نحوه پرورش و نگهداری درخت نارنج

پرورش نارنج

دانستنیهای علمی :

نارنج هیبریدی بین Citrus maxima و Citrus reticulata می باشد.

اکثر گونه های نارنج برای روغن های ضروری آن استفاده می شود. در عطرسازی نیز کاربرد فراوانی دارد.

نارنج در گروه گیاهان دارویی نیز قرار می گیرد زیرا ترکیبات فعال شناخته شده ای در این بحث دارد.

در فصل بهار درختان نارنج ، شكوفه و گل سفيد معطري ميدهند كه بهار نارنج ناميده مي شود. در ايران، شهرهاي شيراز ، ساری و بابل مراكز بدست آوري بهار نارنج در بهار است .

درخت نارنج، درخت کوچکی است که در مناطق نسبتاً مرطوب و گرم می روید.

درخت نارنج، مادر مرکبات است و پایه بسیار خوبی جهت پیوند شاخه های نارنگی و یا پرتقال است.

درخت نارنج در سرمای ۱۰ الی۱۵ درجه زیر صفر نمی تواند دوام بیاورد، البته تحمل آن از سایر ارقام مرکبات مانند پرتقال بیشتر است.

برگ  های آن سبز شفاف، بیضی شکل، نوک تیز و زیبا است.

درخت نارنج در مناطق شمالی و جنوبی ایران به عمل می آید. تکثیر نارنج از طریق کشت بذر انجام می گیرد. بذر آن را از بهترین نارنج های درشت و مرغوب و رسیده انتخاب و در بهار در خزانه می کارند.

محل کاشت باید رو به آفتاب باشد، پس از دو سه هفته دانه ها جوانه می زند و گیاه شروع به رشد می نماید. در مناطقی که تابستان خشک دارند، باید گیاه مرتباً در دفعات متعددی آبیاری شود ولی هر بار با آب کمتری.

در آغاز سال دوم نهال های حاصل را به محل دیگری منتقل و با فواصل ۵۰ سانتی متر از هر طرف می کارند و نهال ۴-۳ ساله را از نوعی که مورد نظر است پیوند می زنند.

نهال های پیوندی آماده شده را در باغ مورد نظر که خاک آن قبلاًً شخم خورده و کود داده شده است به فواصل ۸-۷ متر از هر طرف می کارند.

اگر در خالی که زیاد قدرت نداشته باشد کاشته شود، فاصله درختان را باید کمتر گرفت (۵-۴ متر از هر طرف). بعضی از باغ ها به وسیله قلمه نیز تکثیر می نمایند.

ویژگی های درخت نارنج

همانطور که گفتم درخت نارنج از جمله درختان است که همیشه سبز و بدون خزان است.

رشد درخت نارنج به ارتفاع ۹ متر هم می رسد.

برگ های درخت نارنج به رنگ سبز تیره چرمی و بیضی شکل و دارای عطری بسیار خوشایند است.

به شکوفه های آن بهار نارنج می گویند که نسبت به درخت پرتقال دارای گل های درشت و همچنین عطر بیشتر است.

میوه آن زمانی که نارس است دارای پوستی سبز و تیره است.

با رسیدن میوه های درخت نارنج رنگ آنان به نارنجی تغیر می کند، قطر هر میوه نارنج به اندازه ۸ سانتی متر است.

پوست میوه نارنج صاف نیست و دارای طعم بسیار تلخی می باشد.

گوشتی که داخل میوه است طعم بسیار ترشی دارد که کمی رو به تلخی می زند.

کاشت و تکثیر درخت نارنج در شمال و جنوب کشورمان به راحتی به عمل می آید.

درخت نارنج قادر به تحمل دمای ۱۰ الی ۱۵ درجه زیر صفر نیست.

اگر میوه دیگری با درخت نارنج پیوند زده شود قدرت مقاومت آن ها نسبت به سرما و گرما بیشتر می شود.

شاخه های درخت نارنج دارای خار است.

ریشه درخت نارنج قدرت سازگاری خوبی با هر نوع خاکی را دارند.

درخت نارنج از نوع درختانی است که با بالا رفتن سن تشکیل تاج می دهد.

درخت نارنج سالی ۱ مرتبه شکوفه می دهد که این شکوفه ها به رنگ سفید هستند.

مدت زمان گل دهی درخت نارنج ۳۰ الی ۴۰ روز است.

از مهم ترین ویژگی های درخت نارنج مقاوم بودن آن نسبت با آفت مرکبات به نام گموز است.

شرایط محیطی درخت نارنج:

مقاومت درخت نارنج نسبت به کمی آب و شوری خاک کم است.

میوه آن در هوای کمتر از +4 درجه سانتریگراد آسیب میبیند.

