جعفری یکی از سبزی های است که بومی اروپا بوده و از گیاهان دو ساله ای به شمار می آید که در همان سال اول تولید برگ می کند. از آنها به عنوان سبزی خام و یا سبزی پخته استفاده می شود. ارتفاع سبزی جعفری در سال اول رشد، بین ۳۲ تا ۴۲ سانتیمتر است و در سال دوم گیاه تولید شاخه های گل دهنده می کند. گونه های مختلفی از گیاه جعفری بر اساس شکل برگ وجود دارد که شامل جعفری برگ صاف، جعفری مجعد و جعفری ریشه ای است. در بین انواع جعفری، جعفری های با برگ صاف پرطرفدارتر بوده و دارای مواد معطر بیشتری در برگ ها هستند.
ریشه این گیاه نازک و محکم با عمق زیاد است که می تواند تا عمق یک متری خاک نفوذ کند و از این رو جعفری یکی از سبزی های مقاوم به خشکسالی و کم آبی است. سبزی جعفری سرشار از انواع ویتامین ها به ویژه ویتامین ث و روغنهای فرار است و املاحی مانند آهن، کلسیم، فسفر، پتاسیم در آن به مقدار فراوان وجود دارد.
انواع جعفری در ایران
در ایران معمولاً دو نوع جعفری وجود دارد. یکی با برگ های ناصاف، چروکیده، کمی خشن و به رنگ سبز تیره، که این نوع جعفری صدمات مکانیکی و بسته بندی را بهتر از نوع دیگری تحمل می کند.نوع دوم عبارت است از جعفری با برگ های صاف، لطیف، نرم و به رنگ سبز روشن؛ که نوع اخیر در ایران طرفداران بیشتری دارد. البته نوع اول سرما و یخبندان را بهتر از دومی تحمل می کند.
نیاز اکولوژیکی گیاه جعفری
جعفری در مقابل خشکی حساس ولی در مقابل سرما بسیار مقاوم است. کشت گیاه جعفری در هر نوع آب و هوایی امکان پذیر است ولی در آب و هوای خشک بهترین نتیجه را می دهد. جعفری یک گیاه سایه دوست است. زمین مورد کشت جعفری باید نرم مرطوب و دارای مواد غذایی کافی باشد. زمین های نیمه سنگین با هوموس ، لومی و شن لومی بهترین زمین های کشت گیاه جعفری می باشند.گیاه جعفری در خاکهای عمیق و قوی به علت وفور مواد غذایی خوب رشد می کند. نظر به اینکه معمولاً از برگ این گیاه استفاده می شود، بنابراین احتیاج آن به کودهای ازته بیشتر است ،PH مناسب خاک برای این گیاه 6 تا 7 است.
اصول کاشت گیاه جعفری
همانطور که می دانید برای کاشت یک گیاه قبل از هر چیزی باید با نیازهای آب و هوایی برای پرورش آن گیاه به خوبی آشنا شد چرا که اگر این موضوع مورد غفلت قرار بگیرد نتیجه مطلوبی گرفته نخواهد شد بنابراین با در نظر گرفتن اینکه یک گیاه برای رشد به چه فاکتور های نیاز دارد، اطلاعات مورد نیاز را به دست آورید و سپس اقدام به کشت و پرورش آن گیاه بکنید. در ادامه نیازهای آب و هوایی که برای کاشت جعفری مدنظر است را می خوانید.
تاریخ و فواصل کاشت گیاه جعفری
اول از همه باید بگم که اگر قصد کاشت گلدانی را دارید در هر فصلی می توانید این کار را انجام دهید زمان کاشت جعفری در سبزیکاریهای بزرگ و در مناطق معتدله در بهار و گاهی نیز در پائیز است ، جعفری را در ردیفهایی به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر روی ردیف میکارند. فاصله بین ردیفها در کشتهای مکانیزه ۲۵ سانتی متر است.
مناسب ترین خاک برای کاشت جعفری
بهترین و مناسب ترین خاک برای کشت گیاه جعفری خاک های نیمه سنگین با لومی ، شن لومی و هوموس می باشد چرا که این خاک ها بسیار قوی و عمیق هستند و همچنین به خاطر غنی سازی شدن کمک شایانی به رشد و پرورش مناسب گیاه می کنند. به این نکته توجه داشته باشید که خاکهای اسیدی با شوری بالا از رشد مناسب جعفری جلوگیری می کند. چنانچه میخواهید گیاه جعفری شما با کیفیت بالایی پرورش داده شود توصیه می کنیم از کودهای عالی همچون ورمی کمپوست به کار ببرید.
میزان نوردهی در کاشت جعفری
از آنجایی که مقاومت گیاه جعفری در برابر سرما بالا می باشد و این گیاه معطر سایه را به آفتاب ترجیح می دهد به خاطر همین است که این گیاه در دسته بندی سبزی های فصل سرد قرار گرفته است.
چگونگی میزان آبیاری گیاه جعفری
باید بدانید که حساسیت جعفری به خشکی بالا می باشد بنابراین توصیه می کنیم برای اینکه یک محصول شاداب و سرزنده پرورش دهید بطور روزانه آنرا آبیاری کنید. به این نکته توجه داشته باشید که خاک بستر جعفری همیشه باید رطوبت کافی داشته باشد اما نباید کاملاً خیس باشد. در فصل سرد سال میزان و اندازه نیاز جعفری به آب کاسته می شود پس در این فصول حتماً قبل از آبیاری اجازه دهید که خاک گیاه خشک شود و سپس اقدام به آبیاری مجدد نمایید.
میزان کود دهی گیاه جعفری
به منظور حفظ تولید گیاه جعفری در کل فصل به میزان یک بار در هر ماه با به کارگیری کود عمومی باید کوددهی کرد و همانطور که پیش از این اشاره شد برای بالا بردن کیفیت گیاه و مواد مغذی خاک قبل از کاشت کود کمپوست به خاک بیافزایید.
نحوه مقابله با آفات و بیماری
از مهمترین آفات گیاه جعفری کرمهای پشه هویج و کرفس ، فاسد شدن ساقه اصلی و خال هایی بر روی برگ ها می باشد. برای اینکه از فاسد شدن ساقه اصلی جلوگیری کنید و خال های روی برگها را کنترل نمایید باید برگ هایی که مبتلا به این آفت ها شده اند را چیده و از مقدار آبیاری کم کنید و همچنین با دست خود کرم های پشه را از گیاه جدا کنید.
نحوه کاشت بذر گیاه جعفری
دانستیم که جعفری یک گیاه دو ساله ای می باشد که رشد آن در آب و هوای معتدل به خوبی انجام می پذیرد اما این پروسه در هوای سرد دستخوش تعییراتی نیز می شود آن هم اینکه زمان رشد آن به یکسال تغییر میکند. در این بخش قصد داریم نحوه کاشت گیاه جعفری را در سه مرحله متوالی به شما کاربران خوش ذوق آموزش دهیم با ما همراه باشید تا این آموزش مفید و کاربردی را بخوانید.
اولین مرحله :آماده سازی برای کاشت گیاه جعفری
از آنجایی که جعفری در دو واریته اصلی (برگ صاف و برگ مجعد) می باشد. در وهله اول یکی از این دو نوع جعفری را انتخاب کنید. طعم جعفری برگ صاف نسبتا از جعفری مجعد قویتر است اگرچه در حالت کلی هر دو طعم دلپذیر و ملایمی دارند. نکته مهمی که نیز وجود دارد این است که شما قبل از هر چیزی باید تصمیم خود را بگیرید که آیا قرار است جعفری خود را از طریق نشاء گیری به عمل بیاورید و یا از طریق دانه و بذر؟
کاشت گیاه جعفری به روش نشاء گیری
در این روش شما در محیط خانه و در یک سینی می توانید و بذرهای جعفری را آماده کرده و پس از آشکار شدن سه برگ ، نشاء ها یا جوانه ها را به بستر اصلی انتقال دهید. در حقیقت از مهمترین مزیت هایی که در روش نشاء گیری وجود دارد این است که بذرها را می توان در شرایط کنترل شده آماده کرد و پس از اینکه آب و هوای بیرون مساعد شد به زمین اصلی انتقال داد. بدین گونه در زمان صرفه جویی شده و به دست آمدن محصول به صورت انجام می شود.
