مسافری از عمان؛ مروری بر روابط تاریخی تهران -مسقط 

سفر هیثم بن طارق سلطان عمان به ایران می‌تواند تأثیراتی در روابط ایران و آمریکا و همچنین وضعیت منطقه داشته باشد. این سفر می‌تواند به عنوان یک فرصت برای تقویت روابط دوجانبه بین ایران و عمان در حوزه‌های مختلف، از جمله تجارت، سیاست خارجی و امنیت منطقه‌ای باشد. با توجه به نقش عمان در راهبرد مدارا و میانجی گری منطقه‌ای و نزدیکتر شدن چین به منطقه، این سفر می‌تواند به عنوان یک فرصت برای تحولات جدید باشد. دکتر بهمن اکبری رایزن فرهنگی اسبق ایران در عمان در یادداشتی اختصاصی برای ساعدنیوز به روابط تاریخی دو کشور و فرصت های پیش رو با سفر سلطان هیثم بن طارق آل سعید به تهران می پردازد:

ارتباط بین سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران با پیوندهای تاریخی قوی پیوند خورده است که بر پایه های حسن همجواری، احترام متقابل و همکاری مشترک در بسیاری از مسائل استوار است. این ارتباط تاریخی دو کشور را به هم نزدیک می کند و برای یکدیگر سودمند است. دیدارهای سران دو کشور تنها مؤید استحکام این روابط است که در گذشته موجب تقویت همکاری های دوجانبه در بسیاری از زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی شده است.

در راستای همین روابط حسنه سلطان قابوس - رضی الله عنه – در سال 1388 سفری به تهران داشت که طی آن با آیت الله سید علی خامنه‌ای رهبر ایران و محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور سابق ایران دیدار کرد که طی آن توافق‌های مشترک زیادی حاصل شد. در مقابل، سفر احمدی نژاد به مسقط در سال 1386 و سپس سفر حسن روحانی، رئیس جمهور سابق ایران در سال 1393 را شاهد بودیم. سفر جناب آقای دکتر ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران به سلطنت عمان به دعوت اعلیحضرت سلطان هیثم بن طارق المعظم برای تأکیدی بر تداوم این روابط است و رهبران دو کشور باید این روابط را به ابعاد گسترده‌تری پیش ببرند.

رئیس جمهور ایران، در فوریه گذشته در جریان استقبال از جناب سید بدر بن حمد بن حمود البوسعیدی وزیر امور خارجه در تهران تاکید کرد که ایران از روابط عالی با سلطنت عمان برخوردار است و جا برای توسعه بیشتر دوجانبه وجود دارد. وی با اشاره به روابط اقتصادی و تجاری دو کشور گفت که دولت سیاست گسترش همکاری ها با سایر کشورها را دنبال می کند. رئیس جمهور از مواضع سلطنت عمان در قبال امنیت منطقه و جهان اسلام تقدیر کرد. وزیر امور خارجه عمان نیز در مقابل به رئیس جمهور کشورمان اطمینان داد که روابط ایران و سلطنت عمان مبتنی بر اعتماد متقابل، احترام و همکاری مثبت به گونه ای است که در خدمت امنیت منطقه ای و بین المللی باشد. با اشاره به اینکه روابط دو کشور صالح الگویی برای کشورهای منطقه شده است.

در سال 1392، سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران، یادداشت تفاهمی در زمینه همکاری های نظامی امضا کردند که چارچوبی برای همکاری های نظامی بین وزارتخانه های دفاع دو کشور است. جناب سید بدر بن سعود بن حریب البوسعیدی، وزیر مسئول در امور دفاعی، و جناب سرلشکر حسین دهقان وزیر دفاع وقت جمهوری اسلامی ایران این سند مهم را به امضاء رساندند.

در سال 1395، دو کشور توافقنامه تعیین مرزهای دریایی را در دریای عمان امضا کردند که در آنجا این توافقنامه به نمایندگی از دولت سلطنت عمان توسط جناب سید حمود بن فیصل البوسعیدی و وزیر امور خارجه وقت ایران امضا شد. و در بیانیه وزارت امور خارجه عمان آمده است: «این توافق با روحیه همکاری و دوستی به منظور تعیین خط مرزی دریایی بین دو کشور مطابق با اصول عدالت، انصاف و قوانین بین‌المللی مربوطه صورت گرفت. "

نقش مهم سلطنت عمان در دستیابی به توافق هسته ای ایران به وضوح مشهود است، زیرا سلطنت عمان از سال 1390 مذاکرات ماراتن محرمانه ای را بین مقامات آمریکایی و ایرانی انجام می دهد که با امضای توافق تاریخی در سال 1394 به اوج خود رسید. مارک لندر، خبرنگار کاخ سفید برای روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز در مورد نقش سلطنت عمان در این مذاکرات طولانی و اینکه چگونه دیپلماسی عمانی توانست دیدگاه ها و موازنه ها را با هم تطبیق دهد صحبت کرد. در اوایل سال 1390، هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه وقت آمریکا برای گفتگو با سلطان عمان به سلطنت عمان رفت. قابوس بن سعید - طیب الله سره - به پیشنهاد یکی از نمایندگان دیپلماتیک در وزارت خارجه آمریکا در بهار 1387 مبنی بر اینکه سلطنت عمان نقش میانجی را ایفا کند مذاکرات محرمانه هسته ای بین آمریکا و ایران را کلید زد. هیلاری کلینتون اظهار داشت که انتظار نداشتم مذاکرات نتیجه ای داشته باشد، بنابراین 18 ماه طول کشید تا پیشنهاد سلطان عمان را پذیرفت و گروهی از دیپلمات ها را برای دیدار با هیئت ایرانی به سلطنت عمان فرستاد.

