پرورش ازگیل
نام انگلیسی : MESPILUS GERMANICA
خانواده : ROSACEAE – گل سرخیان
بومی : مدیترانه
- ازگیل یک بوته بزرگ یا یک درخت کوچک به شمار می رود و نام میوه از نام درخت گرفته شده است. در شرایط ایده آل، این گیاه برگ ریز تا ۸ متر رشد می کند اما معمولاً ارتفاع آن حدود ۶ متر یافت می شود. عموماً، کوتاهتر و بوته مانندتر می باشد. طول عمری حدود ۳۰ تا ۵۰ سال داشته.
- قسمت بالایی برگ سبز تیره و پشت آن سبز خاکستری که شکل آنها بیضی کمی کشیده،. ۸ تا ۱۵ سانتی متر طول و ۳ تا ۵ سانتی متر عرض دارند. برگها در زیر کرک های متراکم دارند و در پاییز قبل از برگریزان به رنگ قرمز در می آیند. گلها پنج گلبرگ بیضی سفید داشت، درشت، منفرد در بهار شکوفه می دهند و در اواخر بهار ظاهر می گردند.
- گلهای ازگیل دوجنسی بوده و با زنبورها گرده افشانی می شوند. شاخه های آن خاردارد، ریشه ی عمودی و پوست خاکستری نقره ای از مشخصات اختصاصی آن است. گل های ازگیل هرمافرودیت هستند و توسط زنبورها گرده افشانی می شوند.
- گیاه ازگیل خودبارور است و میوه آن گرد و کروی و گاهی گلابی شکل و قهوه ای رنگ است. ابعاد میوه در حد گیلاس تا گردو می باشد. میوه ازگیل اسیدی و بسیار سخت است و تا زمانیکه خوب نرسد زیاد قابل خوردن نیست. گوشت ازگیل پس از رسیدن از رنگ سفید به قهوه ای تغییر می یابد و کاملاً نرم و شیرین می شود.
- در انگلیسی نیز این گیاه با نام medlar و یا common medlar شناخته می شود. درخت ازگیل رشدی آهسته دارد و عمر این درخت ۵۰-۳۰ سال است و درختی با عمر نسبتا کوتاه محسوب می شود.
تركیبات شیمیایی ازگیل :
از نظر تركیبات شیمیایی در پوست درخت و برگ و میوه ازگیل مقدار زیادی تانن وجود دارد. به علاوه میوه ازگیل دارای لعاب و مقداری قند و در حدود ۱ درصد اسیدهایی نظیر مالیك اسید و سیتریك اسید و… می باشد. ازگیل شامل آب٬ قند ٬اسیدهای آلی (اسید مالیک -اسید سیتریک – اسید تارتاریک)٬ تانن٬ لعاب٬ اسید بوریک است.
هسته ی ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک (Acid cianhidric)، عنصری سمی است و باید از خوردن آن اجتناب کرد.
خواص میوه ازگیل :
سرشار از مواد مغذی
هر ۱۰۰ گرم از میوه ازگیل دارای ۴۳ کالری، انرژی می باشد. ۱۰۰ گرم از میوه ازگیل همچنین، ۰٫۵ میلی گرم روی، ۰٫۵ میلی گرم منگنز، ۲.۷ میلی گرم آهن، ۳۹ میلی گرم فسفر، ۵۵ میلی گرم منیزیم، ۷۳ میلی گرم کلسیم و ۷۹۲ میلی گرم پتاسیم دارد. این ارقام نشان می دهد که ازگیل سرشار از مواد معدنی می باشد. همچنین ازگیل فاقد هرگونه چربی اشباع و کلسترول است و در آن ۷۵ درصد آب و ۲۱ نوع اسید چرب مانند استئاریک اسید، پالمتیک اسید، لینولئیک اسید و اولئیک اسید وجود دارد. همچنین سرشار از ویتامین C، ویتامین A، ویتامین B1 و ویتامین B2 می باشد.
