کاسنی (Chicory) گیاهی است که در نواحی مختلف، بطور یکساله، دوساله یا چند ساله در می آید. این گیاه دارویی پر خاصیت در نقاط مختلف ایران به طور خودرو وجود دارد. با این وجود کاسنی به دلیل خواص درمانی فراوانی که دارد و به منظور استفاده در طب سنتی و صنعت داوسازی در مزارع نیز کشت داده میشود. زیبایی گلهای این گیاه و خواص دارویی آن، باعث شده که طرفداران گل و گیاه به کشت خانگی آن علاقه مند شده، پیشنهاد میکنیم شما هم آن را در باغچه منزل و یا گلدانی در آپارتمان خود کشت داده و علاوه بر زیبایی آن از خواص یک گیاه دارویی مفید نیز بهره مند شوید. همچنین برخی از انواع کاسنی به مصارف غذایی نیز رسیده به نامهای اندیو، کاسنی فرنگی و کاسنی سالادی معروف میباشند. برای آشنایی با نحوه کاشت گیاه کاسنی در منزل با ما همراه شوید.
معرفی گیاه کاسنی
گیاه کاسنی، گیاهی از دسته گیاهان گل دار و از راسته گل مینا و از تیره گل ستاره ای است. دو گونه کشتی این گیاه و چهار تا شش گونه وحشی آن موجود است. نوع وحشی این گیاه تا یک متر و نوع پروش یافته آن تا دو متر رشد می کند. این گیاه انواع مختلفی دارد ازجمله، کاسنی زرد، کاسنی معمولی و کاسنی بری. کاسنی بری در ایران نمی روید، کاسنی زرد به گل قاصدک معروف است و در طب قدیم به آن ترخشقون می گفتند و در بیشتر نواحی ایران وجود دارد. کاسنی معمولی یک گیاه دارویی است که گل های آبی و ارغوانی دارد. منشأ اصلی گیاه کاسنی، اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا است و در قسمت های مختلف ایران ازجمله آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان می روید.
مشخصات ظاهری و گیاه شناسی کاسنی
- کاسنی گیاهی است علفی و دارای ساقه ای که در حالت وحشی ارتفاعش به 50 تا 150 سانتی متر می رسد ولی اگر پرورش یابد از 2 متر نیز تجاوز می کند. ریشه ای قوی به قطر انگشت به درازی 50 تا 100 سانتی سانتی متر و به رنگ قهوه ای دارد و هنگامیکه قطع میگردد، رنگ آن مایل به سفید خواهد شد. درداخل ریشه این گیاه دارویی شیرابه ای شیری رنگ جریان دارد.
- ساقه کاسنی باریک، استوانه ای و دارای انشعابات کم در ناحیه مجاور رأس است به طوری که منحصراً در قسمتهای انتهایی ساقه شاخه هایی با حالت فاصله دار در گیاه دیده می شود.
- برگهای کاسنی برگهائی به صورت متناوب بوده و پوشیده از تارهای فروان دراطراف رگبرگ میانی است و هر چه که به رأس ساقه نزدیک گردیم برگها کوچکتر می شوند
- گلهای گیاه دارویی کاسنی بسیار زیبا بوده دارای رنگ آبی هستند و در تابستان از تیر تا شهریور ظاهر می شود.
قسمت های مورد استفاده دارویی گیاه کاسنی، ریشه و برگ های آن می باشد. برخی از مهمترین خواص کاسنی و عرق تهیه شده از آن شامل درمان آکنه، تصفیه کننده خون، تقویت کننده قلب، کبد، کلیه، معده و سلامت چشم است. همچنین کاسنی برطرف كننده تشنگی مفرط، مدر صفرا، تب بر، مؤثر در درمان دیفتری، تصفیه كننده خون و برای درمان بیماری های پوستی مفید است.
انواع کاسنی
دونوع کاسنی مورد کاشت است , کاسنی فری یا شیکوریوم اندیوم که برگ باز شده آن مورد استفاده قرار میگیرد و دیگری شیکوریوم انتیبوس یا کاسنی تلخ که سبزی سالادی معروف به آندیو را تولید میکند .نوع اول دارای برگهای تقریبا گرد با بریدگیهایی در کناره برگ است و در نوع دوم یا کاسنی تلخ برگها کشیده و رنگ آن تیره و فاقد بریدگی است. ریشه این گیاه به عنوان سبزی مصرفی ندارد و فقط برگهای آن به عنوان سبزی سالادی استفاده میگردد.
