مسعود رجوی چگونه از اعدام، جان سالم به در برد؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، محمد حنیف نژاد، سعید محسن و عبدالرضا نیک بین، هسته اولیه سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را تشکیل دادند، اما فرمانده و لیدر سازمان، حنیف نژاد بود و بقیه گرد او می چرخیدند و او را محمد آقا صدا می کردند.

محمد حنیف نژاد در سال ۱۳۱۷ شمسی در خانواده ای فقیر در تبریز متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس فردوس و منصور تبریز گذراند. از همان دوران نوجوانی و جوانی به فعالیت های سیاسی و اجتماعی روی آورد. از سال ۱۳۳۷ در جلسه تفسیر قرآن و صحیفه سجادیه سیدحسین کهنمویی در تبریز شرکت می کرد که مبارزان انقلابی در آن جلسات شرکت می کردند. او در دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت به نهضت پیوست و در سال ۱۳۳۹ به دانشکده کشاورزی کرج آمد.

در سال ۱۳۴۰ وارد نهضت آزادی شد و در آنجا با سعید محسن آشنا شد. به دنبال دستگیری سران نهضت آزادی در سال ۴۱ او نیز دو روز پیش از «رفراندوم ۶ بهمن» ۱۳۴۱، در بهمن همان سال پس از حمله کماندو های شاه به دانشگاه دستگیر شد و هفت ماه را در زندان های قزل قلعه و قصر گذراند. در زندان با آیت الله طالقانی آشنا شد. در زندان به فکر بررسی جبنش های سیاسی در ایران افتاد تقریبا در همان زمان برداشت های سیاسی و ایدئولوژیک جدیدش را روی کاغذ آورد و تلاش کرد مواضع فکری اش را تئوریزه کند.

حنیف نژاد، پس از آزادی از زندان به دانشگاه برگشت و در سال ۱۳۴۲ فارغ التحصیل شد و به سربازی رفت. در سربازی تحت تأثیر نظم ارتش قرار گرفت و مطالعه درباره امور نظامی را آغاز کرد. او با مطالعه جنبش های سیاسی و دلایل شکست آنان به این نتیجه رسید و عدم توفیق جنبش های سیاسی، نداشتن رهبر مسلط به علم مبارزه است.

حنیف نژاد پس از سرکوب قیام ۱۵ خرداد توسط رژیم شاه به این نتیجه رسیده بود که روش جریانات رفرمیستی مانند نهضت آزادی به جایی نخواهد رسید و کشتار مردم در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شمسی که دست خالی بودند نشان داد که نمی شود با شیوه های مسالمت آمیز ادامه داد. راهی جز مبارزه مسلحانه با رژیم سرکوبگر شاهنشاهی باقی نمانده است و حکومت محمدرضا پهلوی اصلاح پذیر نیست.

البته عامل دیگری که حنیف نژاد و بنیانگذاران سازمان را به فکر مبارزه مسلحانه کشاند، تاثیرپذیری از جنبش های انقلابی و مارکسیستی معاصر در جهان بود که آن روز ها در جهان رواج داشت؛ به طوری که مصطفی شعاعیان در کتاب «چند نگاه شتاب زده» نوشت: «جنبش انقلابی لائوس... حماسه پیروزمندانه توده ویتنام، پیروزی رزمی کوبا، رویش مبارزان انقلابی در آمریکای لاتین، دامن گرفتن ستیزه های ضداستعماری در آفریقا، بالا گرفتن زبانه های انقلاب در سراسر هند و چین... رخداد های شورانگیز بیماری خاورمیانه عربی...، آغاز جرقه های انقلابی در فلسطین و آتشباری آن، یکباره بگوییم فراز انقلاب و اعتراضات قهرآمیز و مسلحانه در سراسر پهنه جهانی، آشکارا جهان مجمر انقلاب شده است».

موسسان سازمان برای شروع مبارزه سازمانی، نیاز به زمینه تئوریک و نظری داشتند تا متونی را تدوین کنند و با کمک آن متون کادر های مورد نیاز سازمان را تربیت کنند.

او برای وجود یک ایدئولوژی منسجم و یکپارچه گروه ایدئولوژی با مدیریت خودش تشکیل داد. حسین روحانی، مسعود رجوی و علی میهن دوست از اعضای فعال آن بودند. این گروه وظیفه داشتند جزواتی برای اعضای سازمان تهیه کنند که بعدا در انسجام تشکیلاتی مجاهدین خلق موثر واقع شد.

حنیف نژاد و به طور عمده دانشجویانی که به سازمان پیوستند از اعضای شاخه جوانان نهضت آزادی بودند که از نظر اندیشه دینی تحت تاثیر بازرگان قرار داشتند، اما نه تنها تجربه دینداری نهضت آزادی را ناکافی می دانستند، بلکه تجریه دینداری روحانیت را نیز کامل نمی دانستند و به فکر بودند طرحی نو ایجاد کنند و حتی به اندیشه های علامه طباطبایی و استاد مطهری اقبالی نشان ندادند.

حنیف نژاد به کتاب «راه طی شده» مهندس بازرگان بسیار علاقه مند بود و، چون به لحظ ایدئولوژیکی روی سایر افراد تسلط داشت، علاقه او به دیگران نیز منتقل شد؛ به گونه ای که سعید محسن می گفت بیش از صد بار کتاب راه طی شده را خواندم و از حفظ هستم.

اساس کتاب راه طی شده آن بود که راه انبیاء و راه بشر یکی است؛ بنابراین مجاهدین خلق نتیجه گرفتند راه مارکس و لنین هم مانند راه انبیاست!