ضد سنگ کلیه
اصلی ترین کاربرد ازگیل برای برطرف کردن مشکلات کلیوی می باشد؛ زیرا آب مولکولی فراوانی دارد و بدن را سم زدایی می کند. در نتیجه به عنوان همکاری برای کلیه ها معرفی می شود. مصرف مداوم ازگیل دفع ادرار را تسهیل می نماید و سنگ های کلیوی را از بین می برد. برای از بین بردن سنگ های کلیوی علاوه بر میوه ازگیل، از جوشانده برگ ازگیل، نیز می توان استفاده نمود.
کاهنده فشارخون
ازگیل یکی از میوه هایی است که سرشار از پتاسیم می باشد. به همین علت برای افرادی که مبتلا به فشارخون بالا می باشند، مناسب است. بسیاری از مطالعات نشان می دهد که افراد مبتلا به فشارخون بالا، باید مصرف مواد غذایی سرشار از سدیم را کاهش دهند و در عوض مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، منیزیم و کلسیم را افزایش دهند. از این رو مصرف میوه هایی که سرشار از پتاسیم می باشند مانند موز، گوجه فرنگی، زرشک، ریواس، ازگیل و … برای این افراد بسیار مناسب می باشد.
سرشار از آنتی اکسیدان ها
ازگیل سرشار از ترکیبات فنلی می باشد. این ترکیبات فنلی در بدن تبدیل به پلی فنل ها می شوند و برای تولید آنزیم های آنتی اکسیدانی به کار می روند. تولید پلی فنل ها یکی از سیستم های دفاع آنتی اکسیدانی در بدن برای مقابله با رادیکال های آزاد است. ازگیل سرشار از فنولیک اسید و فلاوونوئیدها می باشد و به عنوان یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های طبیعی شناخته شده است. همان طور که می دانید مصرف میوه هایی با ظرفیت آنتی اکسیدانی بالا مانند ازگیل باعث از بین رفتن رادیکال های آزاد و در نتیجه پیشگیری از ابتلا به بسیاری سرطان ها می شود.
نحوه پرورش و نگهداری شیرخشتشرایط کاشت و پرورش ازگیل :
آبیاری ازگیل :
درخت ازگیل سیستم ریشه ای عمیقی دارد با این وجود مناسب مناطق نیمه خشک نیست و در مناطقی که از بارندگی مناسب سالانه برخوردار است می بایست کاشته شود حتی اگر آب مورد نیاز ان را در مناطق نیمه خشک تامین کنیم باز هم خشکی و عدم رطوبت هوا به همراه گرمای این مناطق مانع از رشد و نموی این گیاه خواهد شد.
این گیاه به طور کل به آبیاری میانه و متوسط نیاز دارد و گیاهان جوان را در سال اول و همچنین دوم پس از کاشت می بایست هر هفته آبیاری کرد تا سیستم ریشه ای آنها قوی تر شود . گیاهان مسن را می توان با فاصله هر ۳-۲ هفته آبیاری کرد. البته آبیاری این گیاهان بستگی به میزان بارش باران دارد و در مناطقی که از بارندگی خوبی برخوردار هستند گاهی نیاز به آبیاری گیاهان بالغ نیست .
نور مناسب ازگیل :
درخت ازگیل به نور خورشید، نیاز فراوان دارد. به ویژه نور کافی خورشید در زمان میوه دهی برای گیاه ضروری است. در محیط آپارتمان بهترین مکان برای قرار دادن گلدان ازگیل، پنجره های جنوبی و آفتابگیر است. به طورکلی، مکان هایی با حداقل حدود ۶-۵ ساعت نور مستقیم برای این گیاه مناسب است. نور شدید آفتاب بخصوص اگر به همراه دمای بالا باشد اصلا مناسب این گیاه نیست و برگ های آنرا خواهد سوزاند.
دمای مناسب ازگیل :
درخت ازگیل در فصل رکود و خواب و در طی زمستان می تواند سرما را تا حدود ۲۸- درجه تحمل کند البته به شرط اینکه در محل کاشت آن بادهای سرد و شدید زمستانی وجود نداشته باشد. در صورت سرمای شدید و وزش باد شاخسار درخت خشک خواهند شد و آسیب خواهد دید.
خاک مورد نیاز ازگیل :
ازگیل نسبت به خاک سختگیر نیست اما در خاکهایی با زهکش مناسب و خوب که محتوی خاکبرگ نیز هستند به خوبی رشد می کند . خاکهای آهکی و یا خاکهایی سنگین که زهکش خوبی ندارند از دلایل عدم رشد این گیاهان هستند. بین هر دو درخت می بایست حدود ۵-۴ متر فاصله در نظر گرفت.
کوددهی ازگیل :
درخت ازگیل، به کوددهی در حد معمول درختان میوه نیاز دارد. توجه داشته باشید، در صورت کوددهی زیاد، گلدهی گیاه کاهش می یابد. بهترین نسبت کودی برای پرورش و کاشت هسته ازگیل در گلدان، سه بار کوددهی به نسبت های ۶-۶-۶ در فصل رشد، است.
تکثیر ازگیل :
- دانه های ازگیل را می توان کاشت تا گیاهی جدید بدست آورد البته احتمال اینکه گیاه بدست آمده از کاشت بذر در آینده میوه هایی نه چندان خوب و خوراکی تولید کند وجود دارد به همین دلیل از روش پیوند زنی برای تکثیر این گیاه معمولا استفاده می شود.به هر حال برای استفاده از بذرها می بایست صبر کرد تا میوه بر روی درخت به خوبی برسد و حدود اوخر پاییز آنرا از روی درخت جدا کرد. باید بذرها را از داخل گوشت بیرون آورد و با قرار دادن آنان در ظرفی آب باقیمانده گوشت میوه را به خوبی نرم و از روی سطح دانه ها پاک کرد.
- بذر ازگیل پوسته سفت و محکمی دارد که می تواند مانع از جوانه زنی آن شود. بهتر است که برای آماده ساختن بذرها آنها را بلافاصله بعد از بیرون آرودن از میوه در میان موادی که کمی رطوبت نگه می دارند همانند پیت خزه ، کوکوپیت و موادی مشابه، به مدت ۳-۲ ماه در دمای ۵-۱ درجه نگهداشت و سپس نسبت به کاشت آنان اقدام کرد.
- قلمه چوب سخت روش دیگری برای تکثیر این گیاه است و البته توجه داشته باشید اصولاً میزان موفقیت در ریشه زایی قلمه های این گیاه پایین است و استفاده از هورمونهای ریشه زایی بر روی انتهای قلمه ها قبل از کاشت و قرار دادن آنان در بستر ریشه زایی ، احتمال دستیابی به موفقیت را افزایش می دهد.
- قلمه ها را می توان در اواخر پاییز از گیاه تهیه کرد . طول قلمه را می توان حدود ۲۰ سانتیمتر در نظر گرفت و از شاخه هایی که به اندازه یک مداد معمولی ضخامت دارند تهیه کرد. قلمه در مخلوط همانند خاک برگ+شن کاشت می شود و تا نیمه ارتفاعی که دارد در درون خاک قرار میگیرد.
- ظرف محتوی قلمه در مکانی پر نور و روشن اما به دور از تابش مستقیم اشعه آفتاب با دمای حدود ۲۴-۲۱ درجه سانتیگراد قرار میگیرد . سطح خاک را نباید اجازه دهیم تا خشک شود و حدود ۶-۴ هفته طول می کشد تا ریشه ها شکل بگیرند .از طرفی اگر درختان ازگیل با صفات خوب میوه دهی و کیفیت بالای میوه وجود دارند می توان از آنان پیوندک تهیه کرد و بر روی پایه های تهیه شده از درختان ازگیل که با روش کاشت دانه بدست آمده اند ( و احتمالا میوه خوبی تولید نمی کنند) و همچنین پایه هایی از درختان گلابی و به پیوند زد.
