آشنایی با مدل موجودی به جریان (Stock to Flow)

بازار ارزهای دیجیتال به نسبت سایر بازارهای مالی نوپا است. ماهیت متفاوت ارزهای دیجیتال، در برخی مواقع دستگاه تحلیلی خاصی می طلبد. اما بعضی از ابزارهای تحلیلی را می توان با کمی اصلاح و تعدیل در مورد این بازار به کار برد. مدل موجودی به جریان ابزاری است از این نوع که می تواند با اعمال ملاحظاتی برای بیت کوین به کار رود. در این مقاله می کوشیم مفهوم نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) را توضیح دهیم و بر اساس آن قیمت مدلی بیت کوین را به دست آوریم.

نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) چیست؟

به زبان ساده، مدل موجودی به جریان (S2F) روشی برای اندازه گیری فراوانی یک منبع خاص است. نسبت موجودی به جریان از تقسیم کل موجودی یا کل عرضه یک دارایی بر مقدار تولید سالانه آن بدست می آید.مدل موجودی به جریان به طور کلی برای منابع طبیعی به کار گرفته می شود. در اینجا طلا را مثال می زنیم. در حالی که برآوردها ممکن است متفاوت باشند، شورای جهانی طلا تخمین می زند که در مجموع حدود 190 هزار تن طلا استخراج خواهد شد. این مقدار (یعنی کل مقدار عرضه شده) همان چیزی است که می توان از آن به عنوان موجودی یاد کرد. در ضمن، هر ساله حدود 2500 تا 3200 تن طلا استخراج می شود و این همان جریان در نظر گرفته می شود.

با استفاده از این دو معیار می توان نسبت موجودی به جریان را محاسبه کرد. اما معنی دقیق آن چیست؟ در اصل، این شاخص نشان می دهد که سالانه چه مقدار از یک دارایی نسبت به کل عرضه آن وارد بازار می شود. هر چه نسبت موجودی به جریان بالاتر باشد، میزان عرضه جدید به بازار کمتر می شود. از لحاظ نظری، یک دارایی با نسبت بالاتر باید ارزش خود را در بلندمدت به خوبی حفظ کند.

مدل موجودی به جریان و کالاهای مصرفی

برعکس، کالاهای مصرفی و صنعتی معمولا نسبت موجودی به جریان پایینی دارند. چرا؟ چون ارزش آنها معمولا با از بین رفتن یا مصرف آنها حاصل می شود و موجودی فقط برای تامین تقاضا وجود دارد. این منابع به عنوان دارایی لزوما از ارزش بالایی برخوردار نیستند، بنابراین برای سرمایه گذاری گزینه های مناسبی به شمار نمی آیند. در برخی موارد استثنایی، در صورت پیش بینی کمبود در آینده، ممکن است قیمت به سرعت افزایش یابد. اما در غیر این صورت، تولید با تقاضا همگام می شود.

توجه به این نکته ضروری است که کمبود به تنهایی لزوما به معنای با ارزش بودن یک دارایی یا کالا نیست. برای مثال، طلا کاملا کمیاب نیست، به هر حال، 190 هزار تن از این فلز گرانبها موجود است. نسبت موجودی به جریان با ارزش بودن طلا را نشان می دهد، چون تولید سالانه آن در مقایسه با موجودی اش نسبتا کم و ثابت است.

نسبت موجودی به جریان طلا چیست؟

از نظر تاریخی، طلا بالاترین نسبت موجودی به جریان را در بین فلزات گرانبها دارد. اما دقیقا این نسبت چه مقدار است؟ به مثال قبلی خود برمی گردیم: با تقسیم کل عرضه 190 هزار تن بر 3200، نسبت موجودی به جریان آن تقریبا 59 می شود. این به ما می گوید که با نرخ تولید فعلی، استخراج 190 هزار تن طلا حدود 59 سال طول می کشد.البته باید در نظر داشت که مقدار طلایی که در هر سال استخراج می شود در حد تخمین است و اگر تولید سالانه (جریان) را به 3500 تن افزایش دهیم، نسبت موجودی به جریان به عدد 54 کاهش می یابد.حالا که وارد این بحث شده ایم، چرا ارزش کل طلای استخراج شده را محاسبه نمی کنیم؟ این را از جهاتی می توان با ارزش بازار ارزهای رمزپایه مقایسه کرد. اگر قیمت هر اونس تروای طلا را حدود 1700 دلار در نظر بگیریم، ارزش کل بازار طلا به حدود 11.3 تریلیون دلار خواهد رسید.

