يكي از جشن هایی كه در ايران باستان برای پيشوازی از نوروز برگزار شده است و هنوز هم ادامه دارد، چهارشنبه سوری است كه در ميان كُردها نيز اين آيين به نحو خاصی برگزار و استقبال گرمی از آن می شود. ايرانيان در اين آيين كه ريشه در قرن ها پيش دارد مراسم ويژه ای برگزار می كنند و در گوشه و كنار كوی و برزن، آتش می افروزند و از روی آن می پرند.
مراسم چهارشنبه سوری برگرفته از آيين های كهن ايرانيان است كه همچنان در ميان آنها و با اشكال ديگر در ميان باقی بازماندگان اقوام آريائی رواج دارد و ''سور” در زبان و ادبيات فارسی و برخی گويش های ايرانی به معنای ''جشن”،”مهمانی''و ''سرخ” آمده است. به گفته مورخان، جشن سور از زمان هاي بسيار دور در ايران مرسوم بوده و قبل از ورود اسلام به ايران نيز هر ساله در سه شنبه آخر سال برگزار شده است. هم اكنون نيز مردم در شب آخرين چهارشنبه سال، كوپه های هيزم را روی هم انباشته كرده پس از غروب آفتاب، هيزم را در حياط خانه، كوچه يا در ميدان باز آتش می زنند.
مراسم کوله چوارشه مه کردستان
مراسم کوله چوارشه مه کردستان یا همان جشن چهارشنبه سوری در کردستان با توجه به گذر زمان دست خوش تغییرات قرارگرفته و بسیاری از رسوم آن فراموش شده است. بیرون رفتن از خانه از مهم ترین و رایج ترین رسم های مربوط به این جشن در این استان است. در این روز اگر هوا مساعد باشد برخی مردم دسته دسته به سوی دشت و صحرا می روند و هنگام برگشتن تعدادی سنگریزه (معمولا چهار عدد) جمع و در حال حرکت آنها را از روی شانه های خود به پشت سر پرتاب می کنند.
همچنین رسم بر این بوده مردم هنگام برگشت به خانه، تعدادی سنگریزه (معمولا چهار عدد) جمع کرده و در حال حرکت از روی شانه های خود به پشت پرتاب کنند.کوله چوارشه مه یا چهارشنبه سوری در کردستان رسم و رسوم خاص خودش را دارد. هرچند در اینجا نیز مانند تمامی ایران آتش روشن می کنند، از روی آن می پرند و به شب نشینی در کنار اقوام می پردازند. اما تفاوتی که با سایر شهرها دارد این است که به جای ترقه و فشفشه، جاروهای کهنه را آتش می زنند.
رفتن کنار چشمه ها و رودها
کردستانی ها رسم های جالبی درچهارشنبه سوری دارند. هنوز در برخی از روستاها برخی افراد پیش از طلوع آفتاب کنار جوی های آب روان یا رودخانه ها و چشمه ها می روند و به آب نگاه می کنند. در گذشته رسم بوده در این روز، زنان کوزه ای سفالی تازه خریده شده را برای نخستین بار با آب چشمه پر کنند و بعد ۳ بار از روی آن بپرند. سپس ناخن ها و چند تار موی سر بچه های خود را قیچی کنند و در آب جاری بیندازند. همچنین زنان پس از انجام این کارها اندکی سرمه به چشم می کشیدند و بعد به روستا می رفتند و آب کوزه را بین همسایگان تقسیم می کردند.
روشن کردن آتش
افروختن آتش در کردستان مانند سایر نقاط کشور متداول است، اما تفاوت هایی نیز داردو این خاصه مراسم کوله چوارشه مه کردستان می باشد . در گذشته جوانان شهرها و روستاهای این استان به صحرا می رفتند هیزم و بوته جمع می کردند و آن را روی پشت بام ها و حیاطها می افروختند و از روی آنها می پریدند. همچنین رسم بوده داخل کوزه سفالی آتشی بیفروزند و مقداری اسپند در آن بریزند. بعد از این کار، کوزه را بیرون از خانه قرار می دادند. کسی که کوزه را در بیرون خانه می گذاشت، نمی بایست به پشت سر نگاه می کرد.
در روستاهای شهرستان بیجار رسم است اسپند به آتش اضافه می کنند. در گذشته در سنندج جارویی کهنه را در کوزه ای گلی و لب شکسته می گذاشتند که بعد از سوختن جارو، کوزه را جلوی در منزل می شکستند. اسپند دودکردن از رسوم متداول چهارشنبه سوری در کردستان است. در طول اجرای جشن مردم به دودکردن اسپند مشغول می شوند. همچنین رسم است که مقداری پیاز، چند جفت جوراب و چند ظرف شکسته نیز بیرون می ریزند. در منطقه بیجار عروسکی درست شده از پارچه رنگی را به بیرون خانه می برند. آنها معتقدند این عروسک بلاگردان خانواده در سال جدید خواهد بود.
شکستن کوزه
یکی دیگر از مواردی که در فرهنگ چهارشنبه سوری کردستان موثر است شکستن کوزه در چهارشنبه سوری است.
قاشق زنی
قاشق زنی رسم متداول چهارشنبه سوری در کردستان بود. در این رسم دخترها و پسرهای جوان چادری بر سر و روی خود می کشیدند تا کسی آن ها را نشناسد، سپس در خانه دوستان و همسایگان می رفتند و صاحب خانه ها در کاسه آن ها شیرینی، شکلات ، نقل و پول می ریختند.
فال گوشی و گره گشایی
فال گوشی و گره گشایی هم از دیگر رسم هایی است که در فرهنگ چهارشنبه سوری کردستان وجود دارد. در این رسم دختران جوان نیت می کردند و پشت دیواری می ایستادند و به سخن رهگذران گوش می دادند. بعد از آن با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می گیرند.
بازی تخم مرغ شکنی
شکستن تخم مرغ یکی از رسم ها و بازی های شب چهارشنبه سوری در کردستان است. در این بازی افراد با گرفتن تخم مرغ پخته و رنگ شده ای در مشت های خود، بازی را آغاز می کنند. در ادامه سر تخم مرغ ها را با ضربه کوچکی به هم می کوبند. تخم مرغ هر کسی که شکست، بازنده بازی است و باید تخم مرغ را به فرد برنده بدهد.
شال اندازی
یکی از رسم های قدیمی چهارشنبه سوری در کردستان شال اندازی بود. در این استان اغلب جوانان از بالای پشت بام شالی بلند را به درون خانه ها آویزان می کردند و از صاحب خانه ها هدیه می گرفتند. این کار بعد از افروختن آتش روی پشت بام ها انجام می شد.
رفتن به دباغ خانه
در سنندج تا چندی پیش، زنان شهری به دباغ خانه می رفتند و مقداری از آب بدبوی آن را به دست و صورت خود می مالیدند. حتی مقداری از این آب بدبو را به خانه برده و در گوشه و کنار اتاق ها و راهروها می پاشیدند؛ زیرا اعتقاد داشتند که کثیفی و پلیدی جز با پلیدی از بین نمی رود.
مراسم روضه قنبر یزد
