مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس جای گرفته‌است. این مجموعه دربرگیرنده ساختمان‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.
این مجموعه، پنجمین مجموعه ثبت‌شده در فهرست آثار میراث جهانی در ایران است که در نشست یونسکو که در تیرماه سال 1383 در چین برگزار شد به دلیل دارا بودن شاخص‌های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
یکی از آثار ثبت جهانی ایران است که در فهرست آثار یونسکو قرار دارد.
یکی از مشهورترین جاذبه‌های تاریخی ایران که نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشی در اینجا برپا شده است.
بر اساس روایت‌های تاریخی کوروش بزرگ ساخت بیشتر بناهای این مجموعه را بر عهده داشته است، مقبره کوروش نیز در این مجموعه قرار دارد.
بازدید از این مکان به افزایش اطلاعات شما در مورد تاریخ ایران به‌ویژه تاریخ هخامنشی کمک می‌کند.
پاسارگاد مجموعه‌ای ارزشمند و از بناهای تاریخی دوره هخامنشی محسوب می‌شود که با بازدید از آن می‌توانید سفری به این بخش از تاریخ ایران داشته باشید.
باغ ثبت جهانی پاسارگاد نیز جزوی از این مجموعه محسوب می‌شود؛ اگرچه این باغ امروز وجود ندارد اما الهام‌بخش باغ‌های مشهور ایرانی پس از خود بوده است.
برای کشف حقایق مجموعه پاسارگاد باید به جنوب ایران و استان فارس سفر کرد. جایی در دشت مرغاب و جلگه پاسارگاد، در نزدیکی شهر پاسارگاد، سازه‌هایی باستانی به چشم می‌خورد که از گذشته‌های دور ایران به یادگار مانده‌اند و داستان‌های فراوانی برای گفتن دارند. جایی که تاریخ پرشکوه هخامنشی در آن پایه‌گذاری شده است و به‌عنوان نخستین پایتخت این امپراتوری بزرگ شناخته می‌شود. این منطقه همچنین اصلی‌ترین و وسیع‌ترین محوطه هخامنشی دنیا را در خود جای داده است و متنوع‌ترین و بیشترین آثار این دوره در آن به چشم می‌خورد.
ثبت ملی: این محوطه تاریخی در تاریخ 24 شهریور ماه 1310 با شماره 19 در لیست آثار ملی قرار گرفته بود.
ثبت جهانی: این مجموعه پنجمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکوست که به‌دلیل داشتن شاخص‌ها و امتیازهای فراوان توانسته است با صددرصد آرا به این فهرست وارد شود.
مجموعه پاسارگاد در شیراز، از آثار به‌جای مانده از دوران هخامنشی است. پاسارگاد در شهرستان پاسارگاد استان فارس و در دشت مرغاب قرار دارد. این مجموعه وسیع شامل مقبره کوروش، کاخ‌های سلطنتی، باغ شاهی و آبراهه‌ها، برج سنگی، تل تخت، محوطه مقدس، کاروانسرای مظفری و مسجد اتابکی می‌شوند. مجموعه باستانی پاسارگاد اولین پایتخت هخامنشیان بود که محوطه اصلی آن، 160 هکتار وسعت داشت و دشتی بزرگ آن را احاطه کرده بود. بی‌شک، آرامگاه کوروش، معروف‌ترین بنای این مجموعه باستانی در شیراز است. این شهر باستانی بزرگ در سال 1383 به‌عنوان پنجمین اثر ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
با وجود این که حدود 200 سال از تغییر نام دشت مرغاب به پاسارگاد شیراز می‌گذرد، هنوز دلیل اصلی این تغییر نام مشخص نیست و بحث‌ها و اختلاف نظرهای زیادی در این مورد وجود دارد. یکی از اولین کسانی که در این مورد اظهارنظر کرد، هرودوت بود که در کتابش گفت «پاسارگادی» نام مهم‌ترین قوم و عشیره پارسیان بوده که هخامنشیان از این طایفه برخاسته‌اند.
مجموعه تاریخی پاسارگاد در مسیر جاده شیراز-اصفهان و در فاصله تقریبی 120 کیلومتری از شهر شیراز، در شمال جاده واقع شده است. این مجموعه از جاهای دیدنی مرودشت به شمار می‌رود و برای بازدید از آن باید از جاده شیراز-اصفهان به‌سمت سعادت‌شهر حرکت کنید. پس از عبور از سعادت شهر، در فاصله تقریبا 20 کیلومتری، دوربرگردانی قرار دارد که باید پس از دور زدن از اولین خروجی به طرف شهر پاسارگاد و سپس روستای مادر سلیمان راهی شوید. مجموعه پاسارگاد در انتهای روستا قرار دارد و در مسیر تابلوهای متعددی شما را به سمت این مجموعه دیدنی هدایت می‌کنند. فاصله از ابتدای جاده فرعی تا ورودی پاسارگاد چهار کیلومتر است و طبیعت زیبایی دارد که اگر دوست داشتید، می‌توانید از گشت و گذار در آن لذت ببرید.
