درباره کتاب آزادی یا مرگ
قهرمان اصلی کاپیتان یا پهلوان میخالیس، از بسیاری جهات پدر خود نویسنده را به یاد می آورد، خیالبافی افسانه وار و سرگذشت واقعی پی در پی به هم می آمیزند. نویسنده در فصلهای نخست کتاب دیگرش، با عنوان: «نامه به ال گرکو» نیز، چهره این مرد عبوس، ساکت، خشن و سازش ناپذیر را، که حتی ترس و وحشت را در میان خانواده خود، حکمفرما می ساخت، مجسم کرده است. در این کتاب «آزادی یا مرگ» که در آن داستان دو شورش «جزیره کرت» را، در سالهای 1889 میلادی و سال 1897 میلادی بر ضد ترکان عثمانی، یکجا درهم آمیخته است، پهلوان «میخالیس» به عنوان مظهر شورش و قیام، در برابر آنچه انسان را زجر داده و زندگی او را به صورت سرنوشتی ساده و بی اهمیت درمیآورد؛ نمودار می شود. در این داستان، نیروی اشغالگر، زن و حتی خانواده، هرکدام مانع آدمی، در راه نیل به آزادی هستند. از اینرو، پس از کشتاری که ترکان از مسیحیان شهر «کاندی» در «کرت» می کنند، پهلوان «میخالیس» یکی از نخستین کسانی است، که راه مبارزه مخفی را در پیش می گیرد، و آخرین کسی است که در آنجا با رد هرگونه سازش و هرنوع تمکین، جان می سپارد. او در آخرین مأمنی که در آن پناه گرفته است، در حالیکه سلاح به دست دارد و گروهی از فداییان دور و برش هستند، کشته می شود. در اطراف این قهرمان، جمعی از «کرتیان»، مرکّب از جنگجویان و مبارزان شرکت کننده در شورشهای مختلف، راهزنان، دزدان دریایی، چوپانان، دهقانان و روسای خانواده هستند، که همگی حقیقتی ساده و کلی را شعار خود کرده اند و آن این است: «به هیچ قیمتی نباید به آنچه شأن و شرف آدمی را پایین می آورد تسلیم شد، بلکه باید مبارزه کرد و برای آزادی زنده بود و مرد». در این جهان که آداب و رسوم کهن بر آن حکمفرماست، بزرگمردی همواره دوش به دوش شجاعت روان است. «سیفاکاس» پیر، پدربزرگ پهلوان «میخالیس»، مظهر آن دنیای کهن است. مردی است با فضایل و ملکات استوار که در او جوانمردی گویی جزء جدایی ناپذیر خشونت و شجاعت است. کتاب، برای نویسنده بازگشتی به سالهای کودکی است، در مورد شورش «کرتیان» بر «ترکان عثمانی»، بیان کننده ی حکمتی است، که نویسنده پیشتر در سال 1927 میلادی در نخستین اثرش با عنوان «ریاضت» وصف کرده بود، و آن این است: «فضیلت مبارزه کردن برای آزادی والاست، چندان که خود آزاد بودن نیست.»
خلاصه داستان آزادی یا مرگ
صحنه ی اصلی آزادی یا مرگ، شهرِ بندری مگالو کاسترو ( هراکلیون امروزه ) و زمانِ آن سالِ 1889 است. این داستان در مورد دعوای بین مسیحیان و مسلمانان كرت است. میكلس قهرمان اصلی این داستان یك پهلوان كرتی است. او شجاع و میهن پرست و در عین حال خشن و وحشی است . ترك ها و كرتی ها همیشه بخاطر یک موضوع کوچک دعوا می کردند واین دعوا تا زمانی ادامه پیدا می کرد تا به جنگ ختم شود.
نکته ی قابل توجه در مورد این اثر این است که خدا در این اثر برخلاف آثاردیگرش بطورمستقیم دلالت ندارد. در عوض مبانی دیگری نقش توانمند و محوری خدا را در این کتاب بازی می کنند. عناصر متشکله ی این مبانی به قدرت معنوی و فوق العاده بالای ارواح نیاکان اوبرمی گردد.تاجاییکه نسلهای زنده و پویای یونان آن دوره در زمانهای حساس زندگی خویش تبدیل به نیاکان خشمگین و قدرتمند خود می شوند. در این لحظه این افراد با انقلابی که در درون خود احساس می کنند چنان خود را قدرتمند احساس می کنند که حتی قادرند نیروی عقل را به کناری زده و تنها از ندای درونی و نیاکانی خود پیروی کنند.