حنیف نژاد بر این باور بود علم مبارزه همانند علوم مهندسی و پزشکی، اصول و موازین مخصوص به خود را دارد که باید آن را فرا گرفت؛ بنابراین برای آموزش آن در عصر جدید با آثار مارکسیستی آشنا شد. این آشنایی سبب شیفتگی آنان به تفکر مارکسیستی شد.

موسسان سازمان و حنیف نژاد به همراه عده ای محدود سه سال و نیم مطالعه کردند و به تهیه جزواتی پرداختند. نخستین جزوه ای که از گروه ایدئولوژی سازمان تدوین شد، «شناخت» بود. این جزوه توسط حسین روحانی، نیروی زیردست حنیف نژاد منتشر شد و بر اساس مبانی مارکسیستی ـ اسلامی نوشته شد.

دومین متن تدوین شده کتاب یا جزوه «راه انبیاء و راه بشر» کار حنیف نژاد بود که در تدوین آن از منابع مارکسیستی بهره برده شد.

محمد حنیف نژاد در کتاب راه انبیاء، راه بشر می نویسد: «به زبان ساده راه بشر (راه علمی) در نهایت خود، باید به راه انبیاء برسد. راه انبیاء راهی است که در آن حقایق مستقیم از منابع اصلی اخذ شده و راه علم، راهی غیر مستقیم است که در طول زمان بشر آن می رسد. از آنجا که وجود نامتناهی است، اشرف و پس از زمان بی نهایت می تواند به راه انبیای کامل نایل آید»

سومین اثر سازمان که تحت نظارت حنیف نژاد و توسط علی میهن دوست تالیف شد، جزوه تکامل بود. این جزوه به طور کامل تحت تاثیر بینش مارکسیستی بود و راه خدا و راه تکامل یکی دانسته شده است. مطابق نظریه این کتاب مارکس و مائو هم در راه خدا گام برمی دارند.

البته جست وجوی حنیف نژاد برای یافتن تئوریسین های دینی به دلیل بی اعتنایی به روحانیت ره به جایی نبرد؛ به گونه ای که عزت الله سحابی از نگرانی ها و دغدغه های محمد حنیف نژاد یاد می کند و می گوید: محمد بسیار نگران این بود که بچه های سازمان مجاهدین خلق از نظر فکری و عقیدتی بسیار خام و ناپخته هستند و به روایتی فاقد بینش و نگرش اعتقادی عمیق هستند.

به تعبیر سحابی، «محمد آقا» متوجه شده بود ماشینی را که ساخته و به راه انداخته بیشتر به سمت چپ منحرف می شود و دارای انحراف و کج روی است و ممکن است به سمت و سویی رود که سرانجام خوشی در انتظار آن نباشد.

حتی این نگرانی تا آنجا ادامه پیدا کرد که بعد از اینکه سازمان لو رفت و رهبران آن محکوم به اعدام شدند، حنیف نژاد به محمدحسن عبد یزدانی اطلاع داد تا تمام جزوه ها و اسنادی را که بوی التقاط می داد، بسوزاند. آن ها را برای مطالعه افراد رده بالای درون سازمان تهیه کرده بود و یزدانی به همراه عباس داوری آن جزوه ها را سوزاند.

بسیاری از روحانیون از جمله شهید مطهری تا قبل از مطالعه آثار سازمان از آن ها حمایت می کردند، اما بعد از خواندن آثار آن ها از حمایتشان دست برداشتند. از جمله شهید مطهری بعد از آن که جزوه «شناخت» سازمان را خواند به منتقدان سازمان پیوست.

حنیف نژاد و سازمان به افکار مارکسیستی بسنده نکرد و به قرائتی از اسلام نیز باور داشت؛ قرائتی که با التقاط آن با باور های مارکسیستی بتوان علیه حکومت پهلوی مبارزه مسلحانه را تئوریزه کرد.

در واقع، او به دنبال قرائتی از اسلام می گشت که با کمک آن بتوان مشی و مسلک مبارزه جویی را توجیه کرد. به عبارت ساده، او به دنبال برداشتی از دل تاریخ تشیع بود که مشی مبارزه مسلحانه را متناسب با زمان دوران پهلوی پیدا کند. مضاف بر این، او در پی طرح ریزی منظومه ای فکری و چهارچوبی عقیدتی بود که ترکیب مارکسیسم با اسلام را ممکن سازد و آن دو را با صلح و مدارا کنار یکدیگر نشاند؛ ترکیبی که در آن جای اسلام و مارکسیسم مشخص باشد.

ضربه سخت ساواک به سازمان و اعدام برخی از سران آن

محمد حنیف نژاد سرانجام همراه چند تن از اعضای اصلی که در واقع سران سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بودند در یک خانه تیمی در خرداد سال ۱۳۵۰ شمسی دستگیر شدند.

این عملیات که توسط ساواک برنامه ریزی شده بود به دستگیری سعید محسن، اصغر بدیع زادگان، مسعود رجوی و محمد حنیف نژاد منتهی شد. وی در نهایت همراه اصغر و محسن در سال ۱۳۵۱ شمسی به اعدام محکوم شد. البته او ابتدا به حبس ابد محکوم شد، منتها به دلیل عدم همکاری اش با ساواک و رژیم پهلوی در نهایت به اعدام محکوم شد. نکته جالب توجه در جریان این دستگیری آن بود که مسعود رجوی به علت همکاری با ساواک از مجازات اعدام و مرگ گریخت و به حبس ابد محکوم شد.

منابع:

۱. جریان ها و سازمان های مذهبی ـ سیاسی ایران از روی کار آمدن محمدرضا پهلوی تا پیروزی انقلاب اسلامی
۲. پژوهشکده مطالعات تاریخ معاصر ایران
۳. اعدامم کنید (خاطرات محمدحسن عبدیزدانی)