کاشت مستقیم گیاه جعفری با بذر
- در این روش می توان به طور مستقیم بذر جعفری را در بستر اصلی کشت کرد. بنابراین بایستی شرایط آب و هوایی مساعد باشد و چنانچه آب و هوا بسیار سرد باشد نتیجه مطلوبی حاصل نخواهد شد پس کشت مستقیم جعفری بهتر است پس از آخرین یخبندان صورت بگیرد.
- پس از اینکه یکی از این دو راهی را که به آنها اشاره شد انتخاب کردید یک منطقه مناسب را نیز مد نظر داشته باشید و دقت کنید که این محل جایی قرار داشته باشد که حداقل در ساعاتی از روز نور خورشید دریافت کند. و چنانچه قصد کاشتن در گلدان دارید میتوانید آنرا کنار پنجره قرار داده تا به خوبی از آفتاب صبح ، نور دریافت کند. رشد جعفری در باغ یا گلدان به خوبی انجام می شود چرا که این گیاه، گیاه پیچیده و سرسختی نیست اما این موضوع را نیز نباید فراموش کرد که شرایط نامناسب مانع رشد آن خواهد شد.
- پس از انتخاب منطقه اقدام به آماده سازی خاک بکنید. دقت داشته باشید که مناسب ترین خاک برای کاشت جعفری ، خاک نسبتاً نرم و پوک و پر از مواد مغذی و کمپوست و همچنین سطح ph بین 6 تا 7 می باشد. چنانچه احساس کردید خاک بیش از حد اسیدی می باشد قبل از هر چیزی ph آن را آزمایش کنید و در صورت لزوم کمی آهک به آن بیفزایید. برای اینکه یک خاک مناسب بسازید باید حدود 50 درصد خاک گلدان را با 50 درصد کمپوست ترکیب نمایید چرا که این مخلوط پیوند ریشه های کوچک جعفری راه تسهیل می کند و نفوذ پذیری نور به هوا به راحتی در آن صورت می گیرد.
دومین مرحله :تکثیر کردن دانه ها
- در این مرحله دانه ها را در آب صابون بخیسانید. یک ظرف بزرگی را پر از آب ولرم کرده و به میزان بسیار کمی مایع ظرفشویی به آن اضافه کنید و سپس آن را داخل آب هم بزنید تا کاملاً با هم حل شوند. سپس اقدام به ریختن بذرهای جعفری داخل این مایع کرده و بگذارید یک ساعت خیس شوند. وجود مایع ظرفشویی و گرمای آب منجر به شکافته شدن پوشش سخت بیرونی بذرها خواهد شد. باید بدانید که این کار کمک شایانی در سرعت رویش بذرها خواهد کرد.
- حالا اقدام به شستن بذرها کرده و آن ها را به یک کاسه آب دیگر انتقال دهید به طوری که با به کار گیری یک صافی کوچک محلول مایع ظرفشویی و آب را دور ریخته و مجدد آن ها را داخل آب آشامیدنی ولرم بریزید تا هیچ آثاری از مایع ظرفشویی باقی نماند و آماده مرحله بعدی شوند. پس از اینکه دانه ها را به داخل یک کاسه آبگرم دیگر ریختید حال برای ادامه روند کار اجازه دهید به مدت یک شب داخل آن بماند و کاملاً خیس شود.
- بعد از خیس کردن دانه ها آنها را از صافی رد کرده و سپس باید اقدام به خشک کردن آنها بکنید، آنها را پس از درآوردن از آب روی یک قطعه کاغذ قرار داده و زمانی که مشاهده کردید خشک شده یعنی این که آماده کشت هستند.
- چنانچه قصد دارید که سریعتر کار خود را آغاز کنید باید زودتر از وقت موعد بذرهای جعفری را بکارید حتی می توانید آنها را در گلدان های کوچک بکارید و روزانه آبیاری کنید با این کار فرصت کافی برای جوانه زدن دانه ها ایجاد می شود و زمان بیشتری نسبت به باغ و گلدان های بزرگ برای رشد و نمو خواهد داشت.
سومین مرحله :کاشتن دانه ها
- همانطور که پیش از این اشاره شد معمولاً بهترین زمان برای کاشت بذرها در ابتدای بهار ، یعنی در حدود اسفند یا فروردین ماه می باشد.