دمای مناسب برای رشد مرکبات بین 12 تا 37 درجه سانتیگراد است.

به این علت که از بقیه مرکبات بیشتر رشد میکند مقاومتش به سرما نیز بیشتر از همه آن هاست.

تارنج در خاک های لومی رشد مناسبی دارد ، بهترین رشد را همچنین در خاک هایی با زهکشی مناسب دارد.

زیر سایه خوب رشد نمیکند و خاک مرطوب را به غیر مرطوب ترجیح میدهد.

گل بهارنارنج :

بهار نارنج همان شکوفه درخت نارنج است که در فصل بهار درخت را زینت داده، در پاییز و زمستان، جای خود را به میوه نارنج می  دهد.

بهار نارنج در حالت تازه دارای بوی عطر مطبوع و طعمی پسندیده دارد ولی پس از خشک شدن بوی آن ضعیف می گردد.

در برگ های بهار نارنج حفره های ترشحی مملو از اسانس و مواد مختلف وجود دارد. مناطق رویش یا کشت آن در مناطق شمالی و جنوبی ایران است.

این گل اگرچه مصرف خوراکی دارد و در پخت مربا نیز مورد استفاده قرار می گیرد، ولی کاربرد اصلی آن به صورت گل خشک و به خصوص عرق در طب گیاهی است.

معمولا شکوفه های بهار نارنج را صبح زود که به حالت غنچه ی نشکفته است، می چینند و سپس در محلی تاریک سریع خشک می کنند تا تغییر رنگ ندهند.

از بهار نارنج تازه در تهیه آب مقطر بهار نارنج و اسانس آن استفاده می شود.

بهار نارنج خشک شده به صورت دم کرده و به عنوان ضد تشنج در بیماری های عصبی مانند ضعف اعصاب و هم چنین رفع سکسکه بکار می رود، بعلاوه دارای اثر خواب آور، رفع تپش قلب، مقوی جسم و روح است. البته بوییدن زیاد آن ممکن است موجب بی خوابی گردد.

آب مقطر بهار نارنج از تقطیر بهار نارنج به وسیله بخار آب تهیه می شود.

معمولا از یک کیلو بهار نارنج در یک لیتر آب، می توان یک لیترآب مقطر معطر بهار نارنج تهیه کرد.

آب مقطر بهار نارنج مایعی زلال و دارای بوی بسیار قوی و معطر است. رنگ آن گاهی به علت فساد و رشد بعضی از باکتری ها تغییر می کند.

شرایط پرورش درخت نارنج :

آبیاری مناسب درخت نارنج:

نیاز آبی درخت نارنج متوسط است، از آنجایی که رطوبت خاک را دوست دارد سعی کنید خاک گیاهتان زیاد خشکی نکشد.

زیرا نرسیدن آب کافی منجر به عدم گل دهی درخت نارنج می شود و از طرفی هم سعی کنید تا جای ممکن از آبیاری زیاد آن پرهیز کنید.

نور مناسب درخت نارنج :

این گیاهان به مکانی با نور مستقیم آفتاب نیاز دارند و در صورت وجود سایه علاوه بر عدم رشد و میوه دهی نامناسب ، احتمال شیوه بیماری ها بخصوص بیماری های قارچی بیشتر می شود.

دمای مورد نیاز درخت نارنج :

با توجه به حساس بودن مرکبات نسبت به سرما درخت نارنج قادر است سرمای زیادی را تحمل کند. اما بهترین دما برای رشد و تکثیر درخت نارنج دمایی بین ۱۲ تا ۳۷ درجه سانتی گراد است.

خاک درخت نارنج :

خاک می بایست زهکش مناسب داشته باشد و آب را در خود نگه ندارد. هنگام آماده سازی خاک زمین کاشت مرکبات می توان از مخلوط کردن خاک برگ با خاک معمولی به نسبت مساوی استفاده کرد.

بهتر است از کود پوسیده دامی استفاده نشود زیرا درختان مرکبات چندان کودهای حیوانی را دوست ندارند. برخی از پرورش دهندگان در زمان آماده سازی خاک محل کاشت علاوه بر خاک برگ از مقداری زغال نیز استفاده می کنند و اعتقاد دارند این کار به سلامت بهتر ریشه ای این گیاه کمک می کند.

کوددهی درخت نارنج :

درختان مرکبات همانند سایر درختان به مقادیر مناسبی از نیتروژن پتاسیم فسفر و همچنین عناصری همانند منگنز، بر ،مس و منیزیم نیاز دارند تا بهترین رشد رویشی و میوه دهی را داشته باشند.

