معرفی شهر زیبای نائین

نائین مرکز شهرستان نائین در استان اصفهان ایران قرار دارد. این شهر در منطقه دشت کویر قرار گرفته است و آب و هوایی خشک دارد.شهرستان نائین شهرستانی است در استان اصفهان مرکز این شهرستان شهر نائین است. در سال ۱۳۲۷ شمسی نائین رسماً شهرستان اعلام شد و بخشداری آن به فرمانداری تبدیل گشت.نايين از شهرهاي ايران باستان و يکي از ولايت هاي پنج گانه استان (کوره) فارس، يعني پايتخت هخامنشيان بوده است. در زمان گسترش اسلام مردم نايين به اين دين گرويدند نایین در فاصله ۶۵ کیلومتری مرکز شهرستان ورزنه واقع شده و فاصله آن تا تالاب گاوخونی ۹۰ کیلومتر است. قدمت نائین بیش از ۳۰۰۰ سال است.مسجد جامع نائین از لحاظ قدمت اولین یا دومین مسجد پابرجا در ایران است و پیشینهٔ ساخت آن به قرن نهم میلادی (قرن ۳ هجری) بازمی گردد.علاوه بر زبان فارسی، بسیاری از مردم محلی به گویش نائینی صحبت می کنند که گویشی از زبان های ایران مرکزی است.گفته اند نام نائین از گیاهی باتلاقی به نام «نی» برگرفته شده، یا یهودیانی که پس از رهايى یافتن از بابل توسط كوروش(از شاهان هخامنشى)از اورشلیم به مشرق زمین کوچيدند، این شهر را به یاد موطن خویش (كه نئين يا نائين خواندن مى شد)بنا کرده و بدین نام خوانده اند. علیرضا عرب بافرانی در کتاب «عروس کویر» این نظر را تا حدودی ضعیف برمی شمرد. وی به نقل از محمد تقی جامع نائینی می نویسد: «وجه دیگر که تا حدودی ضعیف به نظر می رسد این است که نائین به معنی جمال کلمه ای عبری است و یکی از شهرهای فلسطین هم به همین نام بوده است» محمدتقی جامع نائینی در کتاب «ویژگی های زبان محلی نائین» می نویسد که عده ای بر این باورند که شهری به نام «هوم» یا «وهوم» در چند کیلومتری محل فعلی نائین بوده که مردم آن زردشتی بوده اند و بعدها «نائن» پسر نوح بر این شهر غلبه کرده و در این مکان شهری ساخته که به نام خود او «نائن» یا «نائین» خوانده می شود.

جغرافیای شهر نائین

نائین شهری کویری ست و در زمینی صاف و هموار قرار گرفته است. ارتفاع نائین از سطح دریا ۱۵۸۰ متر، عرض جغرافیایی آن ۳۲ درجه شمالی و طول آن ۵۲ درجه شرقی است.کوهسارهای آن هیچ کدام از ۱۸ کیلومتر نزدیک تر نیستند. کوه های سمت شمال رشته ای است به نام کوه سرخه که دنباله آن به رشته ای به نام بید کوه منتهی می شود. در سمت جنوب غربی رشته ای به نام کوه سره با ارتفاع ۲۳۳۰ متر از سطح دریا مرتفع ترین کوه های اطراف نائین است. رشته کوه سارو نیز در سمت جنوب غربی نائین قرار دارد که به رشته های «پرویز» و بنوید در جنوب نائین می پیوندد. پناهگاه حیات وحش عباس آباد نزدیک این شهر است.

معماری شهر نائین

بافت شهری قدیم نائین با تأثیرپذیری از عواملی مانند:محیط طبیعی، آب و هوا، نیازهای شهر، لزوم امنیت شهر در برابر تهاجم بیگانگان طراحی شده و به طور کلی دارای معماری بسته و درونگرا است. عموم فضای معماری و آثار تاریخی در ترکیبی متراکم در کنار یکدیگر و متصل به هم استقرار یافته اند. طراحی شهر به گونه ای بوده است که فضای مسکونی بدون آن که از نظر کاربردی دچار اشکال شوند در کنار عناصر شهری مانند مسجد جامع و دارالحکومه و بازار و حسینیه و مدرسه و حمام مستقر شده است.نائین به دو قسمت جدید و قدیم تقسیم می شود. اکثر مردم خانه های قدیمی را خراب کرده و به قسمت نوساز شهر نقل مکان کرده اند.محله محمدیه از مناطق بخش مرکزی نائین مورد توجه گردشگران است. در مرکز این محله تپه ای قرار گرفته که بر بالای آن قلعه آشورگاه ساخته شده است. در پایان تپه کارگاه عبابافی در دل زمین کنده شده. این کارگاه را سرداب می نامند. محله محمدیه دارای سبط های متعدد و گذرها و گنبدها و بناهای تاریخی است.

مردم شهر نائین

مردم نائین فارس و مسلمان و شیعه اثنی عشری هستند. مردم نائین به زبانی سخن می گویند که بازمانده زبان ایران باستان و (پهلوی) است. این زبان شباهت بسیار زیادی به متون اوستایی و گویش زردشتی دارد و احتمال می رود مردم نائین به سبب مراوده زیاد با زردشتیانی که در این منطقه ساکن بوده اند این زبان را برخود گرفته اند.