ناگفته نماند در قسمتهایی از داستان قدرت ماورایی نیاکان این سرزمین آنچنان نمود پیدا می کند که حتی قادر هستند فرزندان خود را بخاطر اشتباهاتی که مرتکب می شوند تنبیه یا حتی مجازات کنند.نمونه ی بارز این ادعا را می توان در قسمتی از داستان یافت که در آن کسماس (برادرزاده ی پهلوان میکلس) که با دختری یهودی و بیگانه ازدواج کرده است و نیز باردار هم شده است، مدام بیم آن را دارد که روح پدرش -صاحب آن خانه ای که بعد از بازگشت از فرنگ باید به آنجا می رفت - هم اکنون در آندرآن خانه حاضر است و در پی گرفتن انتقامی سخت از وی می باشد،رکما اینکه این اتفاق در زمانی که کسماس در خانه حاضر نیست و همسرش در خانه درحال استراحت در اتاق زیر شیروانی می باشد، می افتد و خواننده را وادار به تعجب می کند. چراکه روح پدر کسماس در زمانی مناسب با نواختن ضربتی محکم برشکم زن موجب سقط جنین می گردد. در اینجا خواننده به این فکر می افتد که نوعی تفکر نژادپرستانه در افکار کازانتزاکیس نمود پیدا می کندکه موجب می شود حتی از اختلال نژادهای انسانی با نژاد خودش احساس انزجار کند.
درباره نویسنده کتاب آزادی یا مرگ
نیکوس کازنتزاکیس نویسنده، شاعر، مترجم، خبرنگار و جهانگرد یونانی است که در سال ۱۸۸۳ در کرت یونان متولد شد. در سال ۱۹۵۷ در آلمان در گذشت.
محل تولدش در آن زمان تحت تسلط حکومت عثمانی بود و او در چنین فضای شورش و طغیان رشد کرد.
وی دکترای حقوق از دانشگاه آتن را دارا بود.
او در سال ۱۹۰۷ شاگرد هانری برگسون فیلسوف در فرانسه بود و در جنگ بالکان وارد ارتش یونان شد و مدتی را در جنگ سپری کرد و بعد از آن شغل مدیریت کل را در وزارت امور اجتماعی پذیرفت و مدتی نماینده یونسکو در پاریس بود.
کازانتزاکیس در سال ۱۹۵۶ از طرف کانون نویسندگان یونان برای نوبل ادبیات معرفی شد، اما با یک رأی کمتر پیروزی را به آلبر کامو داد و آثارش به اثر زبان ها ترجمه شده است.
کتاب کوچک و صد صفحه ای سیر و سلوک که در سال۱۹۲۳ منتشر شد.
اساس تفکرات فلسفی نویسنده به طوری است که سی و دو سال بعد کازنتزاکیس می نویسد: «کتاب سیر و سلوک مانند دانه ای بود که رویش دیگر آثارم را باعث شد و پس از آن هر چه نوشتم تفسیر و تصویری از آن بود.
دو رمان معروف این نویسنده یونانی آخرین وسوسه مسیح و مسیح باز مصلوب می باشد.
کتاب مسیح باز مصلوب به دلیل انتقاداتی که در آن هست جز کتاب های ممنوعه شد که همین بر محبوبیت کتاب افزود.
وی بسیاری از شاهکارهای ادبی و فلسفی را به زبان یونانی ترجمه و تفسیر کرده است.
آثار هومر، دانته و کتاب های تولد تراژدی و چنین گفت زرتشت نیچه، گفتگو با اکرمان و فاوست_ جلد اول اثر گوته، همچنین آثار چارلز داروین، شکسپیر و فدریکو کارسیا، از جمله ترجمه های او هستند.
او پس از یک مسافرت کوتاه به چین بر اثر بیماری سرطان خون درگذشت. و هنگام خاکسپاری اسقف یونان وی را مرتد خواند و گفت در هیچ یک از کلیساهای یونان نباید او را به خاک سپرد، بنابراین او را در زادگاهش به خاک سپردند و بر روی مزارش چنین نوشته شده است (نه آرزویی دارم، نه می ترسم، من آزادم)
قسمتی از کتاب آزادی یا مرگ
پهلوان میکلس دو انگشت خود را در گیلاس پر فروکرد و سپس بشدت از هم گشود. بلور با صدای جرینگ شکست و به دو نیم شد و عرق بر روی میز ریخت. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۵۶)
آخر از خواندن دفتر خود خسته شد، باز مگس کشش را برداشت و آهی کشید و گفت: من پسر پهلوان پیتسوکولوس معروف، ببین که به چه روزی افتاده ام! پدربزرگ من با یک قایق جنگی پر از مواد محترقه کشتیهای دشمن را آتش می زد و پدرم با یک تفنگ ترکها را از پا درمی آورد و من با یک مگس کش مگسها را می کشم. واقعا که زکی! (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۹۲)
خوشحال بود از اینکه حس می کرد تن سالم و نیرومندی دارد و اعضای بدنش مانند یک ماشین مرتب کار می کنند، و خوشحال بود که حس می کرد فکرش از هر غم و غصه ای فارغ است. یک روز در کتابی نکته ای خوانده بود که سخت در او تأثیر بخشیده بود: «از کاناریس پرسیده بودند که تو چگونه توانسته ای آن همه دلاوری و هنرنمایی از خود به منصه ظهور برسانی؟» و آن ناخدای قهرمان جواب داده بود: «پس گوش کنید بچه ها! من همیشه با خود گفته ام: کنستاندی، تو بالاخره یک روز خواهی مرد!» (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۱۲۳)
