بیت‌کوین تا مدت‌ها پس از ظهورش به‌کندی رشد می‌کرد. اوردینالز (Ordinals)، که پیشرفتی جدید در اکوسیستم بیت‌کوین محسوب می‌شود، اوایل سال 2023 پدیدار شد. کاربران از طریق اوردینالز می‌توانند دارایی‌های منحصربه‌فرد و قابل‌تأیید کریپتو را در ساتوشی‌های خاص شبکه بیت‌کوین حک کنند. اوردینالز نویدبخش ارائه NFTها و توکن‌های بومی بیت‌کوین است. همچنین، اوردینالز ورود وجوه به شبکه بیت‌کوین را بهبود داد و موجب جنب‌وجوش بیشتر در اکوسیستم بیت‌کوین شد. افزایش جذب کاربران و تراکنش‌های جدید در شبکه بیت‌کوین برای ماینرها نیز مفید بوده است. بیش از 10 میلیون کتیبه تا 31 می با هزینه‌ای بیش از 1600 بیت‌کوین و کارمزد تراکنشی بیش از 40 میلیون دلار ایجاد شده‌اند. بااین‌حال، این پیشرفت بحث‌هایی را نیز در جامعه بیت‌کوین مطرح کرده است. منتقدان می‌گویند اوردینالز از هدف اصلی بیت‌کوین، به‌عنوان یک ارز الکترونیکی همتا به همتا، منحرف می‌شود و موجب بی‌نظمی در فضای گران‌بهای بلاک‌ها می‌شود.
منبع: https://dune.com/dgtl_assets/bitcoin-ordinals-analysis
اساس اوردینالز
شاهد تفکیک‌شده (SegWit)
شاهد تفکیک‌شده یا سگویت (SegWit) بیت‌کوین آگوست 2017 رسماً فعال شد. توسعه‌دهندگان بیت‌کوین کور (Bitcoin Core) با افزایش مستقیم محدودیت اندازه بلوک بی‌آنکه پیشرفت‌های فنی و ملاحظه‌ای درخصوص هزینه‌های متعادل منابع صورت پذیرد مخالف بودند. هر بلوک به لطف سگویت می‌تواند تراکنش‌های بیشتری را بدون افزایش مستقیم محدودیت اصلی 1 مگابایتی شامل شود. این ارتقا مفهوم داده شاهد را با انتقال اطلاعات خاصی (نظیر امضای تراکنش) به داده شاهد مطرح کرد، و موجب کاهش فضای بلوک اشغال‌شده توسط هر تراکنش و افزایش غیرمستقیم ظرفیت پردازش شبکه می‌شود. بااین‌حال، حجم داده‌های دریافتی واقعی گره‌های پشتیبانی‌کننده سگویت اغلب بیشتر از 1 مگابایت است (یعنی برابر با حجم بلاک بعلاوه حجم داده‌های شاهد است) زیرا داده‌های شاهد جداگانه ذخیره می‌شوند.
در ادامه مثالی از اسکریپت اصلی بدون استفاده از سگویت ارائه شده است:
[...]
“Vin” : [
"txid": "0627052b6f28912f2703066a912ea577f2ce4da4caa5a5fbd8a57286c345c2f2",
"vout": 0,
"scriptSig": “<Bob’s scriptSig>”,
]
[...]
اسکریپت با استفاده از SegWit :
[...]
“Vin” : [
"txid": "0627052b6f28912f2703066a912ea577f2ce4da4caa5a5fbd8a57286c345c2f2",
"vout": 0,
"scriptSig": “”,
]
[...]
“witness”: “<Bob’s witness data>”
[...]
منبع: https://github.com/bitcoinbook/bitcoinbook/blob/develop/ch07.asciidoc#pay-to-witness-public-key-hash-p2wpkh
تپروت
تپروت (Taproot)، مهم‌ترین ارتقای فنی شبکه بیت‌کوین پس از سگویت، در سال 2021 رسماً راه‌اندازی شد و ویژگی‌های اسکریپت جدیدی مانند امضاهای اشنور (Schnorr) و خروجی‌های پرداخت-به-تپروت (P2TR) را عرضه کرد. امضاهای اشنور با تمیز دادن اسکریپت‌های چندامضایی از تک‌امضایی حریم خصوصی همه کاربران تپروت را ارتقا می‌دهد. مهم‌تر از همه، تپروت با حذف محدودیت اندازه داده‌های شاهد تراکنش ذخیره‌سازی تا 4 مگابایت داده را روی BTC ممکن می‌سازد.