این مقاله نشان می‌دهد که هیلاری تنها کسی نبود که برای دیدار با سلطان فقید، مانند سناتور جان کری، که در آن زمان رئیس کمیته روابط خارجی سنا قبل از جانشینی او به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا بود، به دیدار مخفیانه رفت. او با سلطان عمان و فرستاده ویژه سالم بن ناصر آل اسماعیلی گفتگو کرد. این مقاله نشان داد که کری متقاعد شده بود که سلطنت عمان به رهبران ارشد ایران دسترسی دارد، بنابراین اوباما و هیلاری کلینتون اصرار داشتند که سلطنت عمان میانجی در این مذاکرات باشد، همانطور که کری در یکی از مصاحبه ها اشاره کرد. هیلاری کلینتون و همکارانش مطمئن نبودند، اما اوباما به فکر میانجی بودن سلطنت عمان علاقه داشت، بنابراین با سلطان قابوس بن سعید فقید - رضی الله عنه - و کری تماس گرفت. از او درباره ایده میانجی‌گری پرسید، بنابراین افزود: رئیس‌جمهور به فکر میانجی‌گری برای ایجاد انگیزه در مذاکرات هسته‌ای بود. در واقع، سلطنت عمان با میانجیگری موافقت کرد و میزبان جلسات محرمانه بین دو طرف بود که منجر به توافقی تاریخی بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت، علاوه بر آلمان در سال 1394، مطابق تعهد جمهوری اسلامی ایران شد.

در این زمینه دربار سلطنت عمان طی بیانیه ای اعلام کرد: به منظور تحکیم روابط دوستانه میان سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران و تحکیم روابط موثر و حسن همجواری و در پاسخ به دعوت رییس محترم جمهوری ایران از اعلیحضرت سلطان هیثم بن طارق و با اذن و توفیق خداوند؛ معظم له یک سفر رسمی به جمهوری اسلامی ایران خواهند داشت.

سفر اعلیحضرت سلطان هیثم به ایران در چارچوب رایزنی و هماهنگی مستمر میان رهبری دو کشور برای گفتگو در زمینه تحولات گوناگون در سطوح منطقه ای و بین المللی و ارتقای سطح همکاری و به منظور بهبود همکاری های موجود صورت می گیرد.

اعلیحضرت سلطان را یک هیئت بلندپایه رسمی همراهی خواهندکرد؛ از جمله:

1. اعلیحضرت سید شهاب بن طارق معاون نخست وزیر در امور دفاعی،

2. جناب سید خالد بن هلال البوسعیدی وزیر دربار السلطنه 3. جناب سپهبد سلطان بن محمد النعمانی وزیر دفتر سلطنت عمان

4. جناب سید بدر بن حمد البوسعیدی وزیر امور خارجه، 5. جناب سلطان بن سالم الحبسی وزیر دارایی.

6. جناب دکتر حمد بن سعید العوفی رئیس دفتر ویژه

7. جناب عبدالعزیز سلام بن محمد المرشدی، رئیس سازمان سرمایه گزاری عمان.

8. عالیجناب قیس بن محمد آل یوسف، وزیر بازرگانی، صنعت و ترویج سرمایه گزاری،

9. جناب مهندس سالم بن ناصر العوفی، وزیر انرژی و معادن،

10. عبدالله بن خمیس الراسی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح،

11. شیخ عبدالعزیز بن عبدالله الهنائی،

12. جناب سفیر ابراهیم بن احمد المعینی، سفیر عمان در ایران.

«سعید المحروقی» تحلیلگر عمانی معتقد است: «مهمترین پرونده هایی که سلطان هیثم بن طارق در سفر به تهران بررسی خواهد کرد، مسائل اقتصادی و اتصال ریلی از ایران به عمان و از آنجا به عربستان و امارات متحده عربی است... در این سفر همچنین پروژه گاز و نفت در مناطق مشترک بین عمان و ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت و ترغیب گردشگری و سرمایه گزاری در منطقه آزاد تجاری دقم نیز مورد بررسی است.»

المحروقی می افزاید: «سلطنت عمان تلاش می کند به جای اروپا انبار امنیت غذایی غلات باشد به همین خاطر خواهان هماهنگی بین کشورهای حاشیه خلیج(فارس)، ایران و منطقه است.»

وی بیان می کند: «سلطنت عمان با سیاست خود و به واسطه روابطش با ایران و آمریکا، در حل اختلافات عمده منطقه خلیج(فارس) موفق عمل کرده و عربستان سعودی نیز می پذیرد که در حل برخی مشکلات نقش داشته باشد.»

تحلیلگر عمانی با اشاره به اینکه سلطان عمان از طریق سفرهای خارجی خود در راستای تقویت روابط کشورش با کشورهای جهان و کمک به حل اختلافات بین کشورها تلاش می کند و در عین حال بر تقویت روابط اقتصادی کشورش با کشورهای همسایه نیز تمرکز می کند.