هنرمند، چطوری بگویم، یک نوع فرشته است. یعنی البته فرشته کامل نیست بلکه تقریبا مثل فرشته است. مثلا برای آنکه خوب به تو حالی کنم می گویم: اول حیوانات هستند مثل خرها و قاطرها و غیره. بعد از آن آدمها هستند، و بعد، بالاتر از آدمها هنرمندان هستند و بالاتر از آنها فرشتگان. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۱۸۹)
می خواستی به کجا برویم؟ مگر انسان از روزی که بدنیا می آید رو به قبرستان نمی رود؟ (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۲۷۲)
کرت، عزیزم. وقتی ما کرت را نجات دادیم او هم ما را نجات خواهد داد. راه سعادت فردی و رستگاری همین است و جز این نیست. وقتی ما برای نجات کرت مبارزه می کنیم به عقیده تو چه می کنیم؟ برای رستگاری روح خود مبارزه می کنیم. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۳۵۱)
من برای آنکه احساس آزادی کنم احتیاج ندارم به اینکه آزادی را ببینم یا آن را لمس کنم. من در دلِ خودِ بردگی هم آزاد هستم. من طعم آزادی را قرنها قبل از آنکه به من برسد می چشم و آزاد خواهم مرد زیرا در تمام مدت عمر برای آزادی مبارزه کرده ام. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۳۵۳)
برادران، دولت عثمانی می خواهد خون ما را بخورد، و من برای همین است که شما را به اینجا آورده ام! شما هیچ می دانید چه خبر شده است؟ بار دیگر ترکان و مسیحیان به جان هم افتاده اند. جرقه از دهات ما پریده و کاندی را نیز به آتش کشیده است. از کاندی، آتش به رتیمنو و کانه خواهد گرفت و سرانجام همه کرت مشتعل خواهد شد. گول نخورید و خیال نکنید که این ترکهای سگ فقط به دنبال یک نفر قاتل می گردند. آنها اگر آن قاتل را هم دستگیر کنند اسلحه بر زمین نخواهند گذاشت، چون با تمام مسیحیان سر جنگ دارند. اجداد ما و پدران ما این موضوع را می دانستند و به همین جهت بود که همیشه پرچم آزادی را به دنبال خود می کشیدند. حال نوبت ما رسیده است. من قبل از آنکه از خانه خود بروم صندوقچه پدرم را باز کردم و پرچمی را که در آن پنهان بود برداشتم. زنده باد اتحاد! اینک شما حروف روی پرچم را بخوانید: آزادی یا مرگ! (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۳۹۱)
آدم که یک بار بیشتر نمی میرد. پس بهتر آنکه شرافتمندانه بمیریم. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۴۳۷)
فهمیده بود که مردی و مردانگی تنها به داشتن یک جسم سالم و نیرومند نیست بلکه به داشتن روحی قوی و بااراده است. یک مگس اگر بداند چه می خواهد می تواند گاوی را از پا دراندازد. شجاعت مسأله ای است که به روح بستگی دارد نه به جسم. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۴۷۴)
گفت: پدرم هم به بهشت می رود و ما همه به بهشت می رویم، زیرا در این دنیا به قدر کافی رنج کشیده ایم. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۶۳۵)
حالا فهمیدم. تو از من پرسیدی از کجا می آییم و به کجا می رویم؟ من ابتدا نمی دانستم چه جواب بدهم. اما از بس حرف زدیم ذهن من روشن شد. آری پهلوان سیفاکاس، از بردگی می آییم و به طرف آزادی می رویم. برده بدنیا می آییم و در تمام مدت عمرمان مبارزه می کنیم تا آزاد شویم. برای ما کرتیان فقط یک راه برای آزاد شدن وجود دارد و آن هم آدمکشی است. من به این علت بود که عثمانیان را می کشتم. تو از من سوالی کردی و من هم جواب دادم. حال دیگر من پیر شده ام و دشنه خون آلودم را شسته و دست روی دست گذاشته ام و منتظرم تا مرگ به سراغم بیاید! (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۶۷۶)
تو هیچ می دانی بزرگترین درنده دنیا کیست؟ لابد خواهی گفت شیر. نه، به هیچ وجه! بزرگترین درنده دنیا آدم است. (کتاب آزادی یا مرگ – صفحه ۷۲۲)
شناسنامه کتاب آزادی یا مرگ
نویسنده: نیکوس کازانتزاکیس
مترجم: محمد قاضی
ناشر: خوارزمی
تعداد صفحات: 738
معرفی رمان تسلی ناپذیر اثر کازوئو ایشی گورو