- ازگیل روی گلابی و به سازگاری دارد و قابل پیوند است . پیوند معمولا بر روی پایه و در سال اول و یا دوم رشد و نمو پایه و در فاصله ۵-۴ سانتیمتری از سطح خاک انجام می شود.
نحوه کاشت هسته ازگیل در گلدان
برای کاشت هسته ازگیل در گلدان لازم است، یکی از ازگیل های رسیده و سالم را انتخاب و هسته میوه را به آرامی جدا کنید و با آب ولرم خوب بشویید، به شکلی که قسمت های گوشتی میوه به طور کامل از روی هسته پاک بشود. مراحل کاشت این میوه در گلدان به شرح زیر است:
- میوه ازگیل را با چاقوی تیز پوست بکنید و هسته میوه را از داخل گوشت خارج کنید. برای اینکه هیچ گوشتی روی هسته باقی نماند، هسته را برای ۲۴ ساعت، داخل ظرفی حاوی آب ولرم در محیط گرم و کم نور قرار دهید تا باقیمانده گوشت میوه به خوبی نرم و از روی سطح هسته (بذر) پاک شود.
- در این مدت ۲ مرتبه آب را عوض کنید تا بذر ها در آب نگندند.
- توجه داشته باشید که هسته ازگیل پوسته سفت و محکمی دارد که می تواند مانع از جوانه زنی آن شود. بنابراین بهتر است، برای آماده ساختن بذر ها آن ها را بلافاصله بعد از بیرون آوردن از میوه در میان موادی که کمی رطوبت نگه می دارند مانند پیت خزه، کوکوپیت و … به مدت ۳-۲ ماه در طبقات پایینی یخچال در دمای ۵-۱ درجه سانتی گراد نگهداری کنید.
- بعد از این مدت، هسته ازگیل را در بستر کاشت مناسب با زهکشی و حاصلخیزی کافی در عمق ۲ سانتیمتری بکارید و آن را در محیطی نیمه سایه و دمای ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتی گراد نگهداری کنید.
- معمولا بین ۱۵ روز تا یک ماه و در برخی مواقع هم دو ماه، جوانه ها از خاک خارج می شوند. حالا کافیست در فصل پاییز که نهال های شما خزان کردند، آن ها را از گلدان کوچک اولیه در آورده و در گلدان بزرگتری بکارید.
هرس ازگیل :
درخت ازگیل نیاز به هرس ندارد و حتی شاید هرس این درخت و اصرار به قطع شاخسار به ضرر آن تمام شود بنابراین هرس آن محدود به حذف شاخساری می شود که شکسته و آسیب دیده هستند و یا نهایتا شاخساری مسن آن که رو به مرکز گیاه رشد کرده اند و بسیار مزاحم رشد سایر شاخه ها هستند. در اینصورت لازم است که عمل هرس را در زمان خواب و رکود گیاه یعنی در اواخر فصل زمستان انجام داد.
آفات و بیماری های ازگیل :
درخت ازگیل به طور کل مشکلات و بیماری های خاص و یا زیادی ندارند. در بین آفات گاهی شته ها و لارو برخی دیگر از حشرات مشکلاتی را ایجاد می کنند و از بین بیماری ها آتشک بیشتری مزاحمت را بوجود می آرود همچنین گاهی بیماری های زنگ و سفیدک پودری بخصوص زمانی که هوا مرطوب و مکان کاشت از نور مناسبی برخوردار نیست و سایه است مشکلاتی را ایجاد می کننند.
نحوه پرورش و نگهداری جوجوبا
