زامیاد ۲۴ که در میان مردم به نیسان آبی مشهور است را می توان یکی از خودروهایی دانست که حق بزرگی بر حمل ونقل بار در ایران دارد! این وانت پیر سالیان سال است در جاده های کشور مشغول به جابجایی بار بوده و علیرغم ایمنی بسیار پایین و ایجاد حوادث جانی و مالی زیاد تولید آن سالها به خاطر نبود جایگزین مناسب ادامه داشته است. از طرف دیگر می توان آن را یکی از رکوردداران بیشترین زمان تولید یک خودرو در دنیا دانست! زیرا تولید آن از سال ۱۳۴۹ یعنی ۴۷ سال پیش بدون تغییرات چشمگیر آغاز شده است.
تاریخ حضور نیسان زامیاد در ایران به بیش از 4 دهه می رسد و هوادارانش نسبت به توانایی های خارق العاده آن افتخار می کنند؛ خودرویی که به صورت استاندارد 2.2 تن بار حمل می کند ولی به صورت غیر استاندارد رکورد بیش از 3 تن نیز دارد! درحالیکه اغلب وانت های باری موجود در کشورمان، توانایی حمل باری در حدود یک تن را دارند. زامیاد همیشه به خاطر بحث ایمنی بدنه، مصرف سوخت و آلایندگی تحت فشارهایی بوده است. با این حال شرکت سازنده طی سال های اخیر تغییراتی روی آن اعمال کرده ولی این تغییرات هنوز هم به لحاظ فنی چندان نظر کارشناسان را جلب نمی کند؛ اما از سویی دیگر زامیاد Z24 از نظر قیمت و کارهایی که از او سر می زند حقیقتاً بی رقیب است و جایگزین کردن این خودرو با نمونه های امروزی، حتما بخشی عمده ای از نیروی کار شاغل با آن را آزار خواهد داد. در ادامه با نسل های مختلف نیسان جونیور آشنا میشویم.
نسل اول نیسان جونیور (نیسان آبی- ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۲)
نسل اول نیسان جونیور که با کد B40 شناخته می شد، از اکتبر سال ۱۹۵۶ میلادی به عنوان یک تراک میان سایز با قابلیت حمل ۱.۷۵ تن بار و سه مسافر پا به عرصه وجود نهاد. این نسل از جونیور که بعدا شامل دو مدل دیگر با نام های B42 و B140 نیز شد، قوای محرکه خود را از پیشرانه ۴ سیلندر به حجم ۱.۵ لیتر دریافت می کرد که در ابتدا دارای ۵۰ اسب بخار قدرت بود اما بعدها و در مدل B42 قدرت آن تا ۵۸ اسب بخار افزایش یافت.همچنین با آغاز دهه ۱۹۶۰ میلادی سری B140 وارد عرصه شد که از همان پیشرانه ۱.۵ متری نیرو می گرفت اما توان خروجی آن تا ۷۱ اسب بخار افزایش یافته بود؛ حداکثر سرعت نسل اول جونیور نیز در مدل های مختلف به حوالی ۹۰ تا ۹۵ کیلومتر بر ساعت محدود می شد.
نسل دوم نیسان جونیور (نیسان آبی- ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۰)
دومین نسل از خانواده جونیور (نیسان زامیاد) از ژانویه سال ۱۹۶۳ میلادی روانه میدان شد. این نسل در دو سری ۴۰ و ۴۱ پا به عرصه گذاشت و از نظر طراحی ظاهری نسبت به گذشته دچار تحولات به روزتر و چشم نوازتری شده بود؛ همچنین هر یک از چرخ های این مدل دارای سیستم فنربندی مستقل بودند. در این سری از نیسان های جونیور علاوه بر موتور ۱.۵ لیتری نسل قبل، یک پیشرانه ۱.۹ لیتری بنزینی نیز در صف تامین کنندگان قوای جونیور حاضر شده بود که توان خروجی آن تا ۸۵ اسب بخار افزایش یافته و حداکثر سرعت خودرو را به ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت رسانده بود. مدتی بعد نیز یک پیشرانه ۲.۲ لیتری دیزلی برای این خودرو معرفی شد که توانایی تولید ۷۰ اسب بخار قدرت را دارا بود.
