شامگاه روز سه شنبه به وقت ایران، نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برگزار شد تا آمریکا گام آخر پروسه ای را که از سه ماه پیش کلید زده بود بردارد و کشورهای عضو شورای امنیت را مجاب به پذیرش تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی کند. ۳۱ خردادماه سال جاری، و ده روز پیش از برگزاری این نشست، آژانس بین المللی انرژی اتمی با القائات آمریکا قطعنامه ای صادر و از ایران خواست اجازه بازرسی از دو نقطه مورد ادعای آژانس را بدهد. کاخ سفید پیش از این هم تلاش کرده بود تا «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل را متقاعد کند تا در گزارش خود به اعضا موشک های استفاده شده در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان را دارای منشا ایرانی معرفی کند. روز سه شنبه هم منتظر روی خوش شورای امنیت بود تا پیش نویس قطعنامه ای را علیه ایران به تصویب برساند که اظهارات قاطبه اعضا در حمایت از برجام این سناریو را تا به این جای کار ناتمام و واشنگتن را ناکام گذاشت.
در توضیح اینکه چرا جامعه جهانی به این راحتی و تاکنون تسلیم زیاده خواهی های آمریکا نشده و این کشور تاکنون نتوانسته کشورهای حاضر در برجام را به سوی انحلال کامل این سند و تمدید تحریم های تسلیحاتی هدایت کند؛ می توان عوامل و دلایلی مطرح کرد اما به نظر می رسد بندها و بنیان های برنامه جامع اقدام مشترک خود از یک سو و تدبیر و اقدامات تیم دیپلماسی وزارت خارجه از سوی دیگر این توافق بین المللی را از دست درازی های سیاسی و حقوقی «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا، با تمام تلاش هایش حراست کرده است.
آمریکا نه توان تحمل دارد نه یارای نابودی
در آستانه ورود به ششمین سال امضای توافق نامه برجام و با وجود تمام دلواپسی های و آیات یاس خوانده شده در داخل و تکاپوی آمریکا و رژیم صهیونیستی در خارج برای نابودی این سند، هنوز هم بندهای آن می توانند برای حفاظت از حقوق مردم ایران کارساز باشند. حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری روز گذشته در جلسه هیات دولت و در توصیف کارشکنی های آمریکا گفت: «آمریکایی ها ۳ سال و نیم است که تلاش می کنند برای اینکه برجام را بشکنند، اما بعد از ۳ سال و نیم باز هم وقتی شورای امنیت سازمان ملل تشکیل می شود، غیر از خود آنها، ۱۴ عضو دیگر از برجام و از قطعنامه ۲۲۳۱ حمایت می کنند.»
سند برجام به بیش از یک دهه مناقشه هسته ای جهان با ایران پایان داد، حق غنی سازی هسته ای را برای این محفوظ اعلام کرد، تحریم ها و قطعنامه های شش گانه علیه جمهوری اسلامی را ملغی و زمینه های بهبود رابطه اقتصادی با دنیا را فراهم کرد. بسیاری از توطئه های ایران هراسانه رژیم صهیونیستی و حاشیه نشین های خلیج فارس را نقش برآب کرد و ثبات نسبی اقتصادی و معیشتی برای مردم به ارمغان آورد. توصیف تک تک دستاوردهای برجام مجال دیگر و مختص به خود می طلبد اما آنچه این روزها آمریکا را ناتوان از تهدید جدید کرده است امنیت بین المللی است که در سایه برجام به وجود آمده و از منظر آن ها ایران در قالب این توافق دیگر کشور تهدید کننده صلح جهانی نیست. اروپا و چین، روسیه و دیگر کشورهای جهان نمی توانند این گزاره را به راحتی نادیده بگیرند.
شاید به همین دلیل است که روزنامه نیویورک تایمز در شماره دیروز خود و پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل با اشاره به اینکه این پیشنهاد آمریکا نتیجه ای جز شکست در شورای امنیت سازمان ملل نداشته اذعان می کندکه مقاومت در برابر درخواست پمپئو نه فقط از جانب رقبایی همچون چین و روسیه، بلکه از سوی متحدان مهم واشنگتن، بیانگر انزوای رو به گسترش و تاثیر رو به افول آمریکا است. این نشست مثالی واضح از انزوای واشنگتن درباره مسئله ایران و همچنین مثالی برای شکست آمریکا در سه سال گذشته در زمینه قانع کردن دیگر اعضای توافق هسته ای به پشتیبانی از رویکردش بود.»
ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ نتوانست برجام و بهره مندی ایران از آن را تحمل کند و به همین دلیل به صورت یکجانبه از آن خارج شد. طی سه سال گذشته هم با تمام توان کوشید این توافق را نابود کند اما دستکم تاکنون موفق به این کار نشده و نتوانسته است مکانیسم ماشه را فعال کند.
