پایان مدیریت آکواریومی در پاستور

مشکل کم آبی و بی آبی در خوزستان امری نوظهور و نتیجه مدیریت غلط منابع آبی و تصمیمات غلط راهبردی است.

ساعد نیوز: آیا اقدام مؤثری برای حل مشکل بی آبی خوزستان بعد از اعتراضات اخیر توسط دولت صورت گرفته است؟ امروز وضعیت آب در استان در چه وضعیتی قرار دارد؟

محمد مالی: تنش آبی در خوزستان در سال های گذشته بعد از احداث سدهای متعدد بر روی رودخانه کارون و کرخه و دز به اوج خودش رسید. ما در گذشته، در حوزه آبریز جلگه خوزستان که توسط این سه رود اصلی، یعنی دز، کرخه و کارون سیراب می شود، مشکل کم آبی نداشتیم؛ چه 2 میلیون هکتار زمین کشاورزی موجود در خوزستان که کشت دیم و آبی شان برقرار بود و چه شهرها و روستاهای استان، به دلیل این که برداشت آب شرب شان که از این رودخانه ها تأمین می شد، در این چند دهه یا بهتر است بگوئیم، در یکصد سال گذشته، مشکل کم آبی نداشته است. احداث سدهای بیشمار بر روی این سه رودخانه، و آبگیری آنها و مدیریت غلط این سدها در کنار انتقال آب کارون، کرخه و دز به مناطق بالادستی و نیز مصرف سنتی در بخش کشاورزی که منجر به هدر رفت بخش عظیمی از آب شیرین کشور می شود؛ و همچنین احداث صنایع آب بر فولادی و کاشی و سرامیک، خلاف آمایش سرزمینی، در مرکز کشور و گسیل داشتن چند میلیارد مکعب آب خوزستان برای سیراب کردن این صنایع؛ مجموعاً خوزستان را به این حال و روز انداخته اند. علاوه بر این، ما پس از انقلاب در بخش احداث تصفیه خانه های آب، خطوط و شبکه های آب در خوزستان مطلقاً هیچ کاری نکردیم. این باعث فرسوده شدن امکانات موجود اعم از تصفیه خانه و شبکه های موجود شد که حداکثر در شهرهای بزرگ در خوزستان برای دویست الی سیصد هزار نفر تعبیه شده بود و الان باید جمعیت چند میلیونی را پوشش می داد. مجموعه این عوامل باعث شد که ما از اواسط دهه 1380 با چالش کم آبی، بی آبی و آب شرب ناسالم در خوزستان روبرو بشویم. در کنار همه اینها باید به کشت و صنایع هفتگانه نیشکر نیز اشاره کنم که در دهه 70 در خوزستان ایجاد شد؛ صدها هزار هکتار زمین را تحت پوشش گرفت و آب شیرین را دارد به آب شور تبدیل می کند!! عدم لایروبی رودخانه ها مضاف بر این هستند. این مجموعه عوامل در کنار هم منجر به تنش آبی کنونی در خوزستان شده اند.

نزدیک به هزار روستای خوزستان دچار تنش آبی هستند/ آبرسانی با تانکر فقط یک مُسکن برای تسکین درد بی آبی است و راه حلی پایدار نیست!

امروز در سال 1400، بیش از هزار روستا در خوزستان دچار تنش آبی شده اند؛ هفتصد روستا به وسیله تانکر آب رسانی می شوند. ده شهر بزرگ خوزستان، آب آشامیدنی شرب سالم ندارند. خب شاهد بودیم که اعتراضات مردم خوزستان به بی آبی و کم آبی در منطقه غیزانیه به خشونت کشیده شد. خب منطقه غیزانیه چیزی حدود 80 روستا در کنار صدها حلقه چاه نفت فاقد آب آشامیدنی سالم و پایدار بوده اند. مردم آن منطقه جاده اصلی ماهشهر به اهواز را بستند. تنش های امنیتی به وجود آمد و منجر به این شد که همه کشور متوجه مشکل غیزانیه بشوند. تلاش هایی در آن منطقه شد ولی به عنوان یک خبرنگار مستقل نمی توانم تأئید کنم که همه ی آن منطقه از آب آشامیدنی سالم و پایدار برخوردار است. در چند ساعت در روز برخی از روستاهاشان آب دارند. خب بعد از ماجرای غیزانیه شاهد موج دیگری از اعتراضات از مناطق روستایی دیگر خوزستان بودیم. هویزه، سوسنگرد، دشت آزادگان، اهواز حتی مناطق شمالی ده دز و اندیکا که در بین چند میلیارد مکعب آب سدهای متعدد مثل کارون 3 و سد مسجد سلیمان و عباسپور هستند به دلیل نداشتن شبکه آب آشامیدنی فاقد آب شرب هستند. بنابراین، در سال 1399 اعتراضات شدید در خوزستان بودیم. شاهد این بودیم که مردم صدای عطش و بی آبی خودشان را از طریق اعتراضات مسالمت آمیز و به دور از خشونت و قانونی خودشان را به نظام حاکم مدیریتی ناکارآمد در خوزستان را نشان دادند و به مدت 20 روز، شانزده شهر استان و ده ها روستا دچار تنش شد.