تولد اوردینالز
فعال‌سازی سگویت و تپروت زمینه‌ساز ظهور پروتکل بیت‌کوین اوردینالز (Bitcoin Ordinals) شد. پروتکل اوردینالز که ژانویه 2023 پیشنهاد شد اعداد برون‌زنجیره‌ای را به ساتوشی، که کوچک‌ترین واحد بیت‌کوین هستند، اختصاص می‌دهد. این پروتکل به‌تدریج در بازار به اجماع رسید. این پروتکل استخراج، انتقال و تخریب مستقیم NFTها را در بلاک‌چین بیت‌کوین با استفاده از ویژگی‌های فنی سگویت و تپروت در شبکه بیت‌کوین ممکن می‌سازد.
اوردینالز دو مفهوم مهم را معرفی کرد: اعداد ترتیبی و کتیبه‌ها.
اعداد ترتیبی: چون بیت‌کوین مبتنی بر مدل UTXO است با ردیابی رو به عقب هر تراکنش می‌توان به تمام تراکنش‌های مرتبط دیگر دست یافت. اوردینالز برای اختصاص ساتوشی‌های خاص ورودی‌های هر تراکنش به خروجی‌های آن تراکنش از الگوریتم اولین-ورودی-اولین-خروجی یا به‌اختصار فایفو (FIFO) استفاده می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، هر ساتوشی در هر تراکنش طبق قاعده فایفو با شماره ترتیبی منحصربه‌فردی شناسایی شود. این روش شبیه به اختصاص شماره‌سریال خاصی به هر اسکناس است که شناسه منحصربه‌فردی را به هر ساتوشی اختصاص می‌دهد و امکان ردیابی گردش‌های آن و شناسایی مالکان و استفاده‌کنندگان قبلی آن را فراهم می‌کند. از دیدگاه فنی، اوردینالز ابزاری (https://github.com/casey/ord) برای برقراری ارتباط با گره‌های بیت‌کوین کور و ردیابی شاخص‌های همه ساتوشی‌های برون‌زنجیره‌ای فراهم می‌کند.
منبع: https://blocto.io/crypto-blog/ecosystem/how-bitcoin-nfts-work
کتیبه‌ها: کتیبه‌ها محتوای دلخواه را در اسکریپت‌های تپروت (P2TR) ذخیره می‌کنند. تقریباً هیچ محدودیت محتوایی برای اسکریپت‌های تپروت وجود ندارد و داده‌های شاهد اعم از متن، عکس، صداها و ویدیوها را می‌توان با هزینه کم به‌طور بالقوه به‌عنوان آثار هنری دیجیتال یا NFT در ساتوشی‌های منفرد ایجاد کرد، مشروط به آن‌که حجمشان بیشتر از 4 مگابایت نشود. محتوای کتیبه‌ها در دستورالعمل‌های اسکریپت OPFALSE، OPIF، ...، و OPENDIF گنجانده شده‌اند و توسط ماینرها قابل‌اجرا نیستند. محتواهایی که با رشته «ord» شروع می‌شوند کتیبه هستند که اگر با OPPUSH 1 دنبال شوند، پوش بعدی شامل نوع محتوا است و اگر با OP_PUSH 0 دنبال شوند، پوش داده بعدی شامل خود محتوا است.
اینجا مثالی براتون میاریم:
OP_FALSE
OP_IF
OP_PUSH "ord"
OP_PUSH 1
OP_PUSH "text/plain;charset=utf-8"
OP_PUSH 0
OP_PUSH "Hello, world!"
OP_ENDIF
منبع: https://docs.com/inscriptions.html
کتیبه همچون پاکتی همراه با اسکناس‌های دارای شماره‌سریال منحصربه‌فرد است. شما می‌توانید آثار هنری یا عکس‌های گران‌بها را درون این پاکت‌ها قرار دهید. اساساً، پروتکل اوردینالز شناسه منحصربه‌فردی را به هر ساتوشی اختصاص می‌دهد. اوردینالز این شناسه را به ابرداده موجود در داده‌های شاهد متصل و NFTهای قابل‌ردیابی ایجاد می‌کند. بعلاوه، این آثار هنری دیجیتال یا NFTها پس از ایجاد به لطف اجماع قوی بیت‌کوین برای همیشه به بخش جدایی‌ناپذیری از شبکه بیت‌کوین تبدیل خواهند شد.
