پرورش و نگهداری کارپوبروتوس
دُم عقربی یا کارپوبروتوس
نام علمی: CARPOBROTUS EDULIS
بومی: آفریقای جنوبی
خانواده: AIZOACEAE – آزوآسه
- این گیاه گلهایی زرد و یا صورتی کم رنگ به قطر حدود ۶-۳ سانتیمتر دارد که البته بوته های قوی امکان تولید گلهایی تا قطر ۱۰ سانتیمتر را نیز دارند . برگها و میوه های کوچک این گیاهان خوراکی هستند و در کشور آفریقای جنوبی بعد از رسیدن از بوته ها جدا می شوند و به شکل تازه خوری و یا تهیه مربا استفاده می شوند.
- از آنجایی که ارتفاع کل این گیاه حدود ۳۰-۱۵ سانتیمتر و طول ساقه ها گاهی از ۹۰ سانتیمتر نیز بیشتر می شود این گیاه را به عنوان نوعی گیاه کف پوش Ground cover در نظر گرفته اند که البته در سبدهای آویز نیز زیبا می شود. از اسامی انگلیسی این گیاه می توان به این موادر اشاره کرد: ice plant, highway ice plant, pig face, Hottentot fig
- در جنس کارپوبروتوس در حدود ۳۰ گونه شناسایی شده اند که برخی از آنان همانند كارپوبروتوس ادولیس به عنوان گیاهی زینتی و پوششی مورد استفاده قرار میگیرند اما گونه به دلیل رنگ گلهایش بیش از سایر نمونه ها مورد توجه قرار گرفته است.
- سایر اعضای این خانواده می توانند گلهایی با رنگ متفاوت همانند قرمز و زرشکی رنگ نیز (علاوه بر زرد و صورتی ) داشته باشند . شرایط نگهداری انواع مختلف این گیاهان همانند هم است
- این گیاه را با گیاه ناز یخی نباید اشتباه کرد. البته هر دوی این گیاهان به یک خانواده گیاهی تعلق دارند و شیوه نگهداری از آنان یکی است
شرایط محیطی
آبیاری
به این گیاهان می بایست زمانی آب داد که سطح خاک تا عمق حدود ۲ سانتیمتر خشک شده باشد. اگر در آبیاری زیاده روی شود و سطح خاک همواره خیس و مرطوب باشد موجب زردی برگها و پوسیدگی طوقه و ریشه های گیاه و در نهایت از بین رفتن گیاهان خواهد شد.
کارپوبروتوس به خشکی نسبتا مقاوم است اما اگر بیش از اندازه در شرایط کم آبی قرار گیرد برگهایشان کم آب می شود و حالت گوشتی خود را از دست می دهند اما از بین نمی روند مگر اینکه تا مدتی از آبیاری و نزولات اسمانی محروم باشند. میزان آبیاری را در زمستان می بایست کم کرد زیرا به دلیل کمی فعالیت گیاه و عدم نیاز آن به آب همانند تابستان و در صورت تداوم برنامه آبیاری همانند تابستان امکان پوسیدگی گیاه بسیار افزایش می یابد.
دما
اگرچه گفته می شود که این گیاه می تواند دما را تا حدود ۷- درجه سانتیگراد تحمل کند اما بهتر است که اجازه ندهیم تا در معرض دمای یخزدگی یعنی صفر درجه قرار بگیرد زیرا احتمال آسیب دیدن به ساقه ها و برگهایش افزایش می یابد و احتمال اینکه در دمای زیر ۲- درجه سانتیگراد از بین برود بسیار زیاد است.
به شکل بهینه نیز توصیه می شود تا زمانی که دمای شبانه به زیر ۴٫۵ درجه رسید گلدان گیاه را به محیط درون خانه منتقل کنیم. دما را تا حدود ۳۰ درجه به خوبی تحمل می کند اما اگر در منطقه ای گرم زندگی می کنید بهتر است که گلدان را در جایی قرار دهید و یا گیاهان را در قسمتی از باغچه بکارید که در بعد از ظهر از سایه برخوردار باشد و نور مورد نیاز گیاه در طی صبح تا ظهر تامین شود. گرمای بیش از از اندازه و تابش شدید آفتاب می تواند موجب سوختگی نوک و حاشیه برگها شود
نور
این گیاهان به مکانی با نور کامل آفتاب نیاز دارند یعنی حدود ۸-۶ ساعت نور مستقیم آفتاب برای رشد و گلدهی مناسب این گیاهان مورد نیاز است. مکان سایه یکی از
دلایل عدم گلدهی این گیاهان است
خاک
کارپوبروتوس به خاکی با زهکش خوب نیاز دارد. خاک سنگین که آب را نگه دارد و خیس باقی بماند از دلایل پوسیدگی و از بین رفتن این گیاهان است . بنابراین بهتر است که در مخلوط خاکی این گیاهان از شن (با ذرات حدود ۲ میلمتر ) استفاده کرد. مثلا می توان از مخلوط خاک برگ + شن و یا خاک برگ+کوکوپیت+پرلایت استفاده کرد.
همچنین این گیاه خاکهای اسیدی را دوست ندارد بنابراین بهتر است که در ترکیب خاک از پیت موس که موجب کمی اسیدی شدن محیط می شود پرهیز کرد
نحوه تکثیر
- تولید بذر در این گیاهان نسبتا زیاد است و به راحتی با استفاده از کاشت بذر نیز تکثیر می شوند. بذرها را می توان زمانی که سرمای دیررس بهاره بر طرف شد در هوای آزاد کاشت . بذرها را می توان در خاک برگ+شن کاشت کرد و دمای مناسب نیز حدود ۲۳ درجه سانتیگراد است و مدت زمان جوانه زنی بذرها حدود ۱۰-۷ روز است.
- روش دیگر استفاده از قلمه های آست . اصولا این گیاه در محل گره ها و در صورت تماس با خاک نسبتا به آسانی ریشه تولید می کند بنابراین می توان در بهار و تابستان از قسمت انتهایی ساقه ها قلمه هایی به طول حدود ۱۵-۱۰ سانت تهیه کرد و سپس برگهای پایینی را با ملایمت جدا کرد.
- چند ساعت قلمه ها را در مکانی خشک و به دور از نور آفتاب قرار دهید تا رطوبت اضافی را از دست بدهند و سپس در مخلوطی از خاک برگ+شن کاشت. دمای مناسب محیط حدود ۲۱ درجه است و گلدان حاوی قلمه ها را باید در مکانی روشن اما به دور از تابش اشعه مستقیم آفتاب قرار داد.
- اسپری کردن آب و یا کشیدن پلاستیک شفاف روی گلدان به حفظ و نگهداری رطوبت در اطراف برگها و عدم خشک شدن قلمه ها کمک می کند .البته اگر رطوبت خاک را بتوان به خوبی حفظ و تنظیم کرد نیازی به این کار نیست . توجه داشته باشید که خاک محیط کاشت قلمه ها نباید خیس و غرقاب شود زیرا قلمه ها خواهند پوسید بلکه باید فقط میزان مناسبی از رطوبت را در خود حفظ کنند. ریشه زایی در حدود دو هفته طول می کشد.
- همچنین می توان از روش خوابانیدن استفاده کرد و ساقه ها را همانطور که به گیاه مادری متصل هستند با خاک تماس داد بعد از مدتی از قسمت گره هایی که با خاک تماس دارند ریشه ها ظاهر می شوند و می توان آنها را از گیاه مادری جدا کرد و در مکانی دیگر کاشت.
هرس
ساقه های این گیاه را می توان هر چند وقت یکبار کوتاه کرد تا رشد آنان کنترل شود همچنین اگر علاقه دارید که گیاه بیشتر حالت بوته ای و پرپشت بیابد هر چند وقت یکبار می بایست نوک ساقه ها را به میزان ۵-۲ سانتمیتر کوتاه کنید تا با این کار رشد ساقه های جانبی تحریک شود .
بدین صورت هم گلدهی گیاه به دلیل رشد ساقه های جدید بیشتر می شود و هم گیاه ظاهری بوته ای شکل می یابد. عمل هرس را نیز می توان در طی سال انجام داد
آفات و بیماری
مهمترین مشکل این گیاهان پوسیدگی طوقه و ریشه ها به دلیل سنگین بودن و زهکش نامناسب خاک محل کاشت است . همچنین کوددهی بیش از اندازه می تواند موجب پژمردگی و مرگ سرشاخه ها شود.
نحوه پرورش و نگهداری پوملو