سوغات شهر نائین

سوغات نائین نیز در درجه اول صنایع دستی آن از جمله عبا، فرش و… سپس غذاهای بومی است. شیرینی های نایین به دلیل همجواری آن با استان هایی نظیر یزد و اصفهان همانند شیرینی های آنجاست و غالباً حاجی بادام و حلوا شکری و باقلوا و قطاب یزد به وفور در نائین یافت می شود. از دیگر شیرینی های خاص که در مناسبتی تحت عنوان برات، به عنوان خیرات برای درگذشتگان خود می پزند می توان به سیروک اشاره کرد که تلفیقی از آرد و شکر و روغن فراوان است. گندم و برنج بوداده نیز از تنقلات مردم این منطقه می باشد که به نام گندمک و برنجک شناخته شده است. انار و انجیر از جمله میوه هایی هستند که در این منطقه به خوبی رشد می کنند.لازم به ذكر است معروف ترين شيرينى نائين کپچو نام دارد كه اين شيرينى خود به شكل هاى گوناگونى موجود است.

جاذبه های گردشگری شهر نائین

این شهرستان آب و هوایی مناسب، طبیعتی بسیار زیبا و کم یاب دارد و با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی گوناگون، همه ساله پذیرای گردشگرانی از سراسر استان و کشور می باشد.

روستای مشکنان

روستای مشکنان نام روستایی است که بر شمال پایانی رودخانه زاینده رود قرار دارد .هوای تابستان گرم ،شبها بانسیم دلنشین وزمستانه سرد وملایم ،محصولات آن منحصر به گندم وجو وکمی میوه .معنی واژه مشکنان ،مشک همان عطرمخصوص است که از آهوی ختایی می گیرند .وعالی ترین عطرها محسوب می شود و(ان) علامت نسبت وکثرت است .وروی هم یعنی محلی که منسوب است به رایحه مشک ،شاید از این باب که شبها نسیم شرقی بیابان ،عطر گل های بیابانی را به آنجا می آورده است .این روستا در ۴۵ کیلومتر ی نایین واقع شده است.ودر فاصله ۸۵ کیلومتری اصفهان قراردارد.این روستا قدمتی هزار ساله دارد .از سمت شرق به اصفهان ودرشمال آن کوههای جندابه می باشد.در این روستا گویش محلی خاصی هست که ریشه در زبان فارسی دری دارد.کار مردم این روستا کشاورزی وقالی بافی بوده است .که کما بیش ادامه دارد.پس ارفرونشستن آب ونمایان شدن کوه هاسرزمینهائی خودنمائی کردند که معوای زیستن انسانها شدند. پیدایش مشکنان زمانی آغازشدکه سرسبزی وآب وهوای لطیف وکوهستانی ووزش نسیمهای خنک ازنظرانسانهای وارسته دورنماند وبه همراه ترقی ومتمدن شدن آدمی این وادی نیزبی نصیب نماند. بعد ازخشک سالی که درفلات مرکزی وبالاخص منطقه یزد ،کرمان وشیراز رخ دادبسیاری ازتجارومتمکین شهرهای یادشده به قسمتهای شمالی ایران مهاجرت کردندکه تعدادی ازآنها مخصوصا تجاروصنعتگران که شناخت ازمنطقه داشته وباتوجه به قرارگرفتن مشکنان درجوارجاده ابریشم اقدام به سکنی گزیدن دراین مکان نمودند.سرسبزی وآب وهوای مساعد وهمچنین همجواری جاده ابریشم به رشدنمودن ورونق اقتصادی مشکنان کمک کردند. مردم ساکن شده درمشکنان پیرو دین زرتشت بوده وزبان زرتشتی رادراین منطقه گسترش دادند. تودشک کنونی وبادافشان وچندنقطه دیگرجزء منطقه چراگاه گوسفندان مشکنانیها بوده وچوب دارها وگله داران مشکنان دامها ی خود را در آن مناطق نگه میداشتند. پس از مدتی تعدادی ازاهالی اطراف نایئن جهت کارچوپانی وکشاورزی به مشکنان مهاجرت مینمایند. درقسمت غربی مشکنان محل دفن امامزاده میرمحمد باقر مشکنان میباشد که درجوار آن تعدادی ازتجار وافراد خاص زمان مدفونندودرگذشته به باغ نور معروف بوده واینک محل دفن اهالی میباشد. جالب است بدانید مشکنان دارای هفت قلعه بوده وبصورت زیر زمینی این قلعه ها به یکدیگرارتباط داشته اند. ولی بخاطرفرسایش خاک وگذرزمان تقریبا قلعه ها ازبین رفته اندوچیز زیادی ازآنها باقی نمانده است.کدخدامنشی شیوه مدیریتی آن بوده وصنعتهای چاقو سازی،قفل سازی،اسلحه سازی وغیره ازمشاغل صنعتی آن به حساب می آید. صنعت کیش بافی وپارچه بافی وعبابافی مشکنان درکشور زبانزد بوده وجالب این نکته است که بخاطر نیاز مبرم این صنایع به رطوبت ونمناکی هوا تمامی کارگاه های یادشده رادرزیر زمین میساختند که رطوبت لازم رادرطول سال داشته. که همین الان هم نشانه هائی ازکارگاه های کش بافی قدیم بانشست کردن زمین خودرانشان میدهند که درامیانه گوئی مشکنان به آنها زمینهای لوند گفته میشود. کشاورزی این منطقه درگذشته شامل کشت تریاک ،گندم،جو،انواع حبوبات وخربزه بوده ودرختان میوه مخصوصا اناروبادام تامین کننده نیازها وکمک به اقتصاد وفروش ویژه مشکنان بوده است.به مرور زمان باتوجه به ازدواجهایی که مشکنانیها با اهالی اطراف نمودند بعضی ازسکنه روستاهای اطراف مانند ورزنه وهرندساکن مشکنان میشوند. ذکراین موضوع که درقدیم مشکنان خزانه حکومتی رادرخود داشته وباسه نقطه کوهپایه وزفره درتعامل بوده راخالی ازلطف نمیدانم.آبیاری وحمام قدیمی مشکنان کاملامهندسی شده بوده وحمام خزینه ای جزء قدیمی ترین حمامهای ایران محسوب میشده که متاسفانه درسال ۱۳۸۲لغایت۸۴بطورکامل تخریب شده ساختمان جدیدحسینیه بر روی آن بناگردیده است واولین مدرسه های منطقه شرق اصفهان درسه نقطه مشکنان ،کوهپایه وبرزآبادبناگردیده است.لازم بذکراست مشکنان درگذشته دارای حوزه علیمیه بوده وشیخ حسین مشکنانی عالم زمان خودش بوده طوری که مردم ازاطراف مخصوصا ازیزد وکرمان سئوالهای فقهی خود راازاین عالم بزرگوارمیپرسیدندومورد توجه علمای وقت نجف قرارگرفته است.ناصرخسرودرسفرنامه خود به وضوح ازمشکنان یادنموده وهوای لطیف وسرسبزی آن رابینظیربیان کرده. نام مشکنان یاهند کوچک به دلیل رایحه گلها وعطروبووسرسبزی آن مشکنان نهاده اند. متاسفانه بعدازپیروزی انقلاب توجه زیادی به مشکنان نشده ومهجورمانده است. باتوجه به آمارسالهای ۱۳۵۳لغایت۱۳۵۷جمعیت نزدیک به ۱۰۰۰نفری مشکنان روبه کاهش یافته طوری که هم اکنون جمعیتش به حدود۵۰۰نفربه زور میرسد.ضعف مدیریتی گذشته وحال مشکنان این روستاباتمدن غنی وفرهنگ بالای آنرابه نابودی ونیستی کشانده ومیکشاند. بیشترنخبه هاوفرهیختگان مشکنان به تهران واصفهان وبخشی هم به خارج ازکشورمهاجرت نموده اند.

