میدان نقش جهان هم چنین معروف با نام تاریخی میدان شاه و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با نام رسمی میدان امام، میدان مرکزی شهر اصفهان است که در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد.بناهای تاریخی موجود در چهار طرف میدان نقش جهان شامل عالی قاپو، مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه که ورودی اصلی بازارچه اصفهان است. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده است که عموماً جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان می باشند.میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزء نخستین آثار ایرانی بود که به عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.
درباره میدان نقش جهان
میدان نقش جهان اصفهان مجموعه برجسته تاریخی در ایران و جهان است. این میدان زیبا، سالانه از گردشگران زیادی میزبانی می کند که با شوق بازدید از جاذبه های تاریخی و تماشای زیبایی های این میدان، به اصفهان سفر می کنند. میدان نقش جهان تا پیش از انقلاب با نام میدان شاه شناخته می شد و پس از آن نامش به میدان امام تغییر کرد. از دیگر نام های میدان نقش جهان در طول تاریخ می توان به میدان بزرگ، میدان اصلی، میدان نو، میدان قصر و میدان سلطنتی اشاره کرد.پیش از زمان صفویه در محل میدان باغی زیبا به نام «نقش جهان» قرار داشت. این باغ نام خود را از شهری در آذربایجان گرفته بود که آن شهر امروزه نخجوان نام دارد. حمدالله مستوفی در سفرنامه خود این شهر قدیمی در این گونه وصف می کند: میدان امام در شمال اصفهان و در قلب مجموعه تاریخی شهر قرار گرفته که روزگاری دولت خانه شاهان صفوی بوده است. پرشکوه ترین دوران تاریخی این میدان به دوره شاه عباس صفوی باز می گردد. شاه عباس با انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان، بناهای تاریخی این میدان را بنا کرد و باعث رونق اقتصادی و گسترش بازار درآن شد. میدان تازه بنا شده را در این زمان «میدان نو» نامیدند.شهری خوش است و آن را نخجوان نامند و اکثر عمارات آن از آجر است.بعدها با گسترش میدان در زمان شاه عباس دوم و بزرگ تر شدن آن، نام میدان نو را به نقش جهان تغییر دادند. در ساخت این میدان از میدان عتیق که میدانی قدیمی در اصفهان بود، الگوبرداری شده است.طول میدان نقش جهان بیش از ۵۰۰ متر است و عرض آن به ۱۶۰ متر می رسد. دور میدان را ۲۰۰ حجره در دو طبقه پوشانده اند و چهار بنای تاریخی ارزنده در قسمت های مختلف آن خودنمایی می کنند. در طول دوره های گذشته طاق هایی در اطراف میدان برای محافظت از بناها ایجاد کردند که با مرور زمان به حجره های امروزی بدل شده است.میدان نقش جهان اصفهان علاقه مندان زیادی در همه جهان دارد و در هشتم بهمن ماه سال ۱۳۱۳، این مجموعه عظیم تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ نیز، این میدان از نخستین آثار ایرانی بود که در فهرست یونسکو ثبت شد.
تاریخچه میدان نقش جهان
پیش از به قدرت رسیدن دولت صفویه، در محل میدان نقش جهان باغی بزرگ وجود داشت و در بخش میانی میدان، که «در کوشک» نامیده می شد، بناهای نظامی از دوره تیموریان و آق قویونلوها وجود داشت. این قسمت بخش غربی میدان امروزی بود که اکنون عمارت عالی قاپو در آن قرار دارد. از زمان حکومت سلجوقیان، این میدان محل برگزاری جشن های ملی مانند نوروز و جایگاه اعدام محکومان بود. در زمان صفویان با تغییر پایتخت از قزوین به اصفهان، دوران جلال و شکوه این میدان آغاز و محوطه آن محل استقرار ساختمان های دولتی و کاخ شاه شد.شاه عباس صفوی با هدف گسترش شهر به سمت قسمت جنوبی آن در حاشیه زاینده رود، با به کار گماشتن معماران ماهری مانند استاد محمدرضا و علی اکبر اصفهانی، بنای اولیه این میدان را پایه گذاری کرد. در طراحی و ساخت این میدان و بناهای تاریخی آن، از سبک معماری میدان ایرانی الهام گرفته شده است که از نمونه های برجسته آن می توان به میدان عتیق اصفهان، میدان امیر چخماق یزد، میدان شاه قزوین و میدان صاحب آباد قزوین اشاره کرد.از آثار هنری به کار رفته در بناهای این میدان می توان به کتیبه علیرضا عباسی اشاره کرد که بر سردر مسجد امام قرار دارد. این کتیبه با خط ثلث در تمجید از شاه عباس اول نوشته شده است. کتیبه دیگر بر سردر مسجد جامع، منقش به خط محمد رضا امامی است که نام معماران برجسته این اثر در آن دیده می شوند.
