آداب و رسوم یزد از جمله رسومات معروف ایرانی است که نسل به نسل، سیستم به سینه نقل شده و همچنان در میان بسیاری از مردمان این دیار پا بر جا است. استان یزد یکی از تاریخی ترین استان های ایران است که با داشتن فرهنگی غنی، همواره زبان زد ایرانیان و حتی جهانیان بوده است. این استان تاریخی با قدمتی پیش از هزاره سوم قبل از میلاد، روزهای تلخ و شیرین و وقایع تاریخی بسیاری را پشت سر گذاشته است. همین تاریخچه غنی و طولانی نشان گر این است که فرهنگ این دیار تاریخی نمی تواند خالی از پند و نکات جذاب باشد!
مردم شهر یزد
مردم یزد مردمی با خدا، مومن و با ایمان هستند. همین یاد خدا نیز موجب شده تا در اولین دیدار با این مردمان، متوجه صبر و آرامش بیش از حد آن ها شوید. مردمان این شهر که در میان خانه های تاریخی بی نظیر و در آب و هوایی گرم ساکن هستند، همگی پر از مهربانی، صبر و روحیه ای محکم و جنگنده هستند. همین موضوع مردم یزد را بیش از هر چیزی عزیز می کند. شهر یزد با داشتن موقعیتی عالی در نقشه ایران، همواره از مسائل و جنگ های سیاسی مختلف به دور بوده و فرهنگ این مردمان نسبت به سایر بخش های ایران کمتر دچار تغییر شده است. به همین دلیل نیز بسیاری از آداب و رسوم این مردم به سال ها قبل باز می گردد و تغییر چندانی نیافته است. لازم به ذکر است که مردم یزد، علاقه بسیار زیادی به خانواده دارند و بنیان خانواده در میان شان از ارزش و جایگاهی ویژه برخوردار است. شهر یزد زرتشتیان بسیاری دارد. در میان جاذبه های این شهر و استان آتشکده های زرتشتی نیز به چشم می خورد. اما با وجود روحیه و عقاید مذهبی مردم مسلمان این شهر، در تمامی این سال ها همواره مسلمانان و زرتشتیان بدون ذره ای مشکل در کنار یکدیگر زندگی کرده اند و در تمامی مصاف های سخت زندگی به کمک یکدیگر شتافته اند.
گویش شیرین یزدی
یکی از جذاب ترین نکاتی که در سفر به یزد و مواجه با مردم آن به چشم می آید، زبان و گویش مردم یزد است. گویش این مردم شیرین زبان یزدی است؛ گویش یزدی قسمتی از فارسی دری است که ترکیبات فارسی در آن حفظ شده است. علاوه بر آداب و رسوم یزد، گویش آن نیز یکی از زیباترین نکات این استان تاریخی و دیدنی محسوب می شود. البته در هر کدام از شهرستان های استان یزد احتمالا با لهجه های متفاوتی از گویش یزدی مواجه می شوید؛ مثلا یزدی های زرتشتی به نوع خاصی از گویش یزدی به نام دری زرتشتی یا همان زبان بهدینی صحبت می کنند.
مراسم کلوخک یزد
مراسم کلوخک یزد یکی از مراسم زیبا و دیدنی این شهر می باشد. وقتی وارد شهر یزد می شوید با مردمی آرام و صبور روبرو خواهید شد. مردم این شهر کهن بسیار سخت کوش هستند و روحیه دین داری در میان آن ها به وضوح دیده می شود. صبر و روحیه ای جنگنده با مشکلات زندگی جز خصوصیات این مردم شریف است و بنیان خانواده در این شهر نسبت به دیگر نقاط کشور از استحکام بیشتری برخوردار است. سال های زیادی است که مسلمان و یهودی و زرتشتی در این شهر با صلح و دوستی در کنار هم زندگی می کنند. شاید به همین دلیل است که یزد را شهر صلح و گفت وگو نامیده اند. با توجه به این که یزد به دلایل مختلفی از جمله شرایط جغرافیایی، در تمام طول تاریخ از گزند جنگ های سیاسی در امان بوده و تداخل فرهنگ اقوام مختلف در آن به ندرت اتفاق افتاده، می توان گفت که فرهنگ و آداب مردم قدمت بسیار دارد و حتی برخی از این آداب به دوران باستان باز می گردد که تا کنون حفظ شده است.
یکی از مراسم های سنتی یزد، مراسم کلوخک است که بیشتر در میان کشاورزان رواج دارد. در گذشته ها به دلیل نبود امکاناتی هم چون گاز و اقلامی همانند روغن و یا کمبود آن، برای پختن سیب زمینی از آتش استفاده می کردند. در این مراسم کلوخ هایی از باغ ها و مزارع جمع آوری می شود و به شکل یک اتاقک ساخته می شود. سپس در زیر آن اتاقک ها آتشی را برمی افروزند و سیب زمینی ها را داخل اتاقک قرار می دهند و پس از آن که کلوخ ها کاملا حرارت دیده و داغ شدند، اتاقک را خراب می کنند تا آتش خاموش شده و سیب زمینی ها با حرارت کلوخ های داغ کاملا بپزند.
در حین این مراسم تا پخته شدن سیب زمینی ها اهالی محل و افراد شرکت کننده پیرامون مسائل مختلف به بحث و گفتگو می پردازند و کودکان نیز در این حین به شادی و بازی های کودکانه مشغول می شوند. پس از پخته شدن سیب زمینی ها افراد شرکت کننده در مراسم با شادی و خواندن ترانه مشغول خوردن سیب زمینی ها می شوند.
جشن و آیین بیلن دانا، یکی از رسوم جالب مردم کُرد
