نحوه کاشت و پرورش گیاه گلرنگ

گلرنگ (گل رنگ) گیاهی علفی و یک ساله با ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر و در برخی مواقع تا بیش از یک متر می باشد. این گیاه به شدت منشعب بوده و ظاهر کلی آن مخصوصا در بخش گل ها به گیاه خارخسک شباهت دارد. برگ های گلرنگ بدون دمبرگ و پهن با دندانه های منتهی به خارهای ظریف و نوک تیز و نیز در سطح زیرین آن دارای رگ برگ های برجسته می باشد. هر شاخه گل رنگ دارای یک تا ۵ گل لوله ای شکل و زرد رنگ مایل به قرمز است که به مرور زمان به نارنجی تغییر می یابد. این گیاه با داشتن ریشه اصلی و از نوع راست، می تواند آب را از عمق زیاد جذب نماید.

معرفی گیاه گلرنگ

گیاهی است یکساله،ارتفاع ان در حدود 65/0 متر کمی خاردار و منظره کلی ان بخصوصگلهایش شباهت با خارخسک دارد.برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف است.رگبرگهادر سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می باشد.گلهای ان منفرد در یک طبق کوچک لوله ای و زرد رنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهرمی شود.میوه ان فندقه سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته ای تار نازک وجود دارد.

گلرنگ (کاجیره، کاغاله، کافشه) که در بعضی از استان های جنوبی مانند کرمان گل خشت نیز نامیده می شود (نام علمی:Carthamus tinctorius) بومی ایران است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود. گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود 60 سانتیمتر می رسد. برگ های آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می باشد. رگبرگ ها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گلهای آن منفرد، لوله ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر می شود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته ای تار نازک است. گلرنگ، گیاهی است که به طور عمده در آب و هوای گرم و خشک رشد می کند. دانه های روغنی آن منبعی برای استخراج روغن های گیاهی است و از دیرباز غذایی کامل برای پرندگان محسوب می شد. از گل های گلرنگ برای رنگینکردن خوراکی ها و به عنوان منبعی برای استخراج رنگ طبیعی استفاده می کنند؛ علاوه بر این، گل های گلرنگ در بسیاری از موارد برای مقاصد دارویی نیز به کار می رود.

خاک مناسب کشت گلرنگ

گلرنگ برای جوانه زنی نیاز به بستر بدون کلوخ با رطوبت کافی دارد. در زراعت گلرنگ به سهولت می توان از مکانیزاسیون معمول در غلات بهره برد، اما به دلیل وجود ریشه عمیق، شخم با گاوه آهن های قلمی و زیرشکن برای شکستن طبقات نفوذ ناپذیر رس یا لایه های جانبی در ناحیه ریشه، توصیه می شود. در مناطقی که رطوبت عامل محدود کننده است، هدف عملیات کشت باید در جهت حداکثر مقدار رطوبت در خاک باشد. برای تولید اقتصادی استفاده از شخم مناسب جهت رشد مطلوب ریشه در مناطقی که وضعیت فیزیکی خاک مناسب نمی باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.گلرنگ در مقابل شوری خاک تقریبا مقاوم است و به راحتی EC حدود ۷ میلی موس بر سانتی متر را تحمل می نماید، ولی در طول دوره خروج گیاهچه نسبت به شوری حساسیت دارد و به همین لحاظ در زمین های شور جهت اجتناب از شوری که در بالای پشته جمع می شود بذر گلرنگ را باید در محلی نزدیک داغ آب کشت نمود.

آب مورد نیاز گلرنگ

گلرنگ به علت دارا بودن ریشه عمیق قادر است رطوبت را از اعماق ۴-۳ متری خاک جذب نماید، اما باید توجه داشت که گلرنگ به آبیاری بیش از حد در اوایل رشد حساس است و باعث افزایش بیماری در گلرنگ می شود، در چنین مواردی استفاده از واریته های مقاوم، کشت به صورت جوی و پشته و اجتناب از ایستابی آب در هوای گرم توصیه می شود.به طور کلی آبیاری در مراحل بعد از کشت، جوانه زنی، رشد سریع ساقه، غنچه دهی، گلدهی و دانه بندی ضروری است (۷ نوبت) و این تعداد براساس زمان کشت، نوع رقم، منطقه کشت، ساختمان خاک و کود مصرفی تا ۱۰ نوبت نیز افزایش می یابد.

مقدار بذر و تراکم مناسب گلرنگ

از عوامل موثر بر میزان بذر و تراکم مناسب در کشت گلرنگ می توان به زمان کاشت، نوع رقم، عمق کاشت، ساختمان خاک و میزان کود مصرفی و وضعیت آب و هوایی منطقه اشاره نمود، به طور مثال کشت با تراکم بالا سبب نازکی ساقه ها خواهد شد، بدین ترتیب در مناطقی که بادهای فصلی از یک سمت می وزند معمولا فاصله بوته ها را بیشتر و فاصله ردیف ها را کمتر در نظر می گیرند تا ضمن افزایش مقاومت در برابر بادهای شدید، میزان رطوبت بین بوته ها کاهش یافته و در نتیجه از شیوع بیماری ها جلوگیری به عمل آید.با توجه به موارد فوق و بررسی های انجام شده می توان نتیجه گیری نمود که در کشت بهاره مناسب ترین میزان بذر مصرفی ۳۰-۲۵ کیلوگرم در هکتار و مطلوب ترین فاصله ردیف ها ۴۰-۳۰ سانتی متر و بهترین فاصله بین بوته ها ۵ سانتی متر می باشد.با توجه به رشد رویشی بالا در ارقام پاییزه، معمولا فاصله بین ردیف ها ۵۰ سانتی متر، فاصله بین بوته ها ۵ سانتی متر و میزان بذر مصرفی ۲۵-۲۰ کیلوگرم در نظر گرفته می شود.