پایه اولیه شکل امروزی میدان امام در سال ۱۰۱۱ قمری بنا شد و به تدریج تا سال ۱۰۲۵ ساخت میدان و بناهای آن به پایان رسید. کار تزئین مسجد و بناها از سال ۱۰۲۵ قمری آغاز شد و تا زمان حکومت دو تن از جانشینان شاه عباس ادامه پیدا کرد.بخش های زیادی از عمارت نقاره خانه، به دلیل اهمال شاهان قاجار از بین رفتدر زمان آخرین پادشاهان صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، میدان نقش جهان شکوه خود را از دست داد و آب های روان در جوی ها کدر و راکد و درختان خشک شدند. این روند تخریب در زمان حمله اشرف افغان به اصفهان شدت گرفت و تا زمان قاجار نیز ادامه داشت. بخش های زیادی از عمارت نقاره خانه، به دلیل اهمال شاهان قاجار از بین رفت. به دلیل تغییر پایتخت از اصفهان، دیگر توجه چندانی به این میدان برجسته در مرکز اصفهان نمی شد.در زمان حکومت پهلوی اول، رضاخان شروع به بازسازی بناهای تاریخی و حجره های اطراف نقش جهان کرد و رونق اقتصادی به بازار نقش جهان برگشت. در زمان رضاخان، این میدان درفهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید. از این زمان تا به امروز همچنان از میراث گران بهای تاریخی در این میدان حراست می شود. در طول سال های اخیر، ساخت برج جهان نمای اصفهان در نزدیکی میدان نقش جهان، حاشیه های زیادی به دنبال داشت که در نهایت باعث تخریب دو طبقه این برج به منطور حفاظت از منظر فرهنگی این میدان شد.
میدان نقش جهان کجاست؟
میدان نقش جهان اصفهان در شمال این شهر و در مرکز دیدنی های تاریخی اصفهان قرار دارد. در شرق میدان، خیابان حافظ و در غرب آن خیابان سپه ، مسیرهای ورودی به این میدان را شامل می شوند. خیابان سپه عمود بر زاینده رود است و به دلیل وجود پارکینگ در ورودی های این خیابان به میدان، تردد بالایی دارد. از خیابان استانداری، کوچه پشت مطبخ و تمام کوچه های موازی آن، می توان پیاده به میدان رفت.
در محیط خارجی نقش جهان صحن مساجد چهار ایوانی منقطع با چهار دروازه، تردد به کاخ شاهی و مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله را میسر می کرد که در گذشته عبور از این مسیر در انحصار شاه و مقامات بود. در سال های اخیر با باز شدن راه شاهی، پس از مرمت آن، امکان بازدید از این مسیر برای گردشگران فراهم شده است. در این مسیر با گذشتن از فضای تاریخی آن، ابتدا به کاخ عالی قاپو می رسید و پس از بازدید از کاخ به میدان وارد می شوید.
جاهای دیدنی میدان نقش جهان
هرکدام از بناهای تاریخی ساخته شده در این میدان نمادی از زندگی شهرنشینی و اجتماع و هم بستگی ملی بودند. مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی این میدان، مرکز اجتماعی شهر و برای اجتماعات گسترده مردم در مناسبت های مختلف ساخته شده بود. مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی مرکز مذهبی، عمارت عالی قاپو در غرب میدان مرکز حکومتی و سردر قیصریه دیگر بنای تاریخی واقع در ضلع شمالی میدان نقش جهان، مرکز مهم اقتصادی شهر بودند.دور میدان را حجره های تاریخی پوشانده اند که امروزه اصلی ترین مرکز فروش صنایع دستی اصفهان هستند. بازسازی حجره های قدیمی نقش جهان، در جهت حفظ هنر و گسترش صنایع دستی این شهر، در سال های اخیر صورت گرفته است. دو دروازه قدیمی چوگان نیز از یادگارهای تاریخی این میدان هستند. در این قسمت به معرفی این بناهای تاریخی برجسته می پردازیم.
مسجد جامع عباسی (مسجد امام)
مسجد امام اصفهان، مهم ترین مسجد تاریخی باقی مانده از دوره صفویان است. ساخت این بنا از سال ۱۰۲۰ آغاز شد و تزیینات آن در زمان شاه سلیمان انجام شد. معمار این اثر، هنرمند برجسته، علی اکبر اصفهانی و کتیبه سردر آن هنر خوشنویس معروف دوران صفوی، علیرضا عباسی است. آثار و کتیبه هایی از هنرمندان نامی و برجسته دیگر نیز در قسمت های مختلف مسجد دیده می شوند.مسجد امام شاخصه معماری صفوی است و شکل مناره ها و گنبد با کاشی کاری های بسیار هنرمندانه طراحی شده اند. بازتاب صدا زیر گنبد، از ویژگی های مسجد جامع عباسی است. این مسجد در گذشته با نام هایی مانند مسجد شاه، مسجد کبیر عباسی و مسجد سلطانی نیز شناخته می شد.
عمارت عالی قاپو
عمارت عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان، زیر بنایی در حدود ۱۸۰۰ متر مربع و ۶ طبقه دارد. از خصوصیات برجسته این کاخ می توان به تزیینات زیبای طبقات، بازتاب صدا در ورودی کاخ، تالار پذیرایی بسیار زیبا و تالار اصلی موسیقی آن اشاره کرد. در این کاخ ۵۳ اتاق برای استراحت، برگزاری جلسات، دولت خانه و پذیرایی از سفرا و میهمانان تعبیه کرده اند. اساس معماری دولت خانه مبارکه نقش جهان، بر پایه های چوبی استوار است. این بنای زیبا هم چنان مرمت و بازسازی می شود.
مسجد شیخ لطف الله
از زیباتین مساجد تاریخی جهان، مسجد شیخ لطف الله اصفهان است. این مسجد به دستور شاه عباس اول و برای استفاده اختصاصی شاه ساخته شد. مسجد شیخ لطف الله در شرق میدان نقش جهان قرار دارد. در زمان حکومت قاجاریان به ساختمان اصلی و تزیینات مسجد خسارت های زیادی وارد شد؛ اما رضا شاه پهلوی آن را بازسازی کرد. ساخت گنبد ۳۲ متری این مسجد، ۱۷ سال طول کشید. کاشی کاری های گنبد مسجد شیخ لطف الله حاصل بازسازی آن در سال ۱۳۱۵ است. این مسجد برخلاف مساجد دیگر دوره صفویه، صحن و مناره ندارد. کتیبه مزین به قلم ثلث خوشنویس معروف، علیرضا عباسی بر سردر این بنا خودنمایی می کند.
سردر قیصریه
سردر قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان قرار دارد و دروازه ورودی به بازار سنتی و معروف اصفهان است. طبقه سوم این بازار در گذشته نقاره خانه بوده است که اوقات مختلف روز را با صدای موسیقی در آن اعلام می کردند. این بخش از بازار قیصریه در زمان قاجار تخریب شد. سردر قیصریه، چهار در فرعی و یک دروازه اصلی را شامل می شود. در سال ۱۳۴۰، حوض مقابل این دروازه به باغچه تبدیل شد، ولی امروزه دوباره احیا شده است. به دلیل شباهت این بنا به نمونه اش در شهر قیصریه، این نام را بر این بنا گذاشتند. از برجسته ترین آثار به جا مانده در این بنای تاریخی می توان به نقاشی هایی به قلم رضا عباسی، ناقوس دیر هرمز و ساعت قلعه پرتقالی های هرمز، اشاره کرد. ناقوس و ساعت یادگار فتح جزیره هرمز در زمان حکومت صفویه هستند.سردر قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان قرار دارددر گوشه و کنار این میدان، بناها و آثار تاریخی زیادی به مرور زمان از میان رفته اند. بسیاری از این بناها به دلیل اهمال حکومت های بی کفایت آسیب های زیادی دیدند و به خصوص در زمان قاجار نابود شدند. از مهم ترین آثار از بین رفته این میدان می توان به ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی غنیمت فتح هرمز، میله قپق به ارتفاع ۴۰ متر در مرکز میدان و بنای شامل ساعت اروپایی اشاره کرد. در مجاورت مسجد شیخ لطف الله نیز، مدرسه خواجه ملک قرار داشت که در زمان قاجار به کلی ویران شد. دو سرستون مرمرین تخت جمشید در گذشته به میدان نقش جهان آورده شده بود که امروزه یکی از آن ها در کاخ چهل ستون و دیگری در موزه ایران باستان نگهداری می شوند.
در میدان نقش جهان چه کار کنیم؟
در سفر به اصفهان یکی از بهترین مکان ها برای گذراندن یک روز خاطره انگیز، میدان نقش جهان است. این میدان تاریخی به اندازه یک شهر جاذبه های فراوانی دارد. برای گشت وگذار در این منطقه و لذت بردن از همه امکانات و دیدنی های آن، می توان چند روز وقت گذاشت. در ساعات مختلف شبانه روز چشم انداز این میدان بسیار زیبا می شود. نورپردازی بناهای تاریخی نقش جهان در شب، توجه گردشگران را به خود جلب می کند. در این قسمت ما بخشی از تفریحات، در بازدید از این میدان را به شما معرفی می کنیم.
از جاذبه های تاریخی دیدن کنید
میدان نقش جهان از مهم ترین جاهای دیدنی اصفهان است و بازدید از دیدنی های تاریخی نقش جهان برای علاقه مندان گردشگری تاریخی بسیار جالب توجه است. برای بازدید از این بناها می توانید یک یا چند روز را اختصاص دهید. آثار هنری به جا مانده بر سردر این بناها و اشیای تاریخی درون آن ها، بسیار با اهمیت هستند. در هرکدام از این بناها، راهنماهایی برای دادن اطلاعات مربوط به بنای مورد نظر وجود دارند و به سؤالات شما پاسخ می دهند. گذراندن زمان طولانی در این بناهای تاریخی، شما را به عمق تاریخ می برد و خاطره ای تکرار نشدنی برایتان می سازد.
بازار گردی کنید و سوغات بخرید
بازار قیصریه میدان نقش جهان از بهترین مراکز خرید اصفهان است. متداول ترین محصولات این بازار، شامل محصولات و صنایع دستی اصفهان، فرش، ظروف مسی و خشکبار می شوند. بازار بزرگ اصفهان نیز در نزدیکی بازار قیصریه قرار دارد و هر دوی این بازارها سرپوشیده هستند. قیمت اجناس این بازارها مناسب است. حجره های دور میدان نیز تنوع بالایی در محصولات و صنایع دستی اصفهان دارند؛ اما قیمت اجناس آن ها از بازارهای قیصریه و بزرگ، بالاتر است.
از پیاده روی و درشکه سواری لذت ببرید
گل کاری های زیبای این میدان و حوض های فیروزه ای با فواره های بلند، فضای فرح بخشی در آن ایجاد کرده اند. می توانید مدت طولانی را به تماشای این فضای رنگارنگ اختصاص دهید و به پیاده روی در آن بپردازید. نیمکت های زیادی در قسمت های مختلف میدان برای استراحت گردشگران تعبیه شده اند و برای رفع خستگی می توانید لحظاتی بنشینید و به زیبایی های اطرافتان نگاه کنید.در قسمت های مختلف میدان امکان سوار شدن درشکه مهیا است. البته در فصل های شلوغ گردشگری، شاید مجبور شوید برای درشکه سواری کمی منتظر بمانید. چرخیدن در محوطه داخلی میدان با درشکه و تماشای دیدنی های اطراف، خالی از لطف نیست.
به کافه ها و غذاخوری های میدان بروید
دورتادور میدان نقش جهان می توانید انواع خوراکی های خوشمزه را پیدا کنید. از انواع بستننی و دسر و شیرینی هایی مانند پشمک گرفته، تا آش رشته و فرنی و باقلوا و دوغ و گوشفیل محبوب اصفهان، در مغازه های دور میدان عرضه می شوند. دیزی سرای چاه حاج میرزا، در محیطی بسیار سنتی و دلنشین، انواع غذاهای سنتی را ارائه می دهد. کافه گالری قیصریه با چشم انداز زیبا به میدان و کافه سنتی هوگر با تزئین سنتی و تاریخی، از بهترین گزینه های کافه گردی هستند. فضای داخلی کافه رستوران نمکدان و شربت سرای روزگار نیز بسیار جالب توجه است. در تزئین این کافه های سنتی از اشیای عتیقه و قدیمی استفاده شده است. پس از گشت وگذار در میدان نقش جهان، لذت نوشیدن یک نوشیدنی معطر و سنتی در این کافه ها، فراموش شدنی نیست.
عکاسی را فراموش نکنید
ثبت تصاویر زیبا از این میدان دیدنی، خاطرات سفر شما را مانا خواهند کرد. بناهای تاریخی، طبیعت زیبا، کافه های سنتی، مناظر غروب آفتاب و نورپردازی زیبای شبانه این میدان، همه سوژه های عالی برای ثبت تصاویر خاطره انگیز هستند.
و در پایان...
میدان نقش جهان یا میدان امام، یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری و میدان مرکزی شهراصفهان است. در این میدان بسیاری دیگر از بناهای تاریخی و باستانی نیز قرار گرفته است.میدان نقش جهان اصفهان، ثبت سازمان یونسکو شده است به همین دلیل شهرت و شکوه بین المللی دارد همچنین میدان نقش جهان گنجینه شهر اصفهان است که سالانه میزبان تعداد زیادی گردشگر است که از سراسر جهان با رزرو بلیط هواپیما به ایران سفر می کنند.نقش جهان یکی از زیباترین جاهای دیدنی استان اصفهان است اگر به این شهر سفر کردید، می توانید مدت زمان زیادی را در این میدان بگذرانید.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.
دروازه قرآن شیراز، دروازه ای بسوی زیبایی ها