روش کاشت کاسنی
ازدیاد و تکثیر گیاه کاسنی از طریق کاشتن میوه یا بذر آن صورت می گیرد.بذرهای این گیاه را می توانید از خزانه های تهیه نشاء آماده و یا به طور مستقیم در خاک مناسب بکارید. پس از کاشتن بذر به آرامی روی بذر را با یک لایه قشر نازک خاک بپوشانید و کمی فشار دهید. سپس خاک را مرطوب کنید.لازم است پس از سبز شدن، بوته های ضعیفتر را تنک (حذف) نموده تا فاصله بین بوته ها در محل کاشت بین 15 تا 20 ساتی متر باشد. همچنین لازم به ذکر است میوه کاسنی به مدت ۵ تا ۶ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند و میتوانید از آن برای کاشت گیاه کاسنی در سالهای بعد استفاده کنید.جالب است بدانید کشت این گیاه شباهت زیادی به کاشت کاهو داشته، در مناطقی که زمستان ملایم دارند به عنوان محصول زمستانه و در اکثر نقاط میتوان آن را به عنوان محصولی بهاره، تابستانه و یا پاییزه کشت کرد.
داشت و برداشت کاسنی
پس از رشد و پیدایش گیاه جوان هنگامی که ساقه آنها به ارتفاع چند سانتی متر رسید و یا در امتداد و خطوط شیارها بخوبی نمایان شد اقدام به زدن کج بیل می کنند و سپس علفهای هرز را از زمین خارج می سازند و بعلاوه پس از گذشت 11 تا 20 روز اعمال فوق را به منظور اصلاح زمین مجدداً انجام می دهند.
برگ کاسنی را معمولاً در مرداد ماه می چینند و آنها را در هوای آزاد و یا در اطاقهایی تحت اثر گرمای ملایم خشک می کنند. از هر هکتار زمین زراعی بطور متوسط معادل 1 تا 5/1 تن برگ تازه کاسنی بدست می آید. برداشت ریشه کاسنی در ماههای مهر و آبان انجام می گیرد که بوسیله چنگال یا وسایل مجهزتری از زمین خارج می کنند طول ریشه به 45 تا 50 سانتی متر می رسد لذا خارج کردن آنها مهارت و ابزار مخصوص لازم دارد.
نگهداری از گیاه کاسنی
گیاه دارویی کاسنی دارای قابلیت کاشت آسان در فضای آپارتمان است. خاک سبک و حاصلخیز، آب و هوای خنک و آبیاری منظم برای رشد گیاه کاسنی لازم است. در ادامه بیشتر در این باره بحث میکنیم.
خاک مناسب برای کاسنی
بهترین و مناسب ترین زمین برای این گیاه خاکهای لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می باشد. در خاک های هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می شود.
نور مناسب برای کاسنی
گیاه کاسنی نیاز کمی به نور خورشید دارد و در زمین های نسبتا مرطوب و کم نور می روید.
دمای مناسب برای کاسنی
کاسنی محصول آب و هوای خنک و فصل نسبتا سرد است و به سرما و یخ بندان مقاوم است.گرمای شدید نواحی گرمسیر باعث زود بذر دادن آن می شود.
آبیاری کاسنی
آبیاری گیاه باید بطور منظم انجام گیرد. در سه هفته اول کاشت، حداقل یک بار در روز آبیاری کنید. تعداد دفعات آبیاری را می توان به دوبار در هفته کاهش داد.
کوددهی کاسنی
کاسنی برای رشد خود به 120-80 کیلوگرم در هکتار ازت، 80کیلوگرم فسفر و 180-120کیلوگرم در هکتار پتاسیم نیاز دارد.
آفات و بیماریهای مناسب برای کاسنی
از مهمترین آفات گیاه پروانه آلو(Platyptillia Cardnidactyla)، سفیدک حقیقی، شته ها مثل Aphis Faba، شته سبز هلو میتوان نام برد.
سفید کردن کاسنی
کاسنی از دسته سبزیهایی است که قبل از مصرف باید سفید کرد. در اثر این عمل تلخی آن به مقدار زیادی کاسته می شود. طرز سفید کردن کاسنی نسبت به انواع مختلف متفاوت است. کاسنی فری را دو تا سه هفته قبل از برداشت محصول در مزرعه سفید می کنند. یعنی اگر هوا نسبتا گرم باشد دو هفته کافی است و اگر اواخر پاییز یا اوایل زمستان بخواهند این عمل را انجام دهند سه تا چهار هفته وقت لازم است.
برای سفید کردن کاسنی فری از انواع وسایل مانند جعبه ، گلدان ، کاغذ و غیره برای جلوگیری از رسیدن نور به برگ های داخلی کاسنی استفاده می کنند. ولی ساده ترین طریق که همیشه بیشتر از سایر طرق معمول است جمع کردن برگها و بستن نوک آنها باهم است. بدین طریق برگهای خارجی مانع رسیدن نور خورشید به داخل بوته می شوند. برای سفید کردن کاسنی باید هوا خشک باشد و اگر هوا مرطوب باشد باید وضعیت برگهای وسط بوته را بررسی کرد زیرا رطوبت باعث پوسیدن آنها می شود.
نحوه کاشت و پرورش گیاه گلرنگ