مسجد جامع نایین

بنای اولیه مسجد جامع نایین را به عمربن عبدالعزیز، خلیفه هشتم، امویان که در دوران خلافتش از۹۹ تا ۱۰۱ بوده است، نسبت داده اند. مسجد جامع نایین را از آثار نیمه دوم قرن سوم هجری قمری دانسته اند. پروفسور پوپ ساختمان مسجد را به سال ۳۵۰ هـ.­ق و آندره گدار فرانسوی آن را به حکومت دیلمیان منسوب می کنند. اطراف آن منزل پیرنیا و نارین قلعه (نارنج قلعه) است که قدمتش به دوره قبل از اسلام، حدود اشکانیان و ساسانیان می ­رسد و اکنون تل خاکی بیش از آن باقی نمانده است. به سبک مسجدهای عربی ساخته شده است این مسجد یک مناره دارد و گنبد آن یک پوسته است.مسجد جامع نایین از معدود مساجد اولیه شبستانی است که کمتر دستخوش تغییر و تحول شده و صورت اولیه خود را تا امروز حفظ کرده است. ساختمان اولیه مسجد در قرن دوم هجری قمری احداث شده که شامل قسمت زیادی از مسجد فعلی بوده است. مناره مسجد نیز، با توجه به نوع تزیینات زیر نعلبکی آن، از آثار دوره سلجوقی است.در قرن هشتم هجری قمری، شبستان قبلی مسجد را با احداث سقف های کمرپوش در قسمت هایی از آن دو طبقه کردند.سردر اصلی این مسجد در شمال شرقی صحن مسجد واقع شده است. صحن مرکزی مسجد وسعت زیادی ندارد و به شکل چهارضلعی بنا شده است. این صحن در سه طرف شرقی، جنوبی و غربی خود دارای چهلستون هایی است که مداخل بلند آنان مشرف به صحن است. نمای داخلی چهلستون ها دارای تزئینات آجری ساده است اما در مرمت های دوران بعد بیشتر بخش های آنها با گچ ساده پوشیده شده است. نمای اطراف صحن همچنان با آجرهای ساده ی برجسته تزئین شده به گونه ای که تزئینات مسجد جامع نائین شباهت فراوانی به سردر مسجد جورجیر اصفهان پیدا کرده است.ساختمان های ضلع شمالی از کف صحن اندکی مرتفع تر است و از ایوان های کوچکی تشکیل شده که داخل آنها با آجرهای برجسته تزئین شده است. مناره آجری مسجد که در زاویه جنوب شرقی صحن اصلی واقع شده است، در حدود ۲۸ متر ارتفاع دارد و ساختار معماری آن تفاوتهای بسیاری با ساختار مناره های دوران سلجوقی در اصفهان دارد.در زیر صحن مسجد شبستان وسیعی وجود دارد که دارای ستون هایی از جنس گل رس طبیعی است که از نورگیرهایی که در سقف تعبیه شده است روشنایی آن تامین می گردد. این شبستان به منزله سرداب وسیعی بوده که در ایام تابستان مورد استفاده قرار می گرفته و دارای دو مدخل ورودی بوده که به وسیله پله هایی از صحن مسجد جدا می شود.مهمترین فضای مسجد شبستان هایی هستند که به صورت عمیق در سه طرف صحن قرار گرفته اند. مهمترین و بزرگترین شبستان در جبهه قبله واقع شده است. تقریبا در وسط شبستان محراب ساخته شده است. این محراب در امتداد محور تقارن صحن مسجد قرار دارد.محراب این مسجد در چهلستون جنوبی قرار گرفته و دارای تزئینات گچبری بسیار زیبایی است. کتیبه منبر منبت کاری شده مسجد مربوط به سال ۷۱۱ است. بر کتیبه در چوبی مسجد، تاریخ ۷۸۴ دیده می شود.نائین یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران و مرکز شهرستان نائین است. این شهر در منطقه دشت کویر قرار گرفته است و آب و هوایی خشک و کویری دارد.علاوه بر زبان فارسی، بسیاری از مردم محلی به گویش نائینی هم صحبت می کنند که گویشی از زبان های ایرانی مرکزی است.

آب انبار نوگاباد

