نکات مهم در نگارش پروپوزال 

پروپوزال در واقع یک گزارش کلی از یک کار تحقیقاتی و پژوهشی می باشد که طی آن اهداف، فرضیه ها، دلایل انجام پژوهش و بیشینه تحقیق ذکر می شود. یک پروپوزال بطور کلی از 12 بند تشکیل شده است:

1. بیان مسئله

بیان مسئله یک توضیح کلی درباره موضوع با ذکر مشکل اصلی و دلایل انتخاب این موضوع است. این بخش میتواند در حدود 1 الی 2 صفحه نوشته شود.

مثلا موضوع شما " تغییرات بیان ژن Y در سلول های سرطان سینه در زنان"

اگر بخواهید برای چنین موضوعی بیان مسئله بنویسید ابتدا باید با تعریف سرطان آغاز کنید. سپس یه آمار کلی از رتبه سرطان معده در جهان بنویسید. سپس به سراغ عوامل خطر این سرطان بروید و ارتباط ژنتیک با این سرطان را مطرح کنید. در ادامه راجب ژن Y در حد چند خط توضیح دهید و ارتباط آن را با سرطان بیا کنید. در نهایت به طرح موضوع خود بپردازید و علت اینکه این موضوع را انتخاب کرده اید را بیان کنید. علت انتخاب می تواند تاثیر بالای عوامل ژنتیکی در پیدایش سرطان باشد و یا شناخت ژن مذکور بعنوان یک عامل تاثیر گذار در پیشرفت سرطان معده برای معرفی آن بعنوان یک پیش آگهی و دلایل دیگر.

2. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

چه دلایلی باعث ضرورت انجام این پژوهش یا تحقیق شده است؟ هر موضوعی که برای تحقیق یا پژوهش انتخاