گرایش حمل و نقل یکی از گرایش های اصلی رشته مهندسی عمران در مدارج تحصیلات تکمیلی است که دارای نقاط اشتراک بسیاری با گرایش راه و ترابری است. در این رشته از تکنیکهای مهندسی برای جابجایی مؤثر و ایمن مسافر و کالا بهره میگیرد که عمدتاً به ساخت زیرساختهای ثابت مانند جاده، راهآهن، پل، علامت راهنمایی و چراغ راهنمایی برای این جابجایی است.هر چند که به طور روزافزون در کنار ساخت این زیرساختهای ثابت، این رشته به عناصر پویایی مانند چراغهای راهنمایی برای مدیریت ترافیک شهری میپردازد. نمونههایی از این عناصر پویا حسگرهایی است که در کف جادهها برای اندازهگیری نرخ جریان نصب میشود یا دوربینهای کنترل سرعت یا سامانههای خودکار هدایت ترافیک. اینها سابقهای طولانی در حمل و نقل ریلی دارند. مثلاً چراغهای راهنمایی میتوانند در هر زمان یکی از مسیرهایی را که تشکیل تقاطع همسطح میدهند، بگشایند.
موضوعات تحت پوشش گرایش حمل و نقل را در یک تقسیم بندی کلی می توان به چهار دستۀ حمل و نقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده ای تقسیم نمود که با جزئیات بیشتر به شرح زیر میباشند:
- حمل و نقل شامل:مدیریت سیستمهای حمل و نقل، مطالعه تولید، توزیع و جذب سفر، مکان یابی احداث پارکینگها و کنترل ترافیکی
- سیستمهای هوشمند حمل و نقل شامل: طراحی چراغ های راهنمایی با زمانبندی های هوشمند و تسهیلات هوشمند حمل و نقل (مانند تشخیص تصادفات، فاصله ایمنی وسایل نقلیه،پارکینگ های هوشمند و ....)
- ایمنی ترافیک، تصادفات و ریسک شامل: بهبود ایمنی معابر و راه ها، تعیین نقاط حادثه خیز، مدلسازی و پیش بینی تصادفات و ......
- حمل و نقل ریلی شامل: طراحی خطوط حمل و نقل ریلی بین شهری و درون شهری، برنامه ریزی ایستگاه ها و فواصل زمانی حرکت قطارها
- حمل و نقل هوایی و دریایی شامل: برنامه ریزی حمل و نقل هوایی و دریایی و طرح فرودگاه ها و بنادر
- مهندسی ترافیک شامل: مدلسازی جریان ترافیک با و یا بدون استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری، بررسی تأثیرات پارامترهای جریان ترافیک مانند سرعت، حجم و تاخیر برمصرف سوخت و محیط زیست، بررسی رفتار رانندگان در تحلیلهای ترافیکی، فرهنگ سازی ترافیک و ......
در نتیجه هدف از این دوره تربیت افرادیست که دارای تواناییهای لازم جهت برنامه ریزیهای حمل و نقل ملی ، منطقه ای و شهری و طراحی سیستمهای حمل و نقل شهری و بین شهری باشند.
بازار کار رشته مهندسی عمران-حمل و نقل:
بر خلاف گرایش راه و ترابری، مهندسین حمل و نقل معمولاً در داخل شهرها به فعالیت مشغولند. از نظر جذب در بازار کار نیز اگر چه این گرایش میزان استخدام پایینتری دارد، ولی چون متخصص در این زمینه زیاد نیست، استخدام به آسانی صورت میپذیرد. فارغ التحصیلان گرایش حمل و نقل عموماًجذب مهندسان مشاور، واحدهاو ادارات مختلف راه و ترابری، شهرداری ها، سازمان های حمل و نقل ترافیک و شرکتهای مطالعات جامع حمل و نقل می گردند. همچنین زمینه مناسبی جهت ادامه تحصیل و نیز فعالیت های آموزشی و آکادمیک برای آنها وجود دارد، بطوریکه امکان ادامه تحصیل در گرایش حمل ونقل در مقطع دکترا در داخل کشور فراهم بوده و از نظر ادامه تحصیل در خارج از کشور نیز این گرایش از موقعیت بسیار خوبی برخوردار می باشد.
از معروف ترين مراکز و شرکتهای مرتبط با اين رشته می توان به وزارت راه و شهرسازی، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، پژوهشکده حمل و نقل، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی، سازمان بنادر و کشتیرانی، سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيک تهران، شرکت مهندسين مشاور رهروان عمران و شرکت مهندسين مشاور طرح هفتم اشاره کرد.