منصفانه به نبرد برجام و ظریف بروید
برجام حاصل تلاش دوساله تیم دیپلماسی دولت اول تدبیر و امید و البته خواست و تصمیم کل نظام بود. تیمی که از همان ابتدا با شدیدترین حمله ها از سوی منتقدان داخلی روبرو شد. «محمدجواد ظریف» رییس دستگاه دیپلماسی در کانون این حمله ها بود اما همانگونه که آن روزها قاطعانه از برجام به عنوان حافظ منافع مردم دفاع می کرد امروز هم در راستای همین امر با جهان تعامل می کند و سخن می گوید. پس از نشست شامگاه سه شنبه اعضای شورای امنیت سازمان ملل و سخنرانی ظریف در این نشست و نتیجه حاصل شده که ناکامی آمریکا بود، منتقدان از این ناکامی استقبال می کنند اما به دلیل و ریشه چنین موضوعی کمتر می پردازند.
واقعیت آن است که در همین شرایط کرونایی و بسته شدن مرزهای کشورها، دیپلماسی ظریف و تیمش برای نشان دادن توطئه های آمریکا چه در عرصه تحریم آمریکا و چه در زمینه توضیح و تبیین دکترین سیاست خارجی ایران ادامه داشت و انزوای روزهای گذشته آمریکا یکی از نتایج این تداوم توضیح از سوی وزرات خارجه است. با چنین توصیفاتی گرچه این گروه و سیاست های آن ها همیشه قابل نقد است اما انتقاد منصفانه از تیم دیپلماسی و برجام خواست ابتدایی دولت از مخالفان است که «محمود واعظی» رییس دفتر رییس جمهوری آن را اینگونه بیان کرده است: «بر خلاف هیاهوی مخالفان سرسخت برجام، همه طرف ها باید به حفظ آن و اجرای تعهدات شان پایبند بمانند. گرچه اقدامات ضدایرانی دولت آمریکا به جلسه شورای امنیت محدود نخواهد شد اما تکرار تجربه انزوای دو سال پیش ترامپ برای پمپئو نشانه ای بزرگ برای معارضان برجام است اگر انصاف پیشه کنند.»
در کنار منتقدان ساکت ظریف اما حمایت ها و قدردانی ها از او نیز طی ساعات پس از پایان سخنرانی او در سازمان ملل رسانه ای می شود. حزب ندای ایرانیان در نامه ای تاکید کرده است: حزب ندای ایرانیان ضمن تقدیر از این وظیفه شناسی جنابعالی و همکاران ارجمندتان که به حق از جانب رهبر معظم انقلاب «امین، غیور، شجاع و متدین» توصیف شده اید، اطمینان خاطر دارند که تا نظام جمهوری اسلامی جهت صیانت از منافع ملی به حمایت و پشتوانه مردمی به عنوان مهم ترین حامی نظام و در کنار آن به دو سرمایه ارزشمند خود یعنی قدرت چانه زنی دیپلماتیک در سطح جهان و توانایی دفاعی و منطقه ای خود که یادگار گران قدر شهیدان بزرگواری چون قاسم سلیمانی است اتکا داشته باشد خواب دشمنان کشور برای ویرانی سرزمینمان تعبیر نخواهد شد.»
سخنرانی ظریف و اشاره منطقی او به مشی و روش «محمد مصدق» نخست وزیر فقید سال های دور ایران، دفاع او از حقوق مردم را قاطعانه تر کرد و در شبکه های اجتماعی هم مورد استقبال قرار گرفت. «حسام الدین آشنا» مشاور رییس جمهوری درباره این اشاره وزیر امور خارجه در توییتر نوشت: «ایران به قامت تاریخ بلندش برای دفاع از حقوق و منافع خود در شورای امنیت ایستاد. ظریف نام و مرام مصدق را در استدلال حقوقی و بین المللی زنده کرد.» یکی از وزرای اسبق و خارج نشین هم درباره سخنرانی ظریف در رشته توییتی نوشت: «دانش حقوقی و سیاسی مناسب، تجربه طولانی در وزارت خارجه، تسلط بر زبان، آشنایی با پیچیدگی ها و زوایای سیاست، سلامت نفس و اصالت ویژگی های دکتر ظریف است. دفاع او در جلسه دیروز شورای امنیت نشانی از همین جامعیت او بود. بدیهی است که براندازان نومید، کارکنان دون پایه شبکه های فارسی وابسته، موضع و دفاع ظریف را نپسندند. کودکان به درخت میوه دار سنگ می زنند.»