- با استفاده از یک بیلچه کوچک اقدام به ایجاد حفره ها و ردیف هایی با فاصله تقریباً 25 تا 30 سانتیمتری در باغ نمایید به طوری که در هر ردیف به اندازه کافی بین حفره های کاشت فاصله وجود داشته باشد. حواستان باشد که عمق حفره های ایجاد شده را زیاد نکنید چراکه بذرها فقط باید با 1 تا 1.5 سانتی متر خاک پوشیده شود.
- چنانچه به روش نشاء گیری قصد پرورش جعفری را داشتید. پس از آخرین یخبندان و دقیقاً زمانی که ارتفاع گیاه به حداقل هشت سانتی متر رسیده است آنها را از گلدان به داخل باغ منتقل کنید. و نشاء ها را در ردیف هایی که با فاصله های معین ایجاد کرده اید بکارید این کار منجر می شود که جعفری ها به خاطر داشتن فضای مناسب رشد کاملی داشته باشند.
- حال باید اقدام به آبیاری جعفری ها بکنید ، حداقل یکبار در هفته جعفری ها نیاز به آبیاری دارند تا بتوانند ریشه عمودی و وسیعی تولید کنند. البته این امکان نیز وجود دارد که در روزهای بسیار گرم و خشک مجبور شوید آبیاری بیشتری داشته باشید. اگر جعفری های خود را داخل گلدان کاشته اید به اندازه کافی باید آبرسانی شود و خاک آن همیشه باید مرطوب باشد چنانچه قادر به آبیاری منظم نیستید توصیه می کنیم یک سیستم آبیاری قطره ای برای آن تهیه کنید.
- در مرحله بعدی باید شروع به از بین بردن علف های هرز کنید چرا که وجود آنها باعث می شود که با جعفری ترکیب شده و مواد مغذی گیاه را جذب خود کنند و همچنین مانع رسیدن نور خورشید به گیاه جعفری شوند. برای جلوگیری از رشد علفهای هرز می توانید در اطراف گیاه مالچ بپاشید و علاوه بر آن هر گونه علف هرزی که بین بوته های جعفری مشاهده کردید از بین ببرید.
- در طول فرآیند رویش گیاه جعفری با استفاده از یک قیچی بوته های اضافی آن را هرس کنید و گیاهان کوچکتر و ناسالم اطراف آن را از خاک بیرون بکشید. حتی میتوانید این نهال ها را با استفاده از یک بیلچه کوچک و با دقت بسیار بالا از خاک بیرون کنید و به جای دیگری منتقل کنید.
- تزریق مواد مغذی به خاک را فراموش نکنید و یک بار در ماه جهت حفظ تولید گیاه در تمامی فصول با استفاده از کود عمومی اقدام به تقویت بوته های جعفری بکنید.
برداشت گیاه جعفری
حالا نوبت به برداشت جعفری رسیده است. زمانی که مشاهده کردید مجموعه ای از سه برگ جعفری ها کاملا رشد کرده اند یعنی آماده برداشت شده اند بنابراین آنها را به آرامی از ساقه های بیرونی گیاه دقیقا از روی سطح زمین برداشت کنید. به خاطر داشته باشید که عملکرد محصول شما با جمع آوری برگها از بالای گیاه کاهش می یابد بنابراین جعفری ها را با ساقه برداشت کنید و حواستان باشد که ریشه آن ها را از خاک خارج نکنید تا بوته ها توانایی تولید محصول را از دست ندهند.
نگهداری گیاه جعفری
برای استفاده های بعدی می توانید برگهای جعفری را خشک و یا منجمد کنید و در یک ظرف در بسته نگهداری کنید. با این کار طعم مطلوب جعفری های ذخیره شده شما به مدت یک سال ماندگار خواهد ماند.
طبع گیاه جعفری و اهمیت غذایی و دارویی
طبع جعفری گرم و خشک است. برگ های جعفری دارای مقدار زیادی مواد کانی، مانند کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و پتاسیم می باشد. هم چنین از نظر ویتامین های A، دسته B و C غنی است. برگ آن را برای خوش طعم کردن غذا، سوپ و سالاد مورد استفاده قرار می دهند. بعضی از مردم آن را همراه با سایر سبزی های خوردن به صورت خام مصرف می نمایند.بذر جعفری بسیار معطر است و گاهی به صورت ادویه مصرف می شود. از بذر جعفری روغنی تهیه می کنند که به عنوان تب بر، اشتها آور و ضد نفخ به مصرف می رسد.
نحوه کاشت و پرورش اسفناج