سری ۴۰ با ظرفیت حمل بار ۲ تن تا سال ۱۹۶۶ در خط تولید حضور داشت و از آن تاریخ جای خود را به سری ۴۱ داد؛ سری ۴۱ از لحاظ طراحی بدنه تفاوت چندانی با سری ۴۰ نداشت اما توان پیشرانه آن به ۹۲ اسب بخار افزایش یافته بود؛ بیشینه سرعت سری ۴۱ نیز به ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت می رسید. همچنین در این دوره یک پیشرانه ۶ سیلندر برای جونیور تهیه و تدارک دیده شد که توان آن برابر ۱۲۵ اسب بخار بود.
نسل سوم نیسان جونیور (۱۹۷۰-۱۹۸۲)
نسل سوم جونیور که در کشور ما همچنان روی مدار تولید قرار دارد، از سال ۱۹۷۰ میلادی وارد سبد محصولات شرکت نیسان شد. این خودرو که در قالب سری ۱۴۰ و ۱۴۱ به تولید می رسید، از ظاهر به روزتری نسبت به نسل پیشین خود بهره می برد. همچنین دو پیشرانه بنزینی و یک موتور دیزل قوای محرکه نسل سوم نیسان جونیور را تأمین می کردند. پیشرانه های بنزینی در دو حجم ۱.۶ و ۲ لیتری برای این سری از نیسان جونیور عرضه شده بودند که توان خروجی نمونه 2 لیتری آن معادل ۹۹ اسب بخار بود. ظرفیت حمل بار نسخه ۱.۶ لیتری نیز حدود ۱.۵ تن و برای مدل ۲ لیتری برابر ۱.۷۵ تن در نظر گرفته شده بود.
سری ۱۴۱ این نسل از نیسان جونیور که به عنوان رقیب تویوتا استات قلمداد می شد، از سال ۱۹۷۵ میلادی پا به عرصه گذاشت و از نظر طراحی ظاهری دستخوش تحولات چندانی نسبت به سری ۱۴۰ نشده بود اما پیشرانه ۱.۶ لیتری دیگر وجود خارجی نداشت و توان موتور دو لیتری آن نیز از ۹۹ به ۹۳ اسب بخار کاهش یافته بود تا برخی استانداردهای آلایندگی مورد نظر را تامین کند. با توجه به آن که تقاضا برای نیسان جونیور در اوایل دهه ۸۰ میلادی به حداقل رسیده بود و نیز به دلیل آنکه این خودرو یارای رقابت شانه به شانه با محصولات مشابه شرکت تویوتا را نداشت، بنابراین نسل سوم نیسان جونیور در سال ۱۹۸۲ برای همیشه از سبد محصولات گروه خودروسازی نیسان ژاپن حذف شد.
نیسان آبی در ایران
هم زمان با به آخر خط رسیدن قطار نیسان جونیور در ایستگاه ژاپن، این وسیله نقلیه مسیر خود را به سمت ایران تغییر داد و از سال ۱۳۶۱ مهمان خطوط تولید شرکت سایپا شد. البته همان طور که پیش تر اشاره کردیم، نیسان جونیور قبل از آن و در سال ۱۳۴۹ توسط شرکت زامیاد وارد کشورمان شد و با نام های نیسان جونیور ۲۰ و زامیاد ۲۴ به فروش رسید.
شرکت سایپا تولید نیسان جونیور را تا سال ۱۳۷۷ با پیشرانه ۲.۴ لیتری ساخت ژاپن و با نام سایپا ۲۴ ادامه داد. پیشرانه ژاپنی به دلیل کیفیت ساخت بالاتر، از دوام فنی بیشتر و استهلاک کمتری برخوردار بود. از سال ۱۳۷۷ تولید نیسان آبی تحت عنوان زامیاد ۲۴ مجددا به شرکت زامیاد سپرده و قسمت اعظم آن داخلی سازی شد.نیسان آبی، نیسان زامیاد و زامیاد ۲۴ از جمله نام های رسمی و غیر رسمی است که به این وانت پیکاپ متواضع، قدیمی و اقتصادی در ایران اتلاق می شود.
در حال حاضر شرکت زامیاد (زیرمجموعه سایپا) سه نوع قوای محرکه بنزینی، دوگانه سوز و دیزل را برای نیسان آبی در نظر گرفته است.پیشرانه انژکتوری بنزینی از نوع چهار سیلندر تنفس طبیعی به حجم ۲۴۰۰ سی سی بوده و قادر به تولید ۱۰۰ اسب بخار قدرت (۴۸۰۰ دور در دقیقه) و ۱۹۰ نیوتن متر گشتاور (۲۴۰۰ دور در دقیقه) است.
همچنین نسخه دوگانه سوز همین پیشرانه دارای توان ۹۰ اسب بخار و ۱۸۰ نیوتن متر گشتاور خواهد بود. از سوی دیگر پیشرانه دیزلی این خودرو نیز از ۴ سیلندر به حجم ۲۸0۰ برخوردار بوده و قادر به تولید ۹۳ اسب بخار قدرت است. گشتاور حاصل از موتور دیزل نیسان آبی نیز به ۲۲۵ نیوتن متر می رسد. توان حاصل از پیشرانه ۲۴۰۰ سی سی نیسان آبی توسط یک جعبه دنده چهار سرعته دستی به سوی چرخ های عقب ارسال می شود؛ این گیربکس در مدل دیزل تقویت شده و دارای ۵ دنده خواهد بود.
میزان مصرف سوخت پیشرانه ۲۴۰۰ سی سی برابر با ۱۳ لیتر در سیکل ترکیبی بوده و این رقم در نمونه دیزلی به ۹ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر کاهش یافته است. ظرفیت حمل بار این خودرو در حالت استاندارد معادل ۲.۲ تن بوده که معمولا تا 3 تن نیز بر روی آن بار قرار داده می شود. ناگفته نماند که نسخه های بنزینی، دوگانه و دیزلی نیسان زامیاد به ترتیب معادل ۱۵۴۰، ۱۷۴۰ و ۱۶۶۰ کیلوگرم وزن دارند.
نیسان آبی طی سال ها با حداقل امکانات رفاهی و ایمنی وارد بازار شده اما به هر حال برخی به روزرسانی های جزئی صورت گرفته در آن سبب اضافه شدن تجهیزاتی نظیر: فرمان هیدرولیک، کولر خودرو، ترمز ضد قفل ABS، توزیع نیروی ترمز EBD، چراغ هالوژن و سیستم صوتی دو اسپیکر در این وانت نسبتا ارزان قیمت مشاهده می شود.
علی رغم برخی تلاش ها برای از رده خارج کردن این خودرو چهل ساله و معرفی مدل های جدید نظیر وانت زامیاد پادرا، اما به دلیل قیمت نسبتا پایین نیسان آبی و توانایی کافی اکثر مشتریان جهت خرید این خودرو، شرکت سایپا هنوز نتوانسته وانت بار آبی رنگ خود را از چرخه تولید خارج سازد.با این وجود بهتر است شرکت سایپا به طور جدی تر وارد گود شده و یک محصول ایمن و مجهزتر با قیمت مناسب را روانه بازار کند، چرا که احتمالا نمی توانیم تولید نیسان آبی را به بهانه اقتصادی بودن تا ابد ادامه داد.