آب انبار نوگاباد از آب انبارهای کوچک شهر نایین است. این آب انبار که در کنار مسجد خواجه واقع شده است، از دو بادگیر بلند بهره می برد. آب انبار نوگاباد در چند سال گذشته توسط اداره میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته است.مسئله آب نایین به ویژه آب شرب مردم از قدیم الایام یکی از مسائل روزمره و معضل اجتماعی مردم این دیار بوده و امروزه نیز کم و بیش مبتلا به آن هستیم. اگر نظاره ای به قدمت قنوات هفتگانه شهر «گزیسر، ورزجان، حنفش، میرکان، راحت آباد و محمدآباد و عاشق آباد» که متأسفانه به استثنای قنات حنفش همگی خشک و بایر گردیده اند، داشته باشیم به این نتیجه می رسیم که اولاً قدمت این قنوات شاید از هزار سال بیشتر باشد و ثانیاً همه دارای آب شور و غیر قابل شرب می باشد. با این توضیح مختصر در می یابیم که مردم نایین از دیرباز با مشکل آب شرب مواجه بوده و به همین جهت مدام در فکر چاره جویی و رفع این مشکل برآمده اند.در آن ایام ساده ترین راهکار، احداث آب انبار و ذخیره سازی آب شیرین از کاریزهای مزارع اطراف شهر بوده است.آب انبارها دارای مخزن ، دوپاشیر ، سه بادگیر و فاقد پاشیرو … و تنوع اجراء مختلف آب انبارها در شکل و فرم ساخت آن از جمله در پاشیرها ، بادگیرها و مخازن آب انبارها جذابیت بسیار زیبائی را به این بناها داده و همین امر باعث شده که گردشگران محققان و پژوهشگران متعددی از اقصی نقاط جهانجهت بازدید و تحقیق پیرامون بحث آب انبارها به این شهرستان مراجعه نمایند .از جالب ترین مباحث مربوط به آب انبارها ، طرز ساخت و نوع آبگیری و ذخیره سازی آب در این بناها بوده که تشریح و توضیح آن برای گردشگران جذابیت خاصی به موضوع می دهد .تعداد و تنوع آب انبارها در شهرستان نایین آن را به نام شهر آب انبارها مشهور نموده ، چنانکه در بافت تاریخی شهر نایین در هر کوی و برزن آب انباری با شکل خاص خود به چشم می خورد .آب انبارها در گذشته جزو نیازهای اولیه مردم بودند به همین دلیل افرادی که امکان مالی داشتند، اقدام به احداث آب انبار می کردند که برخی از آنها عمومی و در داخل محله و برخی دیگر خصوصی و در منازل بود.آب این آب انبارها در قدیم از آبهای سطحی باران و برف تأمین می شده که در سالهای بعد از چشمه های شیرین اطراف نایین تأمین و هم اکنون با ذخیره کردن آب توسط آب لوله کشی شهری در زمستان تأمین می گردد .آب انبارهای نایین از لحاظ عناصر و اجزاء ساختمان شباهت تمامی با هم دارند. این آب انبارها به خاطر شرایط اقلیمی و کویری نایین ساخته می شدند زیرا آب بیشتر قناتها شور و غیرقابل استفاده بود.راه پله و محل برداشت آب ازدیگر قسمتهای آب انبارهای نایین است. هر محله در نایین دارای یک آب انبار بوده که هنوز نیز پابر جا هستند و برخی از آنها تا چند سال پیش مورد استفاده قرار می گرفتند. از معروفترین آب انبارهای نایین آب انبار معصوم خانی است که در محله چهل دختران واقع است. در شهر کویری نایین، آب مهم ترین عنصر حیات و بقا در دوره های مختلف تاریخی محسوب می شود و آب انبارها مهم ترین منبع نگهداری و تأمین آب در فصول گرم سال در این منطقه است. از شهر نایین با بیش از ۵۰ بنای آب انبار می توان به شهر آب انبارها یاد نمود که ۸۰ درصد از آنها مورد استفاده است و اکثراً به پمپ برقی مجهز هستند. با این وجود از سال ۱۳۷۵ آب شرب لوله کشی از زاینده رود به نایین منتقل می شود.در نایین آب انبارها را به تناسب نیاز با اشکال مختلفی می توان مشاهده نمود. معمولاً شکل کلی آب انبارها با یک مخزن و دو بادگیر در کنار آن و یک پاشیر روبروی آن دیده می شود ولی به تناسب نیاز گاهی با یک پاشیر دو مخزن (آب انبار خان یا دوقلوی نایین و محمدیه) با یک مخزن و دو پاشیر (آب انبار مصلای نایین) و اشکال متنوع دیگر می توان مشاهده نمود.قدمت آب انبارهای نایین از صفویه به بعد بوده و در طول دوره های تاریخی مهم ترین عامل ذخیره آب محسوب می گردیده است در نایین این عنصر معماری با وجود در دسترس بودن فناوریهای روز، هنوز مورد استفاده است.

