم نویسنده ای یهودی. البته اینکه یک یهودی از نسل کشی بی رحمانه ای بگوید که عمده ی قربانیانِ آن هم تبارانش بوده اند، به خودی خود حساسیت برانگیز و غیرعادی نیست: غوغایی که پیرامون کتاب آیشمن در اورشلیم درگرفت، به این واقعیت برمی گشت که آرنت در این اثر، بسیاری از تشکیلات یهودی پرنفوذِ اروپا را به همکاریِ ناخواسته با عاملان کشتار خود متهم نموده بود. اشاره به چنین مسئله ای، خصوصاً در زمان نگارش کتاب (دهه ی شصت میلادی)، بسیار هضم ناپذیر به نظر می رسید. چرا که در آن مقطع هنوز داغ جنایات نازی ها بر پیکر یهودیان تازه می نمود و طبیعتاً بسیاری از ایشان تابِ مواجهه با تقصیرهای خویش را نداشتند. باری، کتاب آیشمن در اورشلیم، علی رغم تمام حساسیت هایی که در ابتدا برانگیخت، به مرور از شأن اثری کلاسیک در حوزه ی تاریخ و نظریه ی سیاسی برخوردار گشت. امروزه، بسیاری بر این باورند که این کتاب اگر نه بهترین اثر نویسنده، دست کم تأثیرگذارترین کار اوست. چرا که آیشمن در اورشلیم، برخلاف دیگر آثار هانا آرنت (Hannah Arendt)، علاوه بر متخصصین دانشگاهی، توجه مخاطبین عام را نیز به خود معطوف ساخت. کتاب آیشمن در اورشلیم در نگاه اول مطالعه ای موردی در باب شخصیتی خاص به نظر می رسد. اما با کمی دقت در آن، درمی یابیم که چنین نیست؛ به واقع، هدف آرنت از نگارش این اثر، نه ارائه ی گزارشی تاریخی - بیوگرافیک، بلکه واکاوی پرسش های کلان و متنوع در دو حوزه ی سیاست و اخلاق بوده است. قهرمان، یا به تعبیر درست تر، ضدقهرمان این کتاب، آدولف آیشمن (Adolf Eichmann)، مسئول بلندپایه ی حزب نازی است که نقشی گسترده در فرایند تعقیب و پیگرد و کشتار یهودیان در سراسر اروپا ایفا نمود. او پس از اتمام جنگ مدتی نسبتاً طولانی متواری بود، تا اینکه سرانجام توسط نیروهای امنیتی موساد ربوده و برای محاکمه، تحویل دولت اسرائیل داده شد. دادگاهِ اسرائیل آدولف آیشمنِ آلمانی را پس از دادرسی های پُرطول و تفصیل، به جرم جنایت علیه بشریت به اعدام محکوم کرد. در همان برهه، هانا آرنت طی مجموعه مقالاتی برای نشریه ی نیویورکر، به ارائه ی گزارش هایی مفصل از جریان دادرسیِ پرونده ی آیشمن پرداخت. این گزارش ها، بعدها در قالب کتاب آیشمن در اورشلیم گرد هم آمدند. دغدغه ی اصلی هانا آرنت در کتاب پیش رو را می توان ذیل این سؤال مشخص نمود: آیا جانیانی چون آدولف آیشمن، چنان که اغلب ما می پنداریم، از خویی شیطانی یا شخصیتی بیمار و منحرف برخوردار بوده و به کل متفاوت از مردم عادی اند، یا آن که در ایشان، همچون اغلب انسان ها، هیچ جنبه ی هیولاییِ متمایزکننده ای وجود ندارد؟ به عبارتی ساده تر، آیا ممکن است هر یک از ما، تحت شرایطی به خصوص، به یک آدولف آیشمن بدل شویم؟! پاسخ آرنت به این پرسش، یک «آریِ» هولناک است. آنطور که او به ما نشان می دهد، آیشمن صاحب روانی سالم و شخصیتی عادی بود. او نه تنها روحیه ای خشن نداشت، بلکه به عنوان یک افسر نازی، مردی همدل، مهربان، و چه بسا حساس به نظر می رسید! با این حال، او بود که به خونسردی هر چه تمام تر در کشتار میلیون ها انسان بی گناه مشارکت نمود. چنین چیزی چگونه ممکن گشت؟ آرنت در پاسخ می گوید: با مختل شدنِ حساسیت های اخلاقیِ آیشمن، به واسطه ی زندگی در نظامی توتالیتر. به باور هانا آرنت، اصلی ترین گناه آدولف آیشمنْ مسئولیت ناپذیری، گریز از تفکرِ مستقل و مهم تر از همه، فرمان برداریِ بی چون وچرا بود. او بدون نشان دادن ذره ای مقاوت، به پیچ و مهره ی دستگاهِ ظلم بدل گشت. آنچه آیشمن انجام داد، خون هایی که مستقیم و غیرمستقیم بر زمین ریخت، تماماً مطابق دستورات «مافوق ها» بود. آیشمن به خواست خود هیچ نکرد؛ بلکه تنها و تنها فرامین را به اجرا گذاشت؛ بی آنکه لحظه ای درنگ کند و از خود در باب حقانیت و مشروعیتِ این فرامین بپرسد... آری، آیشمن انسانی معمولی بود، که در نتیجه ی مسئولیت ناپذیری اخلاقی، به آلتی قتاله در دستان حکومتی خونریز بدل شد. سرنوشت او، به باور هانا آرنت، هشداری است به تمامی ما: چنانچه در قبال حساسیت های اخلاقی خود به عنوان یک انسان بی تفاوت باشیم و بی روحیه ی انتقادی، پذیرای تمام فرمان های صادره از مراجع مافوق خود گردیم، درگیر وضعیتی خواهیم شد که در آن بدی و تباهی در نظرمان پیش پاافتاده می نماید. این موقعیت، همان است که آرنت از آن با عبارت «ابتذال شر» یاد کرده است.

نکوداشت های کتاب آیشمن در اورشلیم

• کتاب آیشمن در اورشلیم اثری درخشان و در عین حال، هراس آور است. (Stephen Spender)
• اثری که وجدانمان را به دردسر می اندازد! (Chicago Tribune)

در بخشی از کتاب آیشمن در اورشلیم میخوانیم

اگر تنها توجیهات ربودن آدولف آیشمن و آوردن او به دادگاه منطقه ی اورشلیم فقط همین ها بود، محاکمه را اغلب موارد باید مردود تلقی کرد. این درس ها از برخی جهات زائد بودند و از برخی جهات دیگر، بی شک گمراه کننده. امروز به لطف هیتلر، یهودستیزی خوار و بی اعتبار شده است؛ شاید نه برای همیشه، اما فعلاً بی تردید چنین است. و دلیلش هم این نیست که یهودیان ناگهان محبوب تر از قبل شده اند، بلکه به قول خود آقای بن گوریون، اغلب مردم «پی برده اند که در روزگار ما، اتاق های گاز و کارخانه های صابون سازی، مقصدی هستند که یهودستیزی می تواند بدان جا ختم شود.» درسی که می خواستند به یهودیان دیاسپورا بیاموزند هم به همین اندازه زائد بود. آن ها برای پذیرفتن خصومت جهانی علیه یهودیان، واقعاً به این فاجعه ی عظیم که یک سوم جمعیتشان را سر به نیست کرد نیازی نداشتند.

شناسنامه کتاب آیشمن در اورشلیم

• نویسنده: هانا آرنت

• مترجم : زهرا شمس

• زبان: فارسی
• ناشر چاپی: نشر برج
• تعداد صفحات: 376
• موضوع کتاب:کتاب فلسفی_ تاریخی
• نسخه الکترونیکی:دارد
• نسخه صوتی : دارد

علاقه مندان به مباحث مربوط به فلسفه ی سیاسی و جامعه شناسی مخاطبین اصلی کتاب آیشمن در اورشلیم از هانا آرنت اند. علاوه بر این ها، علاقه مندان به آشنایی دقیق تر با تحولات تاریخ معاصر جهان نیز می توانند از این اثر بهره های فراوان بگیرند. امیدوارم از محتوای معرفی کتاب نهایت لذت را برده باشید و برای کسانی که کتاب دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید و برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش فرهنگ و هنر ساعدنیوز مراجعه نمایید. همچنین شما نیز بهترین کتابی که تا حال مطالعه کرده اید، برای ما معرفی نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.

معرفی کتاب حل مشکل: آموزش یکی از مهارت های زندگی اثر سید مهدی صمیمی اردستانی