بنابراین و به خصوص در مورد درختان بالغ بهتر است از کودهای کامل استفاده شود که عناصر ریز مغذی همانند منگنز، بر، مس و … را داشته باشند. درختان مرکبات با بیشتر شدن سن و بزرگتر شدن نیاز به کودهای بیشتری دارند.

همچنین کودهای مختلف نیتروژنه ای وجود دارد که از نظر میزان و درصد نیتروژن با هم متفاوت هستند. بنابراین مقدار و میزان مصرف این کودها حتما باید بر اساس میزان نیتروژن موجود در نوع کود باشد.

از جمله متداولترین کودهای ازته می توان به سولفات آمونیم با ۲۱درصد نیتروژن و یا از نیترات آمونیم با ۳۳درصد نیتروژن و یا اوره با ۴۶ درصد نیتروژن اشاره کرد. از طرفی سایر فرمولهای کودهای شیمیایی نیز وجود دارند که آنها نیز درصدهای مختلفی از نیتروژن را دارند.

به طور کل در مورد درختان مرکبات بهتر است که نوعی کود شیمیایی را انتخاب کرد که میزان فسفر و پتاسیم برابر با هم باشد اما کمتر از نیتروژن و نصف مقدار نیتروژن باشند. مثلا همانند فرمول ۵-۵-۱۰ و یا ۱۲-۱۲-۲۵ و فرمولهایی از این قبیل .

حال نوبت به این می رسد که چه مقدار کود به درختان بدهیم. در مورد درختان مرکبات از جمله نارنج، درختان از زمانی که کاشته می شوند تا ۵ سالگی جوان محسوب می شوند و بعد از آن واژه درخت بالغ برای آنان استفاده می شود. درختان جوان برنامه های کوددهی سبک تری نسبت به درختان بالغ دارند و همچنین برنامه های مختلف و متفاوتی نیز برای کوددهی درختان مرکبات در نقاط مختلف اجرا می شود.

تکثیر درخت نارنج :

یکی از راه های تکثیر این گیاهان کاشت بذر آنان است بخصوص اینکه از درختان نارنج به عنوان پایه ای برای سایر انواع مرکبات استفاده می شود. بدین صورت که بذر کاشته می شود و بعد از یک الی دو سال بر روی آن پیوندکی از نوع دیگر مرکبات که مد نظر است، پیوند زده می شود.

بهتر است که از بذر تازه استفاده کرد یعنی اجازه ندهیم تا پوشش رویین بذر خشک و چروکیده شود همچنین قبل از کاشتن بذر می بایست پوسته روی بذر را با احتیاط برداشت . بذرهای مرکبات دارای چند جنین هستند و به بیان دیگر از هر بذر امکان تولید چندین گیاه مستقل وجود دارد.

از مخلوط خاک برگ+شن و یا کوکوپیت + پرلایت و یا هر مخلوط سبک دیگری که علاوه بر نگهداری رطوبت کافی ، اضافی آب حاصل از آبیاری را به خوبی از خود عبور می دهد می توان برای کاشت بذرها استفاده کرد. عمق کاشت بذرها نیز در حدود ۱٫۲-۰٫۵ سانتیمتر است.

اگر دمای خاک بیش از ۱۳ درجه و تا حدود ۱۸ درجه نگهداشته شود به جوانه زنی بذرها کمک می شود . همچنین دمای هوا در حد ۲۴-۲۱ درجه به جوانه زنی کمک می کند. گلدان حاوی بذرها را باید در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد و مراقب بود تا خاک خشک نشود. بذرها در چنین شرایطی ۳-۲ هفته بعد از کاشت جوانه می زنند.

نحوه پرورش و نگهداری گیاه آکمه آ

هرس درخت نارنج :

زمان مناسب هرس این درختان اواسط زمستان تا اوایل بهار است . هرس درختان نارنج به طور کل به شکلی سبک انجام می شود. درختان جوان که به طور کل نیازی به هرس ندارند مگر قطع و جدا کردن ساقه های بسیار ضعیف و یا ساقه هایی که به هر دلیل آسیب دیده اند.

در مورد درختان بالغ نیز شاخسار آسیب دیده را باید جدا کرد . اگر درخت شما در مرکز تاج خود میوه ای تولید نمی کند تراکم شاخسار را در مرکز کاهش دهید به نحوی که نور بیشتری به مرکز برسد تا تولید میوه تحریک شود.

البته لازم به ذکر است که این عمل معمولا زمانی انجام می شود که مرکز درخت واقعا انبوه شده باشد در غیر انصورت لزومی برای انجام این کار در درختان نارنج و یا سایر مرکبات نیست.

فواید استفاده از نارنج

استفاده از نارنج از زمان های بسیار دور رواج بسیاری داشته و در جهت مشکلات گوارشی زیادی از نارنج استفاده می کردند، از جمله فواید میوه نارنج کاهش سردرد/کاهش تپش قلب/ کاهش ترس و دلهره/ سرشار از ویتامین C / کمک به هضم غذا /از بین برنده نفخ/ آرامش دستگاه گوارش و… اشاره کرد.

آفت و بیماری درخت نارنج :

از آفات شایع این گیاه می توان به شپشک و کنه تار عنکبوتی اشاره کرد که مشکلاتی همچون ضعیف شدن گیاه ، عدم گلدهی و یا زیرش غنچه های گل ، عدم شکل گیری میوه ، ریزش

زودهنگام میوه های نارس، زردی برگها بخصوص برگهای جوان و ریزش برگها را ایجاد می کنند.بیماری های این گیاه را می توان به طور کل در سه دسته ویروسی، باکتریایی و قارچی قرار داد.

از مهمترین بیماریهای ویروسی این گیاه می توان به بیماری تریستیزا Tristeza اشاره کرد که موجب پریدگی رنگ برگها ، رشد ضعیف گیاه و ریزش برگهای گیاه می شود. گیاهان جوان سریعتر

گل می دهند و گیاهانی که به شدت آلوده شده اند کوتاه قامت باقی می مانند برگها و ساقه های بسیار رنگ پریده دارند.

از بیماریهای قارچی می توان به این موارد اشاره کرد: ملانوز Melanose اکثرا میوه ها را مورد حمله قرار میدهد و بر روی میوه ها لکه هایی قهوه ای رنگ برآمده با حاشیه ای زرد رنگ بوجود

می آید و به تدریج بافت این نواحی چوب پنبه ای می شوند. هر مقدار که میوه کوچکتر باشد و به این بیماری دچار شود ، نواحی چوب پنبه ای بزرگتری روی پوست میوه شکل میگیرند .

بیماری آلترناریا Alternaria موجب شکل گرفتن نواحی قهوه ای- سیاه روی برگها و یا میوه ها می شود. آنتراکنوز Anthracnose نیز موجب شکل گیری لکه هایی با مرکز قهوه ای –قرمز و

حاشیه زرد رنگ و یا لکه هایی با مرکز کرم-زرد و حاشیه ای قهوه ای –سیاه بر روی برگ و میوه می شود. در این بیماریها برگهای جوان و نابالغ گیاه میریزند .

لکه سیاه سیب بیماری دیگر قارچی است که اثر بدی را بر روی پوست میوه ها دارد به نحوی که پوست میوه پر از لکه هایی قهوه ای تیره می شود که گاهی مرکز این لکه ها زرد-کرم رنگ

است.

گوموز فیتوفترا بیماری قارچی است که موجب خروج شیره از شکافهای موجود بر روی پوسته می شود پوسته های درخت شکاف می خورند و به زمین می ریزند برگها به تدریج زرد رنگ می

شوند و احتمال پژمردگی و مرگ تمامی درخت وجود دارد.

پوسیدگی قهوه ای (فیتوفترا) بیماری دیگری است که موجب بروز زخم هایی بر روی میوه می شود به نوحی که نواحی کرم- قهوه ای تریه بر روی مویه شکل می گیرند همچنی گلها و شاخه ها

نیز می توانند قهو های رنگ شوند .

شرایط آب و هوایی سرد و مرطوب احتمال شیوع این بیماری را افزایش می دهد. پوسیدگی ریشه آرمیلاریا Armillaria root rot موجب پژمردگی ناگهانی و مرگ درخت می شوند.

پوسیدگی سیاه ریشه Black root rot بیماری قارچی دیگری است که لکه هایی قهوه ای- سیاه رنگ بر روی ریشه ها شکل میگیرد و به تدریج تمامی ریشه سیاه رنگ می شود. امکان زرد

شدن برگها و همچنین ریزش آنها در طی این بیماری وجود دارد .

از بیماری های باکتریایی می توان به این موارد اشاره کرد لکه برگی باکتریایی که لکه هایی با مرزک تیره رنگ و حاشیه ای زرد رنگ بخصوص روی برگها ایجاد می کند.

قانقاریا بیماری دیگر درختان نارنج است که باکتریایی می باشد .

در طی آن زخمهایی برآمده بر روی برگها بخصوص در حاشیه و نوک برگها شکل میگیرد و این زخمها ممکن است روی سرشاخه ها و میوه ها نیز مشاهده شوند.

کنه نباتی و پروانه از رایج ترین آفات مرکبات درخت نارنج است که می توان با استفاده از محلول های مخصوص درختتان را در برابر این آفات ایمن کنید.

نحوه پرورش و نگهداری گل هویا کری