چه در وقف عام و چه در وقف خاص ، متولی کسی است که به اداره امور مربوط به مال موقوفه می پردازد . این سمت توسط واقف ، بر اساس عقد وقف به متولی اعطا می شود . البته همانطور که در محتوا نحوه تعیین متولی ، گفتیم که روش های تعیین کردن متولی متفاوت است و گاهی اداره مال موقوفه توسط چند متولی یا اداره اوقاف صورت می گیرد . برای مثال گاهی اداره اوقاف در وقف عام ، وظیفه تولیت را بر عهده دارد . وظایف متولی طبق قانون و وقفنامه مشخص شده است ؛ این وظایف از قبیل دریافت اجرت موقوفه ، تقسیم آن بین موقوف علیهم ، تعمیر و نگهداری از مال موقوفه است . متولی موظف است بر اساس وظایفش عمل کند در غیر این صورت از ادامه وظایف خود عزل خواهد شد . از این رو در این محتوا به بررسی موارد عزل متولی از جمله عدم رعایت مصلحت موقوفه ، عدم رعایت وقف نامه و از دست دادن شرایط مورد نظر واقف می پردازیم .
متولی وقف چه کسی است؟
حسب ماده 75 قانون مدنی، تولیت به معنای اداره امور موقوفه است. امور موقوفه یعنی تمام کارهایی که مربوط به وقف و مال وقفی است. لذا، کسی که عهده دار این امر است متولی نامیده می شود. متولی از سوی واقف تعیین می گردد که در انجام امور مربوط به آن، دارای یک سری وظایف و اختیارات است. طبق ماده 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف، متولی در حکم امین مال موقوفه است و در صورتیکه تصمیمی بر خلاف صلاح و منفعت مال موقوفه بگیرد، مسئول است. واقف می تواند برای متولی شرایطی خاص تعیین کند و نکته مهم این است که امور مربوط به مال موقوفه توسط یک متولی انجام می شوداما در صورتیکه واقف بیش از یک نفر متولی انتخاب کرده باشد، اداره این امور توسط چند متولی صورت می گیرد.
وضعیت متولی در صورت خیانت
در قسمت اخیر ماده 79 قانون مدنی اگر خیانت متولی ظاهر شود ضم امین می شود.به این قسمت انتقاد وارد است.ضم امین به متولی خیانت کار، به نظر می رسد به مصلحت وقف نباشد.چرا که متولی مذکور با ضم امین همچنان مستقل در تصمیم گیری در عمل است.و اقدام به ضم امین نمی تواند مانع از خیانت وی گردد.امانت متولی باید به عنوان یک شرط ضمن عقد وقف در نظر گرفته شود که با احراز خیانت وی از تولیت موقوفه باید منعزل گردد.
عدم رعایت مصلحت موقوفه
اولین موردی که باعث عزل متولی می شود عدم رعایت مصلحت موقوفه توسط متولی است . در واقع متولی حق ندارد اقدام به عملی کند که به ضرر موقوفه است و در صورت اقدام به این کار می توان او را عزل کرد . نحوه عزل متولی در این مورد به این صورت است که سازمان اوقاف و امور خیریه زیر نظر معاونت مرتبط ابتدا به متولی تذکر می دهد و او را ملزم به رعایت مصلحت می کند ؛ بعد از آن در صورت عدم حصول نتیجه مثبت ، متولی عزل خواهد شد .
عدم رعایت وقف نامه
مورد بعدی که می تواند منجر به عزل متولی شود عدم رعایت مقررات وقفنامه است . اگر متولی به هر علتی نتواند مقررات وقفنامه رعایت کند و به آن عمل کند عزل خواهد شد. عمل نکردن به مفاد وقفنامه می تواند به هر دلیلی از جمله ناتوانی متولی یا خیانت او باشد . در هر حال رعایت مفاد وقفنامه از وظایف متولی است و عدم رعایت باعث می شود تا متولی به همان ترتیبی که در مورد عدم رعایت مصلحت وقفنامه عزل شد ، عزل شود . یعنی نحوه عزل متولی به این صورت خواهد بود که ابتدا متولی ملزم به رعایت می شود و در صورتی که رعایت نکردن مفاد وقفنامه ادامه پیدا کرد ، توسط اداره اوقاف عزل خواهد شد .
از دست دادن شرایط مورد نظر واقف
یکی دیگر از موارد عزل متولی مربوط به از دست دادن شرایط مورد نظر واقف است . اگر واقف در وقفنامه شرایط خاصی را برای مال موقوفه شرط کند ، متولی باید حایز این شرایط باشد . در صورتی که متولی این شرایط را نداشته باشد یا از دست بدهد ، می توان با استناد به شرایط مندرج در وقفنامه او را عزل کرد .
نحوه عزل متولی وقف
در صورت تحقق موارد ذکر شده ، در مرحله اول به متولی تذکر داده می شود در صورتی که متولی به تذکرات واقف گوش ندهد توسط واقف یا حاکم شرع عزل خواهد شد.اگر متولی فاقد وصف مورد نظر واقف گردد، سمت تولیت خود به خود زایل می شود. در این مورد بایستی از دادگاه اعلام انعزال را درخواست نمود.حکم دادگاه در این خصوص جنبه اعلامی دارد.از این روی، اثر حکم از روز فقدان وصف مشروط در متولی است و در گذشته اثر ندارد.
اداره موقوفه پس از عزل متولی به عهده چه کسی می باشد؟
طبق تبصره 1 ماده 4 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه ،موقوفاتی که متولی آنها عزل یا فوت می شود تا تشخیص متولی بعدی و موقوفاتی که متولی آنها ممنوع المداخله می شود تا رفع ممنوعیت یا ضم امین، در حکم بدون متولی است و تحت تصدی سازمان اوقاف قرار می گیرد.
شرط حق عزل متولی در وقفنامه
در برخی موارد امکان دارد عزل متولی برای واقف یا شخص ثالث شرط شده باشد و واقف یا شخص ثالث بخواهد از این حق استفاده نماید.در این مورد متولی از زمانی برکنار می گردد که واقف یا حاکم یا شخص ثالث اقدام به عزل وی نماید.و تصمیم خود را به متولی اعلام می کند ودر گذشته اثر ندارد.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
متولی وقف کیست؟ نحوه تعیین و مدت زمان تولیت چگونه است؟
