ساز توبا
توبا به فرانسوی و انگلیسی ( tuba ) از سازهای بادی برنجی است. این ساز نسبتاً جدید است و در قرن نوزدهم به مجموعه سازهای ارکستر افزوده شده است.مهم ترین نقشی که به این ساز در آثار موسیقی سمفونیک داده شده در سمفونی فانتاستیک اثر هکتور برلیوز بوده است. شکل دیگر این ساز بصورت (توبا تنور) یا یوفونیوم می باشد که به دلیل داشتن ۳ تا ۶ پیستون قادر است تمام فواصل کروماتیک یک گام را استخراج کند. وسعت صدای این ساز به طور معمول ۴ اکتاو است.
تاریخچه
توبا بم ترین ساز بادی برنجی است. این ساز نسبتاً جدید لوله ی بلند آن به شکل وی است که به دهانه ی شیپور مانند بزرگی ختم میشود در قرن نوزدهم به مجموعه سازهای ارکستر افزوده شده است. اطاقک توبا به شکل حلزونی شکل است و نوازنده برای نواختن ساز توبا آنرا روی پای خود قرار میدهد.
ساختار سوپاپ مانند توبا چهار کلید دارد و نت این ساز را با کلید فا خط چهارم می نویسند. برای اولین بار واگنر این ساز را به ارکستر سمفونیک وارد کرد و انواع آن عبارت است از یوفونیوم و باس هلیکن.
یوفونیوم بیشتر در ارکسترهای بادی ایفای نقش می کند و جایگاه آن در یک ارکستر بادی همانند نقش ویلنسل در ارکستر سمفونیک است. این ساز کلید دار از خانوادهٔ ساکس هورن ها (saxhorns) در اندازه و صدا دهی های مختلف و دارای حجم صدایی پُر و با قدرت است. در حال حاضر باس توبا و کنترباس توبا بیشترین مورد استفاده را دارند.
ساختار ساز توبا (tuba)
توبا در زير و بمي هاي مختلف و عموماً در F، E♭، C، B♭ وجود دارد. لوله اصلي يك توباي B♭ تقريباً 5.5 متر است، در حاليكه اين لوله در توباي C، 4.9 متر؛ در توباي E♭ 4 متر و در توباي F 3.7 متر است. فضاي داخلي ساز مخروطي است كه به اين معنا است كه قطر فضاي داخلي به عنوان تابعي از طول لوله از دهانه تا بل افزايش مي يابد. فضاي داخلي مخروطي سبب برتري هارمونيك هاي زوج مي شود.
توبا با زنگ رو به جلو (pavillon tournant) به جاي زنگ رو به بالا اغلب توباهاي ريكوردينگ ناميده مي شوند كه اين امر به دليل محبوبيت اين ساز در روزهاي آغازین آشنایی با این ساز در عالم موسیقي ضبط شده است، زیرا ضبط صدای این سازها در هنگام رکوردینگ بسیار آسان بود. این ساز هنگامی که براي گروه های موسيقي سواره نظام يا مارش نواخته می شود، بطور سنتي به عنوان هليكون helicone ناميده مي شوند. سوزافون (sousaphone) كه بر اساس نام جان فيليپ سوزا (John Philip Sousa) نامگذاري شد مشابه يك هليكون (Helicone) با يك بل به سمت بالا و سپس خميده شده به سمت جلو (كه توسط Conn و سايرين توليد شد). برخي از نياهاي توبا همانند بومباردون نظامي، داراي تنظيمات فضاي داخلي و دريچه غيرمعمول در مقايسه با توبا است.
جنس ساز توبا
ماده خام اوليه كه در ساخت این ساز استاندارد استفاده مي شود، برنج است. برنج آلياژي متشكل از مس و روي است.
ساير فلزاتي كه ممكن است براي اصلاح مشخصه هاي اين آلياژ اضافه شوند عبارتند از قلع و نيكل. رايج ترين نوع برنج كه در ساخت ساز استفاده مي شود، برنج زرد رنگ است كه شامل تركيب 70/30 مس و روي مي شود. اين ماده زردرنگ و شكل پذير است. ساير انواع برنج نيز در صورتيكه اثرات مختلفي مد نظر باشد مورد استفاده قرار مي گيرند. به عنوان مثال، برنج طلايي- قرمز كه متشكل از 80 درصد مس و 20 درصد روي است، رنگ طلايي تر و صدايي كمي متفاوت تر دارد. برنج نقره اي متشكل از مس، روي و نيكل نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
توليد آوا و زبان زدن در توبا
توليد انواع تُن ها در اين ساز با ديناميک های مختلف امکان پذير است. در اين ساز نيز مانند ديگر سازهای بادی تمام نت های زير خط اتصال در يک نفس اجرا می شوند.
تکنیکهایی مانند : زبان زدن تَکی، دوتايی و سه تايی در اين ساز قابل اجرا هستند، اگرچه زبان زدن دوتايی و سه تايی در ادبيات ارکستریِ استاندارد معمول نيستند. اين ساز همچنين قادر به نواختن قسمت های نرم و تغزلی نيز هست توبا توانايی دوبله کردن و افزايش قدرت بخش باس را در ديناميک های مختلف دارد. استفاده از سوردين در توبا مانند ديگر اعضای گروه بادی برنجی مرسوم است اما گذاشتن و برداشتن سوردين در اين ساز به سرعت ميسر نيست، بنابراين لازم است برای انجام اين کار وقت کافی به نوازنده داده شود تا بدون سر و صدای اضافی اين کار را انجام دهد.
تريل: تريل در ادبيات سمفونيک برای توبا به ندرت ديده می شود اما زمانی که نوشته می شود دارای تأثير ويژه ای است. تريل در اين ساز با حرکت کليدها توليد می شود.
يکی ديگر از تأثيرات ويژه در توبا ،flutter tonguing ، يعنی حرکت سريع زبان در زمان دميدن درون دهنی ساز است.
نگهداری ساز توبا
نگهداری ساز توبا معمولا از نگهداری سازهای بادی چوبی آسان تر می باشد و این مراقبت کمی مشابه رعایت نکات در نگهداری از سازهای ترومپت یا باریتون است. از مهم ترین موارد روغن کاری دریچه ها و گریس زدن به اسلایدهای ساز( لغزنده ها) می باشد. انواع ساز توبا به دو ساز توبای کوچک و توبای بزرگ تفکیک می گردد که معمولا از لحاظ اندازه و حجم متفاوت و در زیر و بمی صداها شبیه به یکدیگر می باشند.
معرفی ساز ترومبون و چیزهایی که درباره آن باید بدانید