این شهر در فاصله نسبتا زیادی از شیراز واقع شده است و برای رسیدن به آن باید مسیر طولانی را پشت‌سر بگذارید. پاسارگاد برخلاف تصور عموم، تنها مقبره کوروش نیست و اطراف آن کاخ‌های زیادی وجود دارد. با این حال مهم‌ترین ساختمان این شهر، همین آرامگاه باشکوه و باجذبه محسوب می‌شود.
بناهای ساخته شده در شهر پاسارگاد، به مرور زمان تخریب شده‌اند و به‌دلیل کم لطفی مسئولان، وضعیت خوبی ندارد. البته ناگفته نماند که طی چند ساله گذشته برخی از ساختمان‌ها درحال مرمت است. اطراف این شهر درخت‌کاری، چمن‌کاری و طراحی فضای سبز و… انجام شده که تاحد زیادی توانسته زیبایی و حال خوب را به پاسارگاد بازگرداند.
در سفر به پاسارگاد، این شهر تاریخی که روزهای مهمی از ایران کهن را در دل دارد، علاوه بر آرامگاه کوروش کبیر، با دیدنی‌های زیادی مواجه می‌شوید. اگرچه آن‌طور که شایسته تاریخ پرافتخار ایران در زمان کوروش کبیر است، از پایتخت او مراقبت نشده اما هنوز هم شکوه و عظمت خود را دارد.
یکی دیگر از بناهای باعظمت مجموعه پاسارگاد کاخ اختصاصی آن است که در 1300 متری شمال‌شرق آرامگاه کوروش قرار دارد. این کاخ قدیمی و بزرگ از یک تالار مرکزی، دو درگاه و دو ایوان شرقی و غربی ساخته شده که منظره زیبایی پیش روی آن قرار داشته است. طبق یافته‌ها و تحقیقات تاریخی به نظر می‌رسد این کاخ به عنوان اقامتگاه و منزل مسکونی کوروش بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
تزیینات این بنا هرچند ساده به نظر می‌رسند، اما بسیار زیبا و چشم‌نواز هستند. نقوش برجسته درگاه‌ها اصلی و فرعی این کاخ تصویری از شاه را همراه مستخدم خود نشان می‌دهد که لباس‌های سلطنتی بسیار باشکوهی به تن دارد. در بخشی از معماری این کاخ سنگ نوشته‌ای وجود دارد که روی آن به خط میخی و به زبان فارسی و بابلی نوشته شده: «من کوروش شاه هخامنشی‌ام.»
کاخ دروازه هم یکی دیگر از بناهای این مجموعه محسوب می‌شود که سمت شرق آن قرار گرفته است. این کاخ هم مانند سایر بناهای مجموعه درحال‌حاضر به خرابه تبدیل شده است. سقف این بنا با هشت ستون به ارتفاع 16 متر در جای خود قرار گرفته بوده که حالا هیچ اثری از آن‌ها نیست، اما همین ستون‌های عظیم از شکوه و عظمت بنا خبر می‌دهند. در این کاخ دو در اصلی و دو در فرعی وجود دارد. همچنین دو اتاقک با ارتفاع 9 متر دو طرف ورودی اصلی کاخ دروازه در نظر گرفته شده بوده که محل حضور نگهبانان است.روی در شمالی این بنا نقشی از یک انسان بالدار در حال نیایش حکاکی شده که می‌توان گفت از معدود طرح‌های سالم باقی مانده از زیبایی‌های این بنا است.
این کاخ در بخش شمالی مجموعه پاسارگاد قرار گرفته است. کاخی با یک تالار بزرگ و هشت ستون، چهار ایوان، دو اتاق و چند بخش دیگر که هریک شکوه و عظمت خاص خود را دارد. متاسفانه در حال حاضر از هشت ستون این کاخ تنها یک ستون آن سالم باقی مانده که ارتفاعی در حدود 10 متر دارد. پس از آسیب‌های فراوان به این مجموعه در زمان اتابکان، سایر ستون‌های کاخ بارعام برای ساخت مسجدی اطراف آرامگاه کوروش به آنجا منتقل شده است.
بنای مجموعه تاریخی پاسارگاد شیراز شامل آرامگاه کوروش، کاخ‌های هخامنشی، باغ‌های اطراف آن و آثاری از دوران اسلامی است که جزو مهم‌ترین جاذبه های گردشگری شیراز محسوب می‌شود. هر سال گردشگران زیادی از داخل ایران و خارج از کشور، برای بازدید از این اثر تاریخی عظیم راهی شیراز می‌شوند.
