جشن و آیین بیلن دانا ، یکی از رسوم جالب مردم کرد منطقه سنندج هست که هر ساله با گذشت ۴۵ روز از فصل زمستان یا به عبارت صحیح تر در تاریخ ۱۴ یا ۱۵ بهمن ماه، به مدت دو روز برگزار می شود. این مراسم، جشنی قدیمی و باستانی بوده که رقص، شادی و پایکوبی در تار و پود آن جای گرفته است. با برگزاری این جشن، صدای شور و شادی مردم کرد در دامنه زاگرس طنین می اندازد و شاد بودن اهالی سنندج را به رخ همگان می کشد. بیلن دانا یا بیلندانه جشن کهن کردی است که قدمت رقص، پایکوبی، خرده مراسم و عرف های سنتی آن ریشه در تاروپود تاریخ دارد. گفته می شود دیرزمانی هلهله و هیاهوی این جشن درکوه های زاگرس طنین انداز می شد. با آنکه امروز بعد از گذرزمان چراغ پرفروغ این جشن رو به خاموشی گراییده است اما هنوز این مراسم در برخی روستا های نقطه صفر مرزی سردشت با اندک تغییراتی در شیوه وفرم، هرسال برگزار می شود.
در گویش کردی، بیلن دانا به معنی گذاشتن بیل بر روی زمین بوده و نشان از تجدید حیات زمین و آمادگی برای کشت و کار است. بر طبق بررسی های انجام شده، شاید بتوان تاریخچه این مراسم کهن را به دوران فئودالیسم یا به عبارتی حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح نسبت داد. بیلن دانا دو بخش متمایز از زندگی مردم را به نمایش می گذارد که این دو بخش به شرح زیر هستند: بخش اول، بعد اقتصادی مراسم بوده که به دامداری ارتباط پیدا می کند، چون در طی این مراسم اهالی کرد منطقه به تمیز کردن احشام و طویله ها می پردازند و آنان را ضدعفونی می کنند. بخش دوم نیز شامل بعد اجتماعی بوده که در طی آن، پیر و جوان در کنار هم به جشن و شادی می پردازند و سبب استحکام پیوندهای عاطفی و محبت بین افراد می شود. مردم کرد اعتقاد دارند که با برگزاری این مراسم از نعمات خداوند قدردانی کرده و از خشکسالی جلوگیری می کنند.
نحوه اجرای مراسم بیلن دانا
برای اجرای این مراسم، محلی ها در مکانی وسیع و بزرگ گرد هم می آیند و با خواندن شعر، آواز و انجام بازی های محلی شب را به صبح می رسانند. در صبح روز پانزدهم بهمن، جوانان منطقه چوب و هیزم جمع می کنند که این کار تا ظهر ادامه دارد. زمانیکه خورشید در وسط آسمان قرار گرفت، به دستور پیر روستا آتش به دست بهترین سوارکار روشن می شود و این کار آغازگر پایکوبی و حیات تازه هست. همچنین باید بدانید که در این جشن، چهار تکه هیزم به نماد گوشت، آب، نان و بلوط قرار می دهند و سپس سوارکاری که آتش را روشن کرده، به سوی آن ها چوب پرتاب می کند و هرکدام زودتر بیفتد، در سال پیش رو فراوانی خواهد داشت.
بیلندانه یا بیلن دانا
بیلن دانا در معنی تحت اللفظی به معنای گذاشتن بیل روی زمین است. شاید باتوجه به اینکه این مراسم ریشه در جشن آغاز دمیدن گرما در کالبد سرد زمین دارد واین تغییر و دگردیسی در بافتار و ساختار خاک نویدی برای آمادگی زمین برای کشت محصولات کشاورزی است و فلسفه وماهیت معنایی آن با رویش پوشش سبزه برسفره خاکستری زمین زراعی به خواب رفته درفصل زمستان همخوانی و هم سنخی دارد.
تاریخچه ی مراسم بیلن دانا
در مورد قدمت تاریخی این جشن کهن کردی تاکنون پژوهش منسجمی صورت نگرفته است اما بر اساس شواهد و المان های عینی عناصر خرد و کلان ساختار فرهنگی وا جتماعی این جشن می توان آن را به عنوان یک مراسم آیینی مربوط به اقتصاد دامداری ودوران فئودالیسم اقتصاد کشاورزی دانست و با توجه به اینکه از نظر تحلیل جامعه شناختی یکی از مناطقی که در آن دام های سبک و سنگین در پروسه زمان به دست انسان اهلی شده اند، منطقه زاگرس است، پس می توان تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن را به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس نسبت داد.
این آیین دارای دو وجه است؛ وجه اول آن اقتصادی است که می توان به ارتباط آن با دامداری اشاره کرد زیرا طی مراسم بیلن دانا ساکنان روستاهای مرزی سردشت با زغال و چوب نیمه سوخته که درباور مردم این منطقه به عنوان یک ضدعفونی کننده شناخته می شود آغل و طویله احشام را گندزدایی و پیراسته می کنند. جنبه دوم این آیین بخش اجتماعی آن است که در واقع در پروسه برگزاری این آیین، فرهنگ زیبای بخشش وگذشت پدیدار می شود، به این صورت که در این روز هر کسی که اختلافی یا درگیری قومی، طایفه یی یا غیره داشته باشد و بر سر این اختلاف با هم قهر باشند در طول زمان برگزاری این جشن دل ها را از هم پاک می کنند و با مراجعه به منزل یکدیگر از همدیگر طلب حلالیت، بخشش و آشتی می کنند و هردو طرف با خلوص نیت بدون هیچ واسطه یی همدیگر را در بغل می گیرند و از خطاهای انسانی با مهربانی و عطوفت می گذرند و به تخاصم و دشمنی به میمنت این جشن پایان می دهند.
پیشنهاد می کنیم که اگر در بهمن ماه و در ایام این جشن، به کردستان و سنندج سفر کردید، تماشای این جشن را از دست ندهید. امیدواریم این مطلب مورد توجه تان قرار گرفته باشد.
آیین كف بیخ یا كف زنی در خراسان
