معرفی و آشنایی با ساز ترومپت

چهارشنبه، 18 اسفند 1400 زمان مطالعه 5 دقیقه

این ساز به خانواده سازهای بادی برنجی تعلق دارد که در محدوده سوپرانو زیرترین صدا را در بین سازهای برنجی از جمله هورن، ترومبون و توبا دارد و مانند سایر سازهای بادی برنجی صدا با لرزش لب‌ها در برابر قطعه‌ دهانی تولید می‌شود. در اینجا به معرفی این ساز زیبا می پردازیم.

ترومپت به فرانسوی ( trompette )، به انگلیسی ( trumpet) از سازهای بادی برنجی است که در محدودهٔ سوپرانو، زیرترین صدا را در بین سازهای بادی برنجی می تواند تولید کند. ترومپت یک ساز انتقالی است و ظاهری شبیه ساز کورنت دارد. ترومپت از نظر ظاهر بسیار شبیه به کورنت است. فرق آن با کورنت در لولهٔ آن است که در بیشترِ طولِ خود، قطری یکسان دارد. در کورنت از قسمت دهانی تا انتهای ساز به تدریج لوله گشاد می شود که همین امر موجب گرم تر شدن صدای کورنت نسبت به ترومپت شده است.

تاریخچه ترومپت

ساز ترومپت

ترومپت قدمتی دیرینه، نزدیک به ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد دارد که در میان سپاهیان روم رواج داشته است. ترومپت های ابتدایی را از چوب خیزران و شاخ حیوانات می ساختند و در شکارگاه ها و جنگ ها از این ساز استفاده می کردند. با گذشت زمان یونانیان ترومپت فلزی را ساختند و بعد ها در اروپا فردی به نام دنر نخستین ترومپت فلزی را ساخت. از قرن ۷ تا ۱۳ میلادی انواع ترومپت های استخوانی خاصره و صدف دریایی که به صورت ترومپت بلند نواخته می شدند، ساخته شد.

لوله ترومپت به شکل مخروطی بوده که به دهانه ای ناقوسی شکل منتهی می شود لوله این ساز تا سده ۱۵ به شکل مستقیم ساخته می شد و از آن به بعد به شکل منحنی ساخته می شود. نوع ابتدایی تر ترومپت را از چوب خیزران و بعدها از شاخ حیوانات ساخته اند و در شکارگاه ها و هنگامه نبرد به صدا در می آوردند. نوع فلزی آن را یونانیان ابتدا ساختند البته بعدها در اروپا دنر نخستین ترومپت فلزی را ساخت.

به دليل فقدان تکنيک پيشرفته در اين ساز، برخی آهنگسازان کلاسيک رغبت زيادی به استفاده از اين ساز نداشتند. در حال حاضر پرمصرف ترين ترومپتی که در ارکستر سمفونيک استفاده می شود، ترومپت سی بمل بم است که از لحاظ صدای پُر و نرم، بر ديگر انواع اين ساز برتری دارد.

انواع ترومپت

ترومپت با توجه به شکل ظاهری و توانایی های آن انواع مختلف دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ترومپت استاندارد
ترومپت پیکولو
ترومپت سوپرانو
ترومپت باس
ترومپت اسلاید
ترومپت جیبی
هرالد ترومپت
ترومپت وینی
ترومپت روتاری

ترومپت دو، سی بمل، ر، می بمل، می، لا، سل از انواع ترومپت های استاندارد هستند که با توجه به دامنه صوتی، نوع قطعه و کاربرد هر یک از آنها در ارکسترها و اجراها استفاده می شوند. در واقع سهولت اجرای قطعه از دلایل انتخاب ترومپت است همچنین مطلوب بودن صدا و رنگ ساز در اجرا از دلایل انتخاب نوع ترومپت است.

پرکاربرد ترین ترومپت سی بمل است که طول لوله آن ۴ فوت ۱۰ اینچ است که دو برابر طول لوله ترومپت پیکولو است. در واقع طول لوله ترومپت سی بمل حدود ۱۴۸ سانتی متر است و دارای صدای مطلوبی است که بیشتر از انواع دیگر با فرکانس های تعریف شده نت ها مطابقت دارد و رنگ صوتی آن در ارکستر از سایرین بهتر و مطلوب تر است. گستره صوتی آن حدود دو و نیم اکتاو است. کوچکترین نوع ترومپت، ترومپت پیکولو است که با کوک های لا و سی بمل ساخته می شود. به خاطر وجود کلید چهارم در این ترومپت و با گرفتن آن، صدا دو و نیم پرده بم تر می شود و در نواختن آن معمولا از سرسازی کوچکتر از سرسازی ترومپت عادی استفاده می شود.

ساختمان و اجزا ترومپت

ترومپت دارای بیش از هفتاد قسمت کوچک و بزرگ است که بر روی هم سوار می شوند و این به نوع ترومپت و شرکت سازنده آن بستگی دارد. جنس آن از الیاژ برنج است. ترومپت دارای لوله مخروطی شکل است که ابتدای لوله به دهانه ناقوسی شکل ختم می شود و ساختاری منحنی شکل دارد. در ترومپت های اولیه وسیله ای برای تغییر طول لوله هوا وجود نداشت اما امروزه ترومپت دارای سه کلید است که طول لوله را تغییر می دهند این کلیدها معمولا به شکل پیستونی هستند. دکمه اول به خاطر این است که با افزایش طول لوله صدای حاصل بم تر گردد در واقع با فشردن کلید اول صوت یک پرده بم تر می شود و با فشردن کلید دوم صوت به اندازه نیم پرده پایین و همچنین با فشردن کلید سوم صوت یک پرده و نیم پایین می آید.

اجزا تشکیل دهنده ترومپت

لوله اصلی که از جنس برنج است و دو بار خم شده است.
قطعه دهانی قسمتی است که هوا درون آن دمیده می شود این قطعه از سه قسمت در شکل ها و اندازه های متفاوت تشکیل شده است که شامل موارد زیر است:
فنجان: قسمتی که مستقیما با دهن در تماس است.
گلوگاه: کوچکترین قسمت قطعه دهنی است.
بک بور: در بین قطعات قطعه دهنی بیشترین طول را دارد.
دریچه ها
اسلایدها
کلیدها

فرق ترومپت و ساکسیفون چیست؟

ترومپت و ساکسیفون معمولا در کنار هم نواخته می شوند و تفاوت اصلی آنها در شکل، تولید صدا، اندازه و نحوه استفاده است. از طرفی ترومپت از خانواده سازهای برنجی است و بسیار شبیه به ساز بادی برنجی کورنت است. اما ساکسیفون اگرچه از برنج ساخته می شود اما با توجه به نوع صدا و نحوه نواختن همچنین از آنجایی که دارای دهانه تک نی است از خانواده سازهای بادی چوبی است. ساکسیفون از نظر شکل ظاهری ما بین کلارینت و ابوا است که دارای بدنه مخروطی شکل و دهانه شیپوری است. ترومپت برخلاف ساکسیفون هیچ زبانه یا قمیش ندارد.

ترومپت در ایران

در ایران از این ساز و دیگر سازهای بادی برنجی مانند ترومبون، ساکسیفون، شیپور و ... علاوه بر گروه نوازی ها و ارکسترها در مراسم های مذهبی ایام محرم هم استفاده می کنند.