خانه امامی

یکی از مهمترین مساکن سنتی شهر نائین خانه تاریخی امامی می باشد .این خانه در محله تاریخی کلوان از محلات تاریخی شهر نائین واقع گردیده است .اصل بنای مذکور متعلق به دوران صفویه بوده ولیکن در دوره های بعدی یعنی دوره قاجار تغییراتی را در فضاها و معماری آن شاهد هستیم که شامل فضاهای جنوبی بوده که کاملا” تغییر یافته و سه دریها موجود آن در دوره قاجار به این خانه الحاق گردیده است . این خانه در قدیم از چندین خانه تشکیل می شده و در دوره قاجار به عنوان خانه امام جمعه شهر نائین یعنی خاندان امامی ها و محمد سعیدامامی بوده است . ( فضاهای موجود شامل ورودی – هشتی – حیاط – پنج دریها – سه دریها – تالارتشریفات – ایوان بلند – بادگیر – زیرزمینها – مَدرس و محل تدریس – پایاب قنات و … می باشد .)ورودی اصلی این بنا در قسمت جنوب شرقی بوده که بعد از آن هشتی کوچکی قراردارد بعد از هشتی و عبور ازدالان کوچکی به داخل حیاط می رسیم . شکل کلی بنا به صورت حیاط مرکزی بوده که فضاهای معماری شامل پنج دری ها ، سه دریها وایوان و فضاهای دیگر دراطراف آن ساخته شده است . ایوان در قسمت شمال حیاط قرارگرفته و در انتهای آن بادگیری قرارداشته که بوسیله درب ارسی از ایوان جدا می گشته است . یک اتاق در طبقه دوم در قسمت شمال شرقی ساختمان قرارداشته که قسمتی از آن روی ساباط جنب خانه و داخل کوچه قراردارد .این اتاق محل تدریس امام جمعه و به عنوان مَدرس محسوب می شده است . در دو قسمت شرق و غرب بنا و درست در زیر پنج دری ها دو زیر زمین قرارداشته که قبل از ورودبه زیرزمین شرقی به پایابی که در قدیم آب قنات از آن عبور می نموده قراردارد .

چارتاقی پاکوه

یکی از مهمترین بناهای تاریخی شهرستان نائین که متعلق به دوران قبل از اسلام بوده بنای چهارطاقی پاکو در ۳۰ کیلومتری شرق این شهر می باشد.این بنا در روستایی به نام کوه شیر واقع شده و به عنوان یک بنای مذهبی قبل از اسلام با قلوه سنگ و ملات ساروج ساخته شده است .این چهار طاقی و قلعه و غارجنب آن سایت باستانی مهمی را تشکیل می دهد که با برنامه ریزی های انجام شده سال گذشته مبلغی بالغ بر صد میلیون ریال جهت اجرای برنامه پژوهشی و مطالعاتی بر روی آن اختصاص داده شده که توسط یک هیأت باستان شناس از سازمان اصفهان به مدت ۱۵ روز این برنامه اجراو مطالعات آزمایشگاهی آن ادامه دارد .با توجه به اینکه قسمتی از پایه های این بنا ، کتیبه و لنگه های آن آسیب دیده و احتمال تخریب بیشتر می رفت و نیاز به مرمت اضطراری داشت که با مبلغی بالغ بر ۱۵ میلیون ریال کار استحکام بخشی آن آغاز و توسط این اداره اجرا شده است.