عرضه کل بیت کوین و نصف شدن پاداش بلاک آن

به گفته طرفداران این مدل، این خصوصیات در کنار هم یک دارایی دیجیتال کمیاب با ویژگی های کاملا جذاب بوجود می آورند تا در طولانی مدت ارزش خود را حفظ کند. بعلاوه، آنها گمان می کنند که به لحاظ آماری رابطه معناداری بین مدل موجودی به جریان و ارزش بازار وجود دارد. با توجه به پیش بینی های این مدل، به دلیل کاهش مداوم نسبت موجودی به جریان، قیمت بیت کوین باید به مرور زمان افزایش قابل توجهی داشته باشد. موجودی به مقدار کل منابع یا عرضه کل و جریان به تولید سالانه اشاره دارند. از همه مهم تر، اغلب این مدل را به PlanB نسبت می دهند و وی را خالق این مدل می دانند.

نسبت موجودی به جریان بیت کوین چیست؟

میزان عرضه فعلی بیت کوین تقریبا 18.5 میلیون است، در حالی که میزان عرضه جدید آن 328500 بیت کوین در سال است. پس از هاوینگ ماه مه سال 2020، نسبت موجودی به جریان این ارز به عدد 63.9 افزایش یافت.

نحوه تأثیر مدل موجودی به جریان (Stock to Flow) بر قیمت بیت کوین

کپی یا جعل بیت کوین ممکن نیست؛ زیرا عرضه کل آن به معنای دقیق کلمه محدود است. تمام تراکنش ها در بلاک های شبکه بلاکچین ثبت می شوند و هیچ کسی نمی تواند بیت کوینی را خرج کند که آدرسش به دیگری تعلق دارد. آدرس بیت کوین چیزی شبیه به حساب بانکی است که می توان در آن سپرده گذاری کرد؛ با این تفاوت که امکان دسترسی به محتوای خصوصی و مهمی که با آنها پرداخت انجام می شود، وجود ندارد. در اینجا پای مفهوم «کمیابی» به میان کشیده می شود. چیزی کمیاب است که به ندرت در طبیعت و محیط آزمایشگاه یافت شود؛ مانند فلزات گرانبها. اگر چیزی به اندازه کافی کمیاب باشد، می تواند به عنوان پول به کار رود. مدل موجودی به جریان بر اساس رابطه میان تولید و موجودی جاری تعریف می شود.

فرمول نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow)

نسبت موجودی به جریان با تقسیم موجودی کل (Total Stock) به تولید سالیانه (جاری) به دست می آید. این عدد به ما می گوید که با نرخ رشد فعلی چند سال طول می کشد که به اندازه موجودی جاری تولید شود. برای مثال نرخ رشد طلا حدود 3000 تن است و موجودی جاری طلا در کل جهان 185000 تن تخمین زده می شود. اگر این اعداد را در فرمول فوق جای گذاری کنیم:

SF = stock / flow

185,000 / 3,000 = ~62

عدد حاصل به این معنا است که با نرخ تولید فعلی حدوداً 62 سال طول می کشد که به اندازۀ موجودی فعلی یا همان ذخیرۀ جاری طلا استخراج کنیم. هر چه این عدد بزرگ تر باشد، به معنی کمیابی بیشتر است. حالا وقت آن رسیده که ببینیم این مفهوم چه ارتباطی با بیت کوین دارد. در حال حاضر در حدود 18 میلیون بیت کوین در گردش وجود دارد و روزانه 900 بیت کوین تولید می شود که می شود به عبارتی 328000 در سال. اگر این اعداد را در فرمول فوق بگذاریم، به مقدار زیر می رسیم:

