هلو (Prunus persica) گیاهی است از خانواده گل سرخ و زیرخانواده پرونوییده و جنس پرونوس. هلو در دوران پیش از تاریخ در کشور چین کاشته می شد و از طریق جاده ابریشم به ایران آورده شد. برخلاف آنچه که از نام علمی هلو استنباط می شود منشا آن ایران نیست. اما از آنجایی که اروپاییان نخستین بار این گیاه را در ایران مشاهده کردند آن را پرونوس پرسیکا نامیدند. یونانیان و عمدتاً رومیان هلو را از ایران به سرتاسر اروپا و انگلستان گسترش دادند. هلو تقریباً ۴۰۰-۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، روانه اروپا شد. سیاحان قرون شانزده و هفده میلادی نخستین کسانی بودند که هلو را با خود به قاره آمریکا بردند. سیاحان پرتغالی هلو را به آمریکای جنوبی و همتایان اسپانیا یی شان آن را به آمریکای شمالی بردند. به تدریج هلو توسط بومیان آمریکایی و مهاجران اروپایی از آمریکای شمالی به جنوب کانادا راه یافت و امروزه در اکثر ایالت های آمریکا کاشته می شود. در آسیا نیز هلو از چین به ژاپن راه یافت.
گیاه شناسی درخت هلو زعفرانی
هلو گیاهی است درختی و کوچک با تاج پوشش گسترده به طول ۵/۳-۲ متر. درخت هلو معمولاً عمر کوتاهی دارد و تنها ۲۰-۱۵ سال دوام می آورد. طول عمر درختان هلویی که در باغ های پرورشی کاشته می شوند بسیار کمتر از این رقم است و معمولاً این درختان چیزی در حدود هشت سال عمر می کنند. برگ ها باریک و دارای راس نوک تیز هستند. برگ ها از نمای نیمرخ داسی شکل به نظر می رسند. گل ها از صورتی کم رنگ تا قرمز جگری و ارغوانی متغیرند و قطری معادل ۵/۲ سانتی متر دارند. گل ها معمولاً به طور منفرد بر روی ساقه گل پدیدار می شوند. گلبرگ ها می توانند بزرگ و پرزرق و برق یا کوچک و کم جلوه باشند. گل از جوانه جانبی مستقر بر روی ساقه های یک ساله به وجود می آید. در هلو های زینتی گل دارای گلبرگ های بسیار و ظاهر میخک مانند است و رنگ آن از صورتی تیره تا سفید متغیر است. گیاه هلو زعفرانی خود بارور است و معمولاً نیازی به گرده افشانی ندارد. میوه آن جزو میوه های هسته دار است و مزوکارپ یا میان بر همان گوشت میوه است. در بیشتر ارقام هلو زعفرانی، میوه ۵-۳ ماه پس از شکوفه دادن می رسد. البته در شمار اندکی از واریته ها نیز طول دوره رسیدن میوه ممکن است شش ماه به طول بینجامد.
شرایط محیطی نگهداری درخت هلو زعفرانی
به طور کلی، درختان جوانی که از نهالستان ها یا مزارع کشاورزی تهیه می شوند، طی ۱ تا ۲ سال میوه می دهند. باغداران علاوه بر یادگیری نحوه کاشت درخت هلو زعفرانی، باید بدانند که این درخت ظریف، به شرایط خاصی احتیاج دارد و مستعد ابتلا به انواع بیماری ها و آلودگی ها و حشرات خواهد بود.اگر این موارد به خوبی مورد توجه قرار گیرد و درخت به درستی کاشته و از آن در برابر شرایط محیطی به خوبی محافظت شود، هر ساله، میوه های خوشمزه ی زیادی تولید خواهد کرد.
- خاک مناسب درخت هلو زعفرانی : زهکشی خوب می تواند بر رشد درختان هلو زعفرانی تاثیر گذار باشد. خاک های سنگین که زهکشیشان نامناسب است، آب را در خود حفظ می کنند و برای کاشت هلو زعفرانی مناسب نیستند. خاک های لومی شنی برای کاشت هلو زعفرانی مناسب است. درخت هلو خاک های آهکی را دوست ندارد. خاک مخلوط شده با خاک برگ، پیت موس، و شن بسیار برای این درخت عالی است و آن را خوشحال می کند.
- آبیاری درخت هلو زعفرانی : نیاز آبی هلو زعفرانی زیاد است، و این نیاز در زمان میوه دهی بیشتر هم می شود. با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه در تابستان، شاید به دو بار آبیاری نیاز داشته باشند. خشکی کشیدن درخت در این مقطع زمانی باعث کم آب شدن میوه ها می شود. از طرفی غرقاب شدن خاک این درخت هم می تواند منجر به پوسیدن ریشه آن شود.
- کوددهی هلو زعفرانی : در نخستین سال کشت، حدود 7 تا 10 روز بعد از کاشت، می توان از 250 گرم کود 10-10-10 استفاده کرد و بعد از گذشت چهل روز نیز می توان از این کود استفاده کرد. برای درختان بزرگتر یعنی درختان 4 تا 10 ساله دو بار در سال یک بار اوایل فروردین، و یک بار اواخر خرداد از 450 تا 900 گرم کود 10-10-10 می توان استفاده کرد.
- روش هرس درخت هلو زعفرانی : برای درختان هلو زعفرانی چهار نوع هرس داریم، که نام آن ها هرس های باردهی، جوانسازی، تنک کردن، فرم دهی است. هرس باردهی به منظورم بالا بردن کیفیت و تعداد محصولات طی دوران بلوغ درخت انجام می شود. هرس جوانسازی عمر درخت را طولانی تر می کند. هرس فرم دهی باعث شکل دادن به اسکلت درخت می شود. تنک کردن یعنی حذف بخشی از محصول برای بالا بردن باقی محصولات. اواخر اسفند و اوایل بهار (قبل از آن که گل ها باز شوند) هنگامی که خطر سرمای زمستانه دیگر وجود ندارد بهترین زمان برای هرس هلو زعفرانی می باشد. زیرا در این زمان به علت متورم شدن جوانه های گل، تشخیصشان برای هرس راحت تر می باشد.
ازدیاد و تکثیر درخت هلو زعفرانی
یکی از مهم ترین روش هایی که برای پیوند زدن هلو زعفرانی استفاده می شود. پیوندک باید از درخت هلویی گرفته شود که خصوصیات کیفی و کمی بالایی داشته باشد. این پیوندک ها روی پایه های هلو، بادام (برای زمین های سنگلاخی و آهکی) و شلیل (زمین هایی که نماتد سابقا در آن ها فعالیت می کرده) پیوند می خورند. در بعضی از خاک های سنگین یا خاک هایی که زهکشی مناسبی ندارند از پایه های گوجه و آلو استفاده می شود. کاشت بذر نیز یکی دیگر از راه های تکثیر هلو زعفرانی است. برای آماده کردن بذر، باید تمام گوشت آن از هسته جدا شود، هرچه هسته تمیز تر باشد برای رشد آن بهتر است. هسته هلو زعفرانی را در فصل پاییز در فضای باز می کارند. عمق کاشت هسته باید حدودا 10 سانتی متر باشد. چون عمر هلو یا شلیل نهایتآ ۱۰سال می باشد پس بنابراین نیاز به یک نوع درخت پایه مثل گلابی یا سیب داریم که من به شخصه گلابی را به سیب ترجیح می دهم، چون قیمت گلابی همیشه بالاتر از سیب بوده وباروری بیشتری نیز دارد. برای احداث ابتدا باید زمین مورد نظر را تسطیح کرده وبه عمق 60 سانتیمتر شخم میزنیم. پس ازشخم اقدام به زدن جوی های کوچک (جوی خربزه) با فاصله ی 4.5 تا 5 متر از یکدیگرمیکنیم (4.5 برای باغ های کوچک/5 برای باغ های بزرگ) پس از زدن جوی ازیک سابسویلر (زیرشکن) یک تیغه به ارتفاع 1.20 تا 1.5 متری برای شکافتن داخل جوی ها استفاده می کنیم. با این کار دیگراحتیاج به کندن گودال بزرگ نداریم برای کاشت برداشتن 2 بیل خاک کافی است. سپس به فاصله 1.5 متراز یکدیگر اقدام به کاشت می کنیم. هر سه درخت باید 2 درخت اول هلو زعفرانی یا شلیل و 1 درخت گلابی یا سیب باشد. در این روش کاشت هم هزینه کندن گودال تقریبآ به 0 میرسد هم درزمان صرفه جویی می شود وهم رشد درخت فوق العاده می شود با این روش درخت هلو زعفرانی یا شلیل می تواند در یکسالگی به بار نوبر بنشیند. اگر با روش قرق آبی آبیاری می کنید درسال اول دراین باغ می توانید هر نوع محصول صیفی که دلخواه تان است بکارید که این کاربرای تقویت درخت نیز خیلی مفید است. اما درسال دوم فقط می توانید اقدام به کاشت هندوانه کنید، چون درسال دوم بخاطر شاخ وبرگ زیاد درخت بر زمین سایه می اندازد. اگر قصد دارید این باغ یا هرباغ دیگررا به صورت قطره ای آبیاری کنید برای اینکه از شر علف های هرز درامان باشید، در پایین تنه هر درخت یک بطری نوشابه 1.5 لیتری را به صورت در باز و برعکس درعمق 20 تا 30 سانتیمتری قرار دهید سپس ته بطری را بازکرده و قطره چکان لوله آبیاری را درون آن قرار دهید با این کار چون آب به درون بطری و در عمق 20 تا 30 سانتیمتری ریخته می شود بنابراین رشد علف های هرز به حداقل خود می رسد.
سربرداری نهال هلو زعفرانی
پس از کاشت نهال، تنه نهال از ارتفاع 80 تا 100 سانتیمتر روی سطح خاک قطع و سربرداری می شود. سرزنی نهال باید به نحوی انجام شود که محل قرار گرفتن قیچی باغبانی به طور مورب و در امتداد جهت جوانه یا شاخه ای که در انتهای نهال قرار دارد، یعنی پس از سربرداری، جوانه یا شاخه در پشت محل برش قرار گیرد. توصیه می شود بعد از عمل سربرداری جهت تسریع در ترمیم زخم و به منظور جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا، محل زخم روی نهال با چسب باغبانی کاملا پوشانده شود. پس از کاشت و سربرداری نهال باید قیم را درون چاله و در فاصله 5 تا 7 سانتیمتری نهال مستقر و نسبت به بستن آن با نخ گونی اقدام نمود تا از تکان خوردن و پاره شدن ریشه های مویی نهال در اثر وزش باد جلوگیری گردد. در هنگام قرار دادن قیم در کنار نهال باید دقت شود تا قیم در جهت وزش باد نصب شود.
مبارزه با علف های هرز در باغات هلو زعفرانی
پیشگیری از رشد علف های هرز باغات هلو عبارت است از مجموعه عملیاتی که از ورود یک علف هرز جدید به یک منطقه معین جلوگیری می شود مانند استفاده از بذر تمیز، کود دامی پوسیده عاری از بذور علف های هرز و یا آبیاری با آب تمیز و غیره. عبارت است از به کار گرفتن کلیه روش ها و امکانات برای از بین بردن تمام قسمت مختلف علف هرز شامل شاخه،برگ،ریشه،میوه، و بذر. این طریقه، عملی ترین و مرسوم ترین روش دفع علف های هرز بوده که شامل روش های متفاوت بشرح ذیل می باشد :
1- مبارزه مکانیکی
2- مبارزه زراعی
3- مبارزه بیولوژیکی
4- مبارزه تلفیقی
5- مبارزه شیمیایی
نحوه برداشت میوه هلو زعفرانی
روش صحیح چیدن میوه بدین ترتیب است که یک طرف قسمت دم میوه بالا قرار می گیرد و سپس پیچانده می شود با این شیوه به آسانی و بدون ضربه و آسیب، میوه از درخت جدا می شود. اگر میوه به راحتی جدا نمی شود، با قرار دادن انگشت اشاره در مقابل شاخه ای که میوه از طریق دم به آن متصل است، همزمان با پیچاندن میوه به راحتی و بدن این که شاخه حاصل میوه بشکند از درخت جدا خواهد شد. برداشت میوه در ابتدا بدون نیاز نردبان دو طرفه از بالاترین قسمتی که با دست بتوان میوه را چید آغاز خواهد شد همزمان برداشت، شاخه سبک شده و بالا می رود در نتیجه میوه هایی که بالای شاخه اند قبل از این که از دسترس خارج شوند باید برداشت گردند. میوه های که در پایین شاخه قرار دارند بالا آمده و احتیاجی به خم شدن برای چیدن آن ها نیست بنابراین باید تمام میوه هایی که در بخش کم ارتفاع درخت وجود دارند را با دست برداشت کرد و تا پایان برداشت میوه در بخش مذکور از درخت، نردبان مستقر نخواهد شد. سوراخ شدن پوست میوه، ساییدگی ضربه و غیره به بافت میوه آسیب می رساند و میوه ها را خراب می کند . بنابراین برداشت و جابجا کردن صحیح و رعایت کیله نکات ذکر شده از ضایعات میوه جلوگیری خواهد شد. دروه رسیدن میوه هلو و شلیل بعد از بدست آوردن حجم و رنگ لازم خیلی زود طی می شود و در شرایط عادی بعد از چند روز پس از برداشت به سرعت به مرحله رسیدن کامل می رسند و عدم برداشت به موقع آن ها باعث تغییر رنگ و افت کیفی میوه می گردد. این میوه ها دارای بافت نرم و آب زیاد بوده و صدمه پذیر می باشند. بنابراین لازم است در چیدن آن ها نهایت مراقبت به عمل آید. میوه های هلو و شلیل اکثرا بصورت تازه و به فاصله کمی پس از برداشت به بازار عرضه می شوند. البته بعضی از ارقام بر تازه خوری در صنایع تبدیلی نیز مصرف می شوند، مثل ارقامی که برای تهیه انواع کمپوت و آبمیوه کاربرد دارند. بنابراین شیوه چیدن میوه هاو چگونگی آن ها از زمان برداشت تا مصرف و حمل نقل آن ها بر حسب نحوه مصرف آن متفاوت خواهد بود.
موثرترین روش پرورش و نگهداری از درخت سیب واین سپ