خانه فاطمی

بنای تاریخی خانه فاطمی در محله نوآباد و جنب بازار تاریخی شهر نائین واقع گردیده است این بنا به عنوان یکی از مهمترین مساکن سنتی شهرستان نائین محسوب گشته و در حال حاضر در مالکیت نمایندگی میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان نائین در حال مرمت می باشد . این بنای تاریخی متعلق به خاندان فاطمی ها در نائین بوده و ساخت آن مربوط به دوره قاجار و کمی قبل از آن می باشد این بنا از بخشهای مختلفی که هرکدام کاربرد مخصوصی داشته ساخته شده است که می توان به بخشهای اندرونی ،بیرونی ، محل نگهداری احشام واسطبل یاد نموده که هرکدام از آنها از فضاهای متعدد معماری دیگر از جمله اتاقهای متعدد ، دالانها،بهارخوابها ، مطبخ ، حمام ، اتاق مخصوص پذیرایی ، اتاق مخصوص استراحت میهمانان ، محل نگهداری غلات و حبوبات ، سردابها و … تشکیل شده است .مهمترین ویژگی هنری وتزئینی این بنامی توان به گچبریهای بسیارزیبای نقوش گیاهی وگل و بوته های موجوددراتاق ارسی وتزئینات مختلف معماری دیگرازجمله رسمی بندیها ، کاربندیها ،مقرنس کاری و… که در بخشهای مختلف این خانه قراردارد می توان نام برد .یکی دیگر از ویژگیهای هنری _ ترئینی این خانه وجود دربها و پنجره های مشبک بسیارزیبا که در آن ازتکنیکهای مختلف کار باچوب مثل گره چینی و کام و زبانه و استفاده از شیشه های الوان که بسیار زیبا و جذاب می باشد می توان نام برد . بنای تاریخی خانه فاطمی به شماره۴۷۰۲مورخ۱۱/۱۰/۸۰ درفهرست آثارملی ایران به ثبت رسیده است .

روستای نیستانک

نیستانک روستایی از توابع شهرستان نایین در استان اصفهان است. فاصله آن تا شهر نایین ۳۰ کیلومتر است مردم این منطقه، خود آن را نیستانه می خوانند، و در متون تاریخی به نام های دیگری هم از آن یاد شده است. این روستا تا سال ۱۳۵۷ مرکز دهستان بخش حومه شهرستان نائین محسوب می شده است. کنار جاده ترانزیت تهران- بندرعباس تشکیل شده از بافت قدیم و جدید دارای منطقه صنعتی( پیستون سازی و کیک و بیسکوییت) دارای پرورش شتر مرغ دارای مکان های تاریخی( قلعه برزو – مسجد جامع – کاروانسرا – …..) روستاهای همسایه: همسایه هامون دورن!! مهراوران – بلان -اسد اباد- مزیک – کجان – ….) نزدیکترین ارتفاع به نیستانک: کوههای معروف به چهارگنبد در شمال شرقی این روستا محدوده آن: از غرب به کجان از شمال به ظفرقند از شرق به اراضی پاکوه از جنوب به اراضی بلان ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۸۵ متر. طول جغرافیایی آن ۴۸ دقیقه و ۵۲ درجه عرض جغرافیایی آن ۵۸ دقیقه و ۳۲ درجه آب و هوا نیستانک جزء اقلیم بیابانی سرد و یا معتدل است وبا کمبود شدید آب در فصل تابستان روبرو است. میزان تبخیر آن به بیش از چند برابر بارندگی می رسد. این میزان بارندگی به صورت باران های بهاری و یا برف هایی ست که در اواخر زمستان می بارد. این منطقه به علت کویری بودن و اختلاف درجه حرارت بین شب و روز، باد خیز است؛ که این باد و طوفان ها از گردنه (ظفرقند) وزیدن می گیرد و باعث اختلاف درجه حرارت در شبانه روز می شود. متوسط درجه حرارت: حدود ۵/۱۴ سلسیوس متوسط بارندگی سالانه: حدود ۱۱۰ میلی متر یاد کردها در عهد سلاطین عجم نیزار و محل شکار گراز بوده است. مقدسی که در قرن چهارم زیسته در کتاب خود بنام احسن التقاسیم فی معرفت الاقالیم شهرهای تابع یهودیه(اصفهان) را بشرح زیر می نویسد: «وللیهودیه المدینه خالنجان، الرباط، لورکان، سمیرم، یزد، ناین(نیاستانه)، قاشان». سعد ابن وقاص که در سال ۲۵ هجری از نیستانک عبور و به ری رفته است، این محل را «نیستانه که از روستای یزد است» نام می برد. روستا در اصل رستاق است و در فرهنگها آن را به معنی شهرستان، سواد، شهر، یا گشتزارها و توابع شان آورده اند. یاقوت که در سال ۶۲۳ هجری می زیسته است. در کتاب خود نام معجم البلدان می نویسد در زمان وی روستا را بر جایی که دارای دیه ها و گشتزارهاست اطلاق می کنند. در جامع الخیرات یا وقفنامه سید رکن الدین تسجیل شده است در سال ۷۳۳ هجری از خانقاه و رباط نیستانه وموقوفات آن یاد می کند. در شاهنامه فردوسی از این محل نام نیستان یاد شده است. در سفرنامه و نیزیان در ایران جوزافا باربارو که در سال ۸۷۶ هجری وارد نائین شده است می گوید بعد از نائین وارد شهر نیستان شدیم. عطائی شاعر قرن پنجم در کتاب برزونامه نیستانک را بنام نیستان ذکر کرده است.