تخصیص حقابه طبیعی و تاریخی تالاب هورالعظیم از کرخه برای ادامه حیات اقتصادی خوزستان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و تنها راه حل پایدار این تنش آبی است.

دولت دوازدهم در واکنش به این ناآرامی ها، یک درمان مُسکنی را پیش گرفت. مُسکنی یعنی دادن تانکر و آب رسانی با تانکر! غافل از این که یک مشکل بزرگ به جز آب شرب پا برجاست. اقتصاد شمال و جنوب خوزستان اقتصاد کشاورزی و دامداری است. حیات چند میلیون نفر بر اساس آب جاری رودخانه هاست و این آب جاری احشام و زمین هایشان را در کشت پائیزه و تابستانه سیراب کند. به این نحو زندگی آنها می چرخد. اتفاقی که افتاد؛ از فروردین 1400، حقابه تالاب هورالعظیم که از کرخه منشعب می شود توسط وزارت نیرو کاهش یافت و خلاف تعهداتشان به سازمان محیط زیست این کار را کردند. تالاب هورالعظیم در اقتصاد جنوب خوزستان، نقش بسیار حیاتی دارد. ده ها هزار نفر، گاومیشدار؛ ده ها هزار نفر که میلیون ها نفر نخل در امتداد این تالاب دارند و ده ها هزار نفر که معیشت شان از طریق ماهی گیری و مشاغل مختلف مرتبط با هور تأمین می کنند بعد از کاهش حقابه رودخانه کرخه با خشکی این رودخانه و خشکی هورالعظیم مواجه شدند! هورالعظیم فعلی سال ها پیش توسط وزارت نفت به پنج حوضچه تقسیم شده بود که چهار حوضچه اش خشک شده است! وقتی ما می گوئیم که حوضچه های عظیم هور از همدیگر توسط جاده و دایک جدا شده اند؛ و باید این مسأله حل شود منظورمان این است که در اینجا لازم است تالاب دارای عمق مناسبی برای حیات زیستمندانه ماهی ها و پرندگان باشد. با 40 یا 50 سانتی متر آب در سطح هور این حیات برقرار نمی شود. به همین دلیل است که ما به رئیس جمهور می گوئیم که بازدید از هورالعظیم نباید به صورت هوایی صورت بگیرد چون از هوا این مشکل را نمیتوانید لمس کنید. از هوا عمق آب را نمی توان دید. این بازدید هوایی آدرس غلط به سیاستمداران می دهد و نمی توانند تصمیم درست بگیرند!

خب بعد از خشکی هورالعظیم و کرخه در سال 99، حیات 80 هزار گاومیش که زندگی چند صد هزار نفر را در خوزستان تأمین می کنند و ده ها هزار ماهیگیر و صدها هزار نفر که از طریق نخلستان زندگی شان تأمین می کنند به خطر افتاد! این افراد با فریاد "العطش!" و به صورت مسالمت آمیز و کاملاً قانونی، اینها مطالبه شان سیاسی نبود؛ مطالبه آب داشتند؛ به خیابان آمدند. این فریاد را مقام معظم رهبری شنیدند و گله و شکایت مردم را پذیرفتند و به مسئولین دستور رسیدگی دادند. بعد از اشاره معظم له شاهد بسیج شدن تانکرها برای رفع مشکل آب شرب منطقه بودیم. ولی آب احشام و کشاورزی تأمین نشد. امروز این نگرانی وجود دارد که در کشت پائیز دوباره دست کشاورزان خوزستانی از آب خالی بماند و این بحران را ما عقب انداخته باشیم تا پائیز. این موضوع مهمی است که تنها راه حلش پرداخت و تخصیص حقابه تاریخی و قانونی تالاب هورالعظیم از طریق رودخانه کرخه است!

در دوره آقای روحانی، تقریباً هیچ اتفاق مثبتی در حوزه آب و فاضلاب و مدیریت منابع مالی در خوزستان اتفاق نیفتاد!/ طرح های استراتژیک آب نیمه کاره تحویل گرفته شد و نیمه کاره تحویل داده شد!