18,000,000 / 328000 = ~55

عدد 55 به ما می گوید که با نرخ تولید فعلی بیت کوین، 55 سال طول می کشد تا بتوانیم همین موجودی جاری بیت کوین را تولید کنیم. مقدار مدل موجودی به جریان (Stock to Flow) بیت کوین بسیار کوچک تر از عدد به دست آمده برای طلا است؛ اما بیت کوین تحت فرآیند هاوینگ قرار می گیرد که این مورد برای طلا مصداق ندارد. آخرین فرآیند هاوینگی که برای بیت کوین در سال 2020 رخ داد، باعث شد که نرخ تولید روزانه آن به 900 برسد و تا آن زمان حدود 18375000 واحد بیت کوین در گردش بود. در آن مدل موجودی به جریان 55 بود که به طلا نزدیک شده بود؛ زیرا کاهش عرضه بیت کوین طی فرآیند هاوینگ باعث شده بود که کمیابی این ارز دیجیتال افزایش یابد. هاوینگ بعدی در سال 2024 اجرا می شود و در آن زمان عدد مذکور به 113 خواهد رسید. باید به یاد داشته باشید که مقدار موجودی به جریانِ طلا صرفاً 62 است و همانند بیت کوین دستخوش هاوینگ نمی شود. حالا بیایید موجودی به جریانِ پویای بیت کوین را با موجودی به جریان طلا که 62 است و احتمالاً تغییری نخواهد کرد، مقایسه کنیم. در مقام یک آزمون نظری تصور کنید که اگر روزی طلا هم تحت فرآیند هاوینگ قرار بگیرد، چه تأثیری بر قیمتش خواهد گذاشت؟

مدل موجودی به جریان (Stock to Flow)

در اوایل سال 2019 مقاله ای راجع به مدل موجودی به جریان بیت کوین نوشته شد که در آن سعی شده بود با استفاده از مدلی ریاضی قیمتِ مدلی در طول زمان محاسبه شود. مدل مذکور به شرح زیر است:

Model price (USD) = exp (-1.84) * SF ^ 3.36

اگر مقدار جاری موجودی به جریان بیت کوین 27 ( مقدار موجودی به جریان بیت کوین در سال 2019 برابر با 27 بود) را در این فرمول جاگذاری کنیم، عدد 10.750 به دست می آید که بر حسب دلار تعریف شده و قیمتی است که این مدل به ما نشان می دهد. اما در این میان نکته ای وجود دارد که باید آن را در محاسبه قیمت بیت کوین لحاظ کنیم. بر اساس برآوردها، ساتوشی ناکاموتو طی نخستین سال استخراج بیت کوین، یعنی سال 2009 حدود 1 میلیون بیت کوین استخراج کرده که تا به امروز هیچ کدام به چرخه گردش بیت کوین درنیامده است. این موضوع قابل بحث است که آیا این تعداد بیت کوین گم شده اند یا اینکه ساتوشی ناکاموتو صرفاً در انتظار فرصتی است که بتواند تمام آنها را بفروشد. واقعیت این است که این بیت کوین ها تا به حال به عرضه درنیامده اند. همین نکته باعث می شود که مدل محاسبه قیمت بیت کوین را اصلاح کنیم. لازم است مقدار موجودی بیت کوین را تنها 1 میلیون کاهش دهیم و در پی آن مقدار SF یا همان موجودی به جریان (Stock to Flow) به صورت زیر تغییر می کند:

17,000,000 / 657,000 = 25.8

و با جای گذاری مقدار SF در فرمول مدلی که در بالا به آن اشاره شد، به عدد زیر می رسیم:

Exp (-1.84) * SF ^ 3.36 = 8,789 USD

در نمودار پایین می توانید این فرمول را در عمل مشاهده کنید. در این نمودار قیمت مدلی از سال 2010 (زیرا بیت کوین تا قبل از سال 2010 معامله نمی شد و دست یابی به اطلاعات قیمتی آن تا پیش از این سال دشوار است) تا 2026 محاسبه شده است. می توانید در قسمت بالای نمودار ارز مورد نظرتان را انتخاب کنید (به صورت پیش فرض روی دلار قرار دارد). در قسمت زیر توضیحاتی در مورد جزئیات نمودار آمده است.