زمان کاشت گلرنگ

براساس آزمایشات انجام شده مطلوب ترین تاریخ کاشت گلرنگ در مناطق گرم، نیمه دوم آذرماه در نظر گرفته شده است. آخرین بررسی ها نشان داده است که رقم گلدشت مناسب کشت پاییزه در مناطق گرم و لاین صفه مناسب کشت بهاره در مناطق معتدل سرد کشور می باشد. مناسب ترین زمان کاشت ارقام فوق اواسط تا اواخر آذرماه (مناطق گرم) و اواخر اسفندماه تا اوایل فروردین ماه (مناطق معتدل سرد) می باشد.

نحوه کاشت گلرنگ دیم

• کشت به صورت سنتی: میزان ۲۵-۲۰ کیلوگرم بذر را به طور یکنواخت در سطح یک هکتار مزرعه پخش کرده و با هر وسیله مناسب که در دسترس باشد، مثل: دیسک، پنجه غازی و … زیر خاک می کنند.
• کشت مکانیزه: با تنظیم عمیق کار با فاصله مناسب، بذور گلرنگ را با فاصله ذکر شده کشت می کنند.

برداشت گل و دانه گلرنگ

بهترین زمان برداشت گلچه های گلرنگ سه روز پس از شروع گلدهی و تکرار آن تا پایان دوره گلدهی می باشد. نکته قابل توجه اینکه خشک کردن گلچه های برداشت شده در زیر آفتاب، کاهش کیفیت رنگ دانه ها را در پی خواهد داشت. از این رو برای حفظ رنگ و کیفیت رنگ دانه ها بایستی گلچه ها را در سایه خشک کرد. عوامل مهم موثر بر میزان تولید گل شامل ارتفاع گیاه، تعداد شاخه های فرعی و نیز تعداد دانه در غوزه می باشد. ضمنا برداشت گلچه بر عملکرد دانه، تاثیر منفی ندارد.

زمان برداشت دانه گلرنگ به نوع رقم و عوامل محیطی مانند دمای هوا و رطوبت نسبی بستگی دارد. برداشت دانه، بلافاصله پس از خشک و قهوه ای شدن برگ ها و نیز خشک و سخت شدن دانه های وسط طبق صورت می گیرد. رطوبت دانه ها در زمان برداشت، بایستی در حدود ۸ درصد باشد. خشک شدن بیش از حد گیاه، ممکن است ریزش دانه در زمان برداشت را در پی داشته باشد.میوه گلرنگ مشابه میوه آفتابگردان، به صورت فندقه و به رنگ های سیاه، زرد، سفید یا کرمی با سطح خارجی صاف می باشد. وزن هر دانه در گلرنگ در حدود ۳۵ تا ۵۰ گرم می باشد.

آفات و بیماری های گل رنگ

از جمله مهمترین آفاتی که به گلرنگ حمله می کند مگس گلرنگ می باشد. لارو این آفت در ابتدا به خوردن بخش های نرم برگ اقدام می کند. پس از آن با حمله به دانه، خسارت زیادی به محصول وارد می کند. بهترین زمان مبارزه با این آفت، در مرحله غنچه دهی و به محض مشاهده مگس می باشد.از مهمترین بیماری های گلرنگ نیز می توان زنگ گلرنگ، بوته میری و لکه قهوه ای گلرنگ را نام برد.

بیماری زنگ گلرنگ

در بیماری زنگ گلرنگ، قارچی به نام Puccinia Carthami برگ های گیاه را مبتلا نموده و در نهایت باعث خشک شدن گیاه می گردد. قارچ عامل بیماری، از طریق خاک، بقایای گیاهی و دانه منتقل می شود و مقابله با آن از طریق استفاده از بذر سالم و غیر آلوده و ضد عفونی کردن آن با قارچ کش قبل از کاشت، سوزاندن بقایای گیاهی آلوده، تناوب زراعی و استفاده از ارقام مقاوم امکان پذیر است.

بیماری بوته میری

در بیماری بوته میری، قارچی به نام Phytophthora Drechsleri به گیاه حمله نموده و باعث مرگ آن می شود. این قارچ از طریق خاک و بقایای گیاهی آلوده منتقل می گردد. این بیماری در تمام مراحل رشد گیاه می تواند به آن حمله کند اما بوته های کوچک به دلیل ضعیف بودنشان، حساس تر بوده و زودتر از بین می روند. مبارزه با این بیماری از طریق رعایت تناوب زراعی و در عین حال عدم کاشت گیاهان حساس در تناوب و رعایت بهداشت زراعی و نیز آبیاری نشتی امکان پذیر است.

لکه قهوه ای گلرنگ (لکه برگی)

قارچ عامل این بیماری بر روی ساقه و برگ گیاه فعالیت نموده و لکه های قهوه ای رنگ ایجاد می کند که در صورت پیشرفت، باعث خشک شدن برگ می گردد. مبارزه با این بیماری از طریق بکارگیری بذر سالم و استفاده از قارچ کش ها و نیز استفاده از ارقام مقاوم امکان پذیر است

نحوه کاشت و پرورش درخت جینکو