ساعد نیوز: دولت آقای روحانی چه اقدامات غلطی در این 8 سال در خوزستان کرد که در وخامت وضعیت خوزستان مؤثر بوده و انتظار دارید تا این اقدامات غلط توسط دولت آقای رئیسی اصلاح شود برای حل مشکلات موجود؟

محمد مالی: در خصوص اقدامات آقای روحانی در مدیریت منابع آبی در خوزستان و رسیدگی به مشکلات، ایشان اقدامی انجام نداد که من بخواهم در مورد این اقدامات نقدی یا نظری داشته باشم. ایشان تصفیه خانه فاضلاب شرق اهواز را نیمه کاره تحویل گرفت و بعد از هشت سال، نیمه کاره تحویل آقای رئیسی داد. ایشان کولکتروهای اصلی فاضلاب را در اهواز نیمه کاره تحویل گرفت و نیمه کاره تحویل داد. ایشان تصفیه خانه ای در خوزستان نساخت. ایشان قدمی برای اصلاح شبکه فاضلاب در خوزستان برنداشت که بالای دو هزار کیلومترش فرسوده است! و ماجرای انتقال آب از طریق خط لوله غدیر هم که یک نمایش بود!! می توانیم بگیم که در دوره آقای روحانی، اتفاقی مثبت در حوزه آب و فاضلاب و مدیریت منابع مالی در خوزستان اتفاق نیفتاد که ما بخواهیم آن را نقد یا اصلاح کنیم. امیدواریم که در دولت آقای رئیسی، کارها به صورت علمی بر اساس برنامه ریزی پیش برود.

سفر آقای رئیسی به خوزستان در اوج پاندمی کرونا و قله پیک پنجم کرونا در کشور، نشان دهنده پایان مدیریت آکواریومی در پاستور است.

ساعد نیوز: آقای رئیسی در آغازین روزهای فعالیت دولت سیزدهم به صورت سرزده در اوج کرونا به صورت سرزده به میان مردم خوزستان آمد. ارزیابی تان از این اقدام آقای رئیسی چیست؟ و این نوع دیدارهای صمیمی با مردم چه تأثیری در حل مشکلات موجود دارد؟

محمد مالی: سفر آقای رئیسی به خوزستان در اوج پاندمی کرونا و قله پیک پنجم کرونا در کشور، نشان دهنده پایان مدیریت آکواریومی در پاستور است. حضور ایشان به شکل میدانی و بازدیدهایی که از بیمارستان رازی که خط مقدم مبارزه با کرونا در استان خوزستان می باشد که 20 شهر خوزستان درگیری حاد کرونا دارند و روزانه 60 نفر قربانی این ویروس میشوند نشان داد که اولویت اول دولت به حق و به درستی، کنترل و مهار کرونا است. علیرغم شایعاتی که درباره وزیر بهداشت شنیده می شد، حضور و بازدید ایشان از مراکز واکسیناسیون نشان دهنده تأکید دولت بر واکسیناسیون همگانی بود. این کار نشان داد که راه حلی برای مهار کرونا غیر از واکسینه کردن همه مردم از طریق واکسن های مورد تأئید سازمان بهداشت جهانی وجود ندارد. گرچه در این زمینه باید از مشاغل و کسب و کارهای خرد نیز که در این مدت متضرر شده اند، باید حمایت کرد. نکته بعدی درباره بازدید آقای رئیس جمهور در این سفر یک روزه و کوتاه از کارگاه های جمع آوری آب های سطحی و شبکه فاضلاب در اهواز بود.

در این سفر برخی مدیران محلی و عالی وزارتی اطلاعات غلط به رئیس جمهور دادند/ حل مشکل فاضلاب در اهواز 25 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد!