اجزای نمودار مدل موجودی به جریان (Stock to Flow)

مدل موجودی به جریان با تقسیم کل موجودی به مقدار تولید سالیانه به دست می آید و عدد حاصل نشانگر تعداد سال هایی است که با فرض نرخ تولید موجود برای رسیدن به میزان موجودی فعلی نیاز است. مدل موجودی به جریان در واقع رابطۀ میان موجودی جاری و تولید را بررسی می کند.

قیمت پایان روز (Price end of day)

مجموعه نقاط رنگی بر نمودار نمایانگر قیمت واقعی پایان روز (محور عمودی در سمت راست) بر حسب ارز موردنظر هستند. رنگ های متفاوت نشان می دهند که چند روز تا اجرای هاوینگ بعدی باقی مانده است. می توانید مقیاس رنگ ها را به صورت عمودی در سمت راست مشاهده کنید.

موجودی به جریان 10 روزه (Stock to flow 10 days)

این خط به رنگ بنفش است و قیمت برآورد شده توسط مدل مذکور را بر حسب ارز انتخابی نمایش می دهد. پیش از این گفته شد که موجودی به جریان رابطۀ میان موجودی کل و تولید سالیانه را نشان می دهد. اما در این «خط 10 روزه» تولید 10 روزه را بر 10 تقسیم و سپس در 365 ضرب می کنیم تا تولید سالیانه را برآورد نماییم و آنگاه موجودی به جریان را محاسبه می کنیم. ممکن است برایتان سؤال پیش بیاید که چرا این خط چندان مسطح نیست. دلیلش این است که حد فاصل زمانی ایجاد بلاک ها تنها در موارد ایدئال 10 دقیقه است و گاهی بیشتر و گاهی کمتر است.

در شرایط ایدئال باید روزانه 144 بلاک استخراج شود، اما در واقعیت این گونه نیست. یک روز تعداد بلاک ها بیشتر می شود و روزی دیگر کمتر. دلیلش به این برمی گردد که قدرت پردازش سخت افزار ها در سراسر جهان همواره یکسان نیست. هر دقیقه، تعدادی سخت افزار استخراج جدید شروع به کار می کنند و تعدادی هم از کار می افتند و این باعث می شود که نرخ استخراج ثابت نباشد.

به عنوان مثال اگر ماینرهای بیشتری به شبکه استخراج بیت کوین افزوده شوند، نرخ استخراج یا همان هش ریت بیت کوین افزایش می یابد و بلاک ها سریع تر ایجاد می شوند. در شبکه مکانیزم هایی وجود دارد که با تنظیم سختی شبکه به این مسئله رسیدگی می کند. این خط در روزهای آینده مسطح تر خواهد بود؛ زیرا نمی دانیم در آینده چه تعداد بلاک ایجاد خواهد شد، اما فرض می گیریم که تعداد آنها برابر است با میانگین بلاک های ایجادشده در 365 روز گذشته.

موجودی به جریان 463 روزه (Stock to flow 463 days)

این خط آبی رنگ است و از خطِ «10 روزه» بسیار مسطح تر است؛ زیرا در این مورد تعداد کل بیت کوین های تولید شده در 463 روز قبلی محاسبه شده و سپس نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) محاسبه شده است.

قیمت مدلی با استفاده از سختی شبکه (Diff model price)

مقدار آن با خط قرمز نمایش داده شده که با استفاده از مفهوم سختی شبکه قیمت مدل را نشان می دهد. برای محاسبه آن از فرمول 0.002 * difficulty ^ 0.51 استفاده شده است. برای سختی شبکه هم مقدار میانگین روزانه به کار رفته است.

سخن پایانی

موجودی به جریان انعکاسی از میزان کمیابی است و قیمت و ارزش هم در رابطۀ مستقیم با کمیابی قرار دارند و هر چه عدد بزرگ تری باشد نشان دهنده کمیابی و ارزشمندی دارایی است. در فرآیند هاوینگ عرضۀبیت کوین کاهش می یابد و به عبارتی دیگر، مقدار کمیابی آن در نتیجه ارزش و به تبع آن قیمت نیز افزایش می یابد.

مشکلات و معایب استخراج بیت کوین در خانه