قلعه عاشوراگاه

این قلعه در بالای کوهی مشرف بر محمدیه که قدمت آن به قرن ها پیش از بوجود آمدن شهر نایین می رسد، قرار گرفته است.قلعه عاشورگاه تقریبا از تمام نقاط محمدیه و از جاده نائین به انارک دیده می شود. بنا بر موقعیت سوق الجیشی این قلعه، احتمالا از آن به عنوان دژی دفاعی استفاده می شده است.بارها به این قلعه دستبرد زده شده و اشیاء عتیقه فراوانی از آن به یغما رفته است. شکوه این قلعه چندان است که تماشای آن از جای جای محله محمدیه روح را بر می انگیزد.قلعه عاشوراگاه بر بالای تپه ای بلند بصورت دژ مستحکمی جهت دفاع از منطقه و شهر ساخته شده است.قلعه تاریخی عاشوراگاه به صورت چند ضلعی و چندین نیم برج ساخته شده. این قلعه که قدمت آن به پیش از اسلام می رسد، سنگی و دارای ۶ برج است.بلندی هر برج از دوازده رگه چینه است. دوره خارجی یکی از برج ها ۱۶ متر است. دیوار قلعه ممزوج از خشت و چینه است اندازه خشت ها ۲۸ در ۲۸ در ۷ است.

خانه تاریخی پیرنیا

خانه تاریخی پیرنیا در مقابل مسجد جامع نایین و محله باب المسجد این شهرقرار دارد . در حال حاضر این خانه محل نمایندگی میراث فرهنگی نایین و موزه مردم شناسی ناییین است . قدمت این خانه حدود ۴۰۰ سال است از بناهای دوره صفویه است که یکی از قضات علی رتبه دوره صفویه به نام قاضی نور به عنوان حاکم شهر نایین مامور نایین شد و این خانه را بدلیل نزدیک بودن به مسجد ، دیوان خانه قضایی خود قرار داد. این خانه بوسیله بعضی از رجال خاندان معروف پیرنیا از اولاد قاضی نور خریداری شد و این خانه تا سال ۱۳۴۹ شمسی در اختیار خاندان پیرنیا بود و به خاطر ارزش های تاریخی این خانه ، از میرزا اخمد خان نایینی آخرین مالک این خانه خریداری شد و در اختیار میراث فرهنگی کشور قرار گرفت و به عنوان موزه مردم شناسی مورد کاربرد قرار گرفت . معماری این خانه یک معماری کویری است و بصورت گودال باغچه ساخته شده است . طرح گودال باغچه مخصوص خانه های کویری است که از جهت عایق بودن حرارت ، نفوذ نکردن سرما و گرما و بویژه امکان نشستن آب قناتی که معمولا در خانه های کویری یک رشته آب قنات از آن عبور می کند که این خانه این ویژگی را دارد. قسمت شمالی این خانه رو به آفتاب است ، نور این خانه را تامین می کند و در زمستان ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد . در طرفین خانه ، معمولا اتاق هایی است که در فصول مختلف سال استفاده می شود البته در تابستان بیشتر از قسمت پایین که همان گودال باغچه هست ، استفاده می شود.

مسجد شیخ مغربی

از دیگر مساجد نائین مسجد شیخ مغربی است . پژوهشگرانی که در مورد نائین بررسی های انجام داده اند به نام این مسجد اشاره کرده اند اما ازتاریخ دقیق قدمت آن مطلب مهمی ننوشته اند . این مسجد در بازار نائین واقع شده است. مسعود کیهان این مسجد را( شیخ محمد ربیع ) نوشته که البته اشتباه است . بانی مسجد شیخ مغربی ازعرفا و زهاد نایین بوده که به نوشته کتاب سیمای نائین در گنبد خانه مسجد مدفون است به نوشته این کتاب بر سر در بقعه شیخ مغربی این بیت دیده می شودکه شیخ مغربی از عارفین است مقام و مدفنش نائین زمین استاز جمله کسانی که در عمران وآبادی این مسجد خدماتی انجام داده اند فردی به نام سید حسن بوده که از فضلای مشهور نایین به شمار می رفته است .