متأسفانه در این بازدید بر اساس اطلاعات غلطی که مدیران محلی یا احیاناً مدیران عالی وزارت نیرو دادند، این احساس به وجود آمد برای ریاست محترم جمهور که در صورت تخصیص اعتبارات بیشتر شاید بتوان مدت اجرای این پروژه ها و حل مشکل فاضلاب در اهواز را به نصف کاهش داد. باید توضیح داده می شد برای رئیس جمهور که بر اساس برآوردهای فعلی، حل مشکل فاضلاب در اهواز 25 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد! آیا دولت قادر به پرداخت این اعتبار در سال های آینده است با این وضعیت اقتصادی کشور؟! بنابراین، انتظار بود که اطلاعات غلط به رئیس جمهور داده نشود! بالای دو هزار پانصد کیلومتر از شبکه فاضلاب اهواز، شبکه فرسوده است و تا زمان تعویض این شبکه اتفاقی در اهواز نمی افتد. اهواز از دهه 50 شمسی تا به این روز تصفیه خانه ای را نساخته است. تا زمانی که تصفیه خانه آب در این شهر ساخته نشود، و محل آب شرب تصفیه از رودخانه های جاری که فاضلاب شهری در آن ریخته می شود به منابع آبی سدها انتقال پیدا نکند، مشکل آب شُرب اهواز حل نخواهد شد. تا زمانی که در اهواز، تصفیه خانه های آب شرب ساخته نشود و به بهره برداری نرسد، مشکل فاضلاب حل نمی شود. بنابراین، امیدوار هستیم که اطلاعات درست به رئیس جمهور داده شود تا تصمیم گیری ها بر اساس دیتا و اطلاعات درست باشد. با این حال، همین بازدید ایشان نشان می دهد که معضل و درد را درست شناسایی کرده و امیدواریم قبل از پائیز که بارش های جدی در اهواز رخ می دهد و اهواز با توجه به فضای فعلی زیر فاضلاب خواهد رفت، برای این مشکل هم راه حل هایی مثل لایروبی همه خطوط شبکه، اصلاح شبکه، و ترمیم شبکه فاضلاب ریزشی دیده شود.

بازدید هوایی از تالاب هورالعظیم نمی تواند اطلاعات درستی در اختیار رئیس جمهور قرار دهد/ عُمق آب هورالعظیم مهم است نه سطح!

خُب، بازدید بعدی ایشان در روستای جُفیر بود که در میدان نفتی جُفیر واقع است. این روستا تشنه بود و بارها شاهد بسته شدنِ جاده اصلی اهواز هویزه توسط مردم این روستا بودیم. خوزستان 700 روستا دارد که آب مطلق آشامیدنی ندارد. به نظر من، این حرکت آقای رئیس جمهور یک حرکت نمادین بود. امیدواریم که این حرکت نمادین به الباقی این 700 روستای بی آب تسری پیدا کند و یک نشانه باشد از توجه ایشان به آب رسانی به روستاها. و بازدید از تالاب هورالعظیم از مسیر رُفَیِّع توسط بالگرد هم، در بخش سفر ایشان دیده شد. امیدواریم حیات تالاب ها و محیط زیست در این دولت و خصوصاً از سوی رئیس جمهور به صورت جدی مد نظر قرار بگیرد. تالاب هورالعظیم ریه ی ایران در جنوب است که اگر حیاتش مورد لطمه قرار بگیرد، ریزگردهای سمی تا خود تهران را فرا خواهد گرفت! اما همان طور که در پاسخ یکی از سؤالات، بازدید هوایی آدرس غلط دادن و گمراه کردن رئیس جمهور است. حیات زیستمندانه تالاب هورالعظیم با عُمق آب ارتباط دارد. اگر در بازدید هوایی مشاهده کنید که بخشی از این تالاب را آب گرفته است دردی را دوا نمی کند چون ممکن است که عمق آب در نهایت 40 یا 50 سانتی متر باشد که این واقعاً زمینه حیات زیست مندانه ماهی ها، پرندگان و ریزمغذی ها را فراهم نمی کند. پرداخت و اختصاص حقابه تالاب مطالبه ای است که می تواند تالاب را زنده نگه دارد.

حضور آقای رئیسی در میان مردم بدون تجمل و تشریفات امیدها را برای پر کردن شکاف موجود میان مردم و دولت زنده کرد.

نکات دیگری هم در سفر آقای رئیسی بود. حضور ایشان، بدون تجمل و تکفل در بین مردم! این طلیعه خوبی است برای پر کردن شکاف موجود میان مردم و دولت. شاهد بودیم که ایشان در برخی از مناطق و محلات محروم اهواز مثل منبع آب، حضور پیدا کرد و با مردم گفتگو کردند. اینها نشانه هایی از این است که ایشان محرومیت های شهر اهواز و استان خوزستان را به درستی می شناسد. امیدواریم که نسخه هایی را برای رفع این مشکلات بپیچند. مشکل خوزستان حضور میدانی و بازدید میدانی نیست، بلکه تغییر رویه های کشوری و راهبردهای کشوری و تخصیص منابع ملی است. مشکل خوزستان وادار کردن صنایع مادر تخصصی مثل نفت، گاز و پتروشیمی به انجام وظایف و مسئولیت های اجتماعی است. در مجموع، می شود سفر آقای رئیسی را امیدبخش ارزیابی کرد و این سفر را نمادین و سمبلیک دانست و انتظار داشت که رویکرد دولت سیزدهم رفع مشکلات پایدار و توسعه متوازن خوزستان باشد.

محمد مالی : مرثیه ای برای خوزستان تشنه