ارائه NFTها قبل از FTها
پروتکل اوردینالز بعد جدیدی برای بیت‌کوین به ارمغان آورده است و کاربردهای بیت‌کوین را به فراتر از پرداخت سنتی و ذخیره ارزش به ارائه NFTها و FTها گسترش داده است. پروتکل اوردینالز، برخلاف آنچه در اکوسیستم اتریوم رخ داد، ابتدا موجب جرقه‌ای از شور و شوق NFT در شبکه بیت‌کوین و سپس رونق FTها به‌ویژه توکن‌های BRC-20 شد. پروژه‌های برجسته NFT مانند BAYC با استفاده از پروتکل اوردینالز شروع به صدور NFT روی شبکه بیت‌کوین کردند و محبوبیت سایر پروژه‌های ناشناس NFT نیز در بازار افزایش یافت. کتیبه‌های بیت‌کوین کل محتوا را در اسکریپت‌های تپروت ذخیره می‌کنند، ولی NFTهای اتریوم برای تعیین مکان ابرداده‌های مربوطه اغلب متکی به URIها (شناسه‌های منبع یکسان) هستند. این شناسه‌ها به شبکه امکان شناسایی منابع رسانه‌ای (مانند تصاویر) مرتبط با NFTهای خاص را می‌دهد. بااین‌حال، این منابع اغلب در سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند و درنتیجه ممکن است از بین بروند یا دست‌کاری شوند. در مقابل، کتیبه‌های بیت‌کوین راه دیگری برای ذخیره غیرمتمرکزتر و مقاوم در برابر دست‌کاری اطلاعات هستند.
استاندارد BRC-20، که 8 مارس 2023 توسط کاربر توییتر @domodata پیشنهاد شد، به‌عنوان یک استاندارد FT مبتنی بر پروتکل اوردینالز معرفی شد. استاندارد BRC-20 همچون استاندارد ERC20 اتریوم صدور توکن در شبکه بیت‌کوین را ممکن می‌سازد. توکن‌های BRC-20 فایل‌های JSON ضرب‌شده روی ساتوشی‌ها هستند که اطلاعات اولیه‌ای مانند نام، عرضه و حداکثر مقدار توکن ضرب شده، و همچنین ویژگی‌های Deploy، Mint و Transfer توکن‌ها را تعریف می‌کنند. برای مثال، ORDI اولین و موفق‌ترین توکن BRC-20 است که کل عرضه آن 21 میلیون و سقف ضرب آن 1000 مورد در هر بار است.
مثالی از دیپلوی
{
"p": "brc-20",
"op": "deploy",
"tick": "ordi",
"max": "21000000",
"lim": "1000"
}
مثالی از مینت
{
"p": "brc-20",
"op": "mint",
"tick": "ordi",
"amt": "1000"
}
مثالی از انتقال
{
"p": "brc-20",
"op": "transfer",
"tick": "ordi",
"amt": "100"
}
منبع: https://domo-2.gitbook.io/brc-20-experiment/
برخی صرافی‌های متمرکز اوایل ماه می شروع به فهرست نمودن توکن‌های BRC-20 کردند و برخی توکن‌های BRC-20 در دسته MEME نیز تحت تأثیر احساسات FOMO حول این توکن‌ها به موضوع برخی گمانه‌زنی‌ها در بازار تبدیل شدند. درنتیجه، شبکه بیت‌کوین به دلیل انجام تراکنش‌های عظیم شلوغ شد و کارمزد تراکنش‌ها در حالتی بسیار نادر حتی از پاداش بلوک‌ها نیز پیشی گرفت. تجربه معاملاتی کاربران به‌رغم محبوبیت بسیار زیاد شبکه بیت‌کوین به دلیل عملکرد فوق‌الذکر شبکه چندان رضایت‌بخش نبود و هیاهو در بازار خیلی دوام نداشت. امروزه حجم ضرب اوردینالز به حدود یک‌دهم آن در زمان اوج خودش کاهش یافته است. هرچند حجم معاملات توکن‌های BRC-20 کاهش یافته است، ولی کارمزد تراکنش انباشته آن‌ها همچنان بخش بزرگی از کل کارمزد تراکنش شبکه بیت‌کوین را به خود اختصاص می‌دهد.
منبع: https://dune.com/cryptokoryo/brc20
بعد از BRC-20
هرچند BRC-20 محبوبیت زیادی پیدا کرد ولی محدودیت‌هایی نیز داشت ازجمله: محدودیت طول نام‌گذاری (فقط چهار کاراکتر)، کارکردهای ساده، و آسیب‌پذیری در برابر حملات بالقوه دو بار خرج کردن. درنتیجه، پروتکل‌های توکنی جدیدی در بلاک‌چین بیت‌کوین ارائه شدند. این پروتکل‌های جدید شامل ORC-20، SRC-20، BRC-21 و BRC-30 به دنبال فراهم نمودن ویژگی‌هایی جامع‌تر برای اکوسیستم بیت‌کوین هستند.
پروتکل ORC-20 با سازگاری عقب‌رو نسبت به BRC-20 طراحی شده است و هدفش بهبود سازگاری، مقیاس‌پذیری و امنیت، حذف احتمال دو بار خرج کردن، و حمایت از لغو تراکنش‌ها است.
توکن‌های SRC-20 مشخصاتی مشابه با BRC-20 دارند ولی مبتنی بر پروتکل بیت‌کوین استمپز (BTC Stamps) هستند که متفاوت از BRC-20 مبتنی بر اوردینالز است. پروتکل استمپز تصاویر base64 را در خروجی‌های تراکنش بیت‌کوین تعبیه می‌کند تا داده‌های مربوطه را به‌طور دائم در بلاک‌چین بیت‌کوین ذخیره کند. گفته می‌شود مشکل پروتکل استمپز ظرفیت داده‌ای محدود 8 کیلوبایتی آن است.
هدف BRC-21 معرفی دارایی‌های میان زنجیره‌ای در شبکه بیت‌کوین است. برای مثال، می‌خواهد ضرب نسخه‌های BRC-20 دارایی‌های سایر شبکه‌ها (مثل ETH و DAI) را روی شبکه بیت‌کوین ممکن کند. استقرار BRC-21 رو شبکه مشابه با استقرار BRC-20 است، با این تفاوت که دو فیلد جدید اضافه نیز دارد: یکی برای زنجیره منبع، و دیگری برای قرارداد توکن زنجیره منبع.
پروتکل BRC-30 یک مکانیسم استیکینگ برای توکن‌های BTC و BRC-20 است. این پروتکل کارکرد توکن‌های BRC-20 را گسترش می‌دهد و توضیحی برای پروتکل استیکینگ ارائه می‌کند. کاربران با استفاده از BRC-30 می‌توانند توکن‌های BRC-20 و BTC خودشان را وثیقه کنند و توکن BRC-30 مربوطه را به‌عنوان پاداش دریافت کنند. درنتیجه، فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتری برایشان فراهم می‌شود.
روندهای صنعت
ارائه اوردینالز متمایز و نادر بودن بیت‌کوین و جذب سرمایه از بازار را بیشتر کرده است. همچنین منجر به ارائه مجموعه‌ای از برنامه‌ها و پروتکل‌های توکنی مبتنی بر اوردینالز و سرزندگی بیشتر اکوسیستم بیت‌کوین شده است. همان‌طور که می‌دانیم بیت‌کوین سال 2024 رویداد هاوینگ دیگری را تجربه خواهد کرد که منجر به نصف شدن مجدد پاداش بلوک‌ها می‌شود. ظهور اوردینالز فرصت‌هایی را برای تغییر مدل کارمزد استخراج پس از هاوینگ آتی بیت‌کوین ارائه می‌کند.
درباره کوینکس
صرافی جهانی رمز ارز کوینکس سال 2017 با تعهد به تسهیل معاملات کریپتو تأسیس شد. این پلتفرم طیف وسیعی از خدمات نظیر معاملات اسپات و مارجین، فیوچرز، سواپ، بازارسازی خودکار (AMM)، و خدمات مدیریت مالی را به بیش از 5 میلیون کاربر در بیش از 200 کشور و منطقه جهان ارائه می‌کند. کوینکس با هدف اولیه ایجاد محیطی برابر و محترمانه برای رمزارزها تأسیس شد و با ارائه محصولات و خدمات با کاربری آسان خودش را وقف حذف موانع مالی سنتی کرد تا همگان به معاملات کریپتو دسترسی داشته باشند.