مسجد سرکوچه محمدیه

این بنای تاریخی درمحله محمدیه یکی از محلات قدیم شهر نائین واقع شده است. مسجد سرکوچه محمدیه متعلق به قرون اولیه هجری بوده که بیش از یک هزارسال قدمت دارد و از نظر شکل و پلان کاملا” بامساجد دیگر متفاوت بوده و این یکی از ویژگیهای مهم بنای مذکور می باشد.این بنا فاقد صحن یا حیاط بوده، پلان آن به صورت مستطیل شکل یا گنبدی در مرکز ساخته شده است .از ویژگیهای مهم بنای تاریخی مسجد سرکوچه محمدیه کتیبه های کوفی متعدد در قسمت فوقانی دیوارها و گنبد مسجد بوده که کل کتیبه های آن بارنگ لاجوردی روی گچ و باخط کوفی ترسیم شده که قسمت ساقه گنبد کوچک آن آیه ۱۸ سوره توبه ترسیم شده است .در قسمتی ازمسجد نام عشره مبشره به اضافه بسم الله الرحمن الرحیم نمایان است .روبروی محراب تاریخ کتیبه ها به خط عربی به سال ۴۶۹ هجری قمری دیده می شود .به گفته مدنیان کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری نائین در سالهای گذشته تمامی قسمتهای بدنه ها ،گنبد و کتیبه ها توسط این سازمان مرمت و استحکام بخشی گردیده است .مقدار زیادی از جمله استحکام بخشی کتیبه ها و دیوارهای گنبد و تعمیرات خود بنا انجام شده است.این بنا درفهرست آثار ملی به شماره به ثبت رسیده است .مسجدسرکوچه محمدیه درمحمدیه شهر نائین ودرست درمرکزبافت قدیم این محل ساخته شده است.این مسجد پلانی کاملاً متفاوت از دیگر مساجد تاریخی داشته و آن به صورت مستطیل شکل با گنبدی خشتی در وسط بنا ساخته شده است .این مسجدکاملاًساده وکوچک ساخته شده که براساس شواهد ازجمله نوع پلان ، مصالح موجود ، کتیبه های کوفی ومحراب کاهگلی موجوددرزیرکتیبه ها تاریخ آن به قرون اولیه هجری متعلق می باشد.مهمترین ویژگی هنری این مسجد وجود کتیبه های متعدد که سرتاسر قسمت فوقانی دیوارهای درونی مسجد را در بر گرفته است . این کتیبه ها با رنگ لاجوردی بوده و آیه ۱۸ از سوره التوبه در آن ترسیم شده است ودرچهار قسمت مسجد نام عشره مبشره به اضافه بسم الله الرحمن الرحیم ترسیم شده است .درقسمت روبروی محراب تاریخ ساخت مسجدویاترسیم کتیبه هابارنگ نوشته شده و تاریخ ۴۶۹ ه ق رانشان می دهد.

کاروانسرای بلاباد

یکی دیگر از جاهای دیدنی نایین، کاروانسرای بلاباد در کیلومتر ۲۳ جاده اصفهان به نایین است که در دهستان «لای سیاه» در مجاورت روستای «بلاباد» واقع شده است. این کاروان سرا دارای دو هزار متر مربع مساحت و ۲۶ حجره است و از بناهای تاریخی مربوط به دوران صفویه به شمار می رود.

کاروانسرای نیستانک

کاروانسرای نیستانک در روستایی به همین نام در ۳۰ کیلومتری جاده نایین به اردستان واقع شده است. این کاروانسرای تاریخی به عنوان یکی از زیباترین کاروان سراهای دوران قاجار به شمار می رود. بنای این کاروان سرا به صورت چهار ضلعی از بیرون و به صورت هشت ضلعی در حیاط است.

قلعه رستم

قلعه رستم در روستای بافران در شرق شهر نایین قرار گرفته است. متاسفانه در حال حاضر به دلیل عدم رسیدگی به آن در حال تخریب و ویرانی است.

نارین قلعه (قلعه نارنج)

نارین قلعه یا قلعه نارنج یکی از قدیمی ترین بناهای شناخته شده در مرکز بافت تاریخی شهر نایین است که از دوران پارتیان و قبل از اسلام به یادگار مانده است. بنای مذکور به صورت چند ضلعی است و چندین برج در گوشه اضلاع آن قرار دارند. این بنا، همچنین در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

و در پایان...

شهر نایین یکی از شهرهای تاریخی استان اصفهان است که بیشتر جاذبه های گردشگری آن قدمتی دیرینه دارند و متعلق به معماری دوران مختلف هستند.نایین یکی از شهرهای اصفهان در منطقه دشت کویر است که با توجه به بناهای کهن این شهر، قدمت آن به بیش از سه هزار سال می رسد. جاذبه های گردشگری نایین متعلق به معماری دوران مختلف است و با تلفیق بافت شهری قدیم با تاثیرپذیری از شرایط محیط طبیعی، نیازهای شهری و لزوم امنیت شهر در برابر مهماجمان ساخته شده اند.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

معرفی شهر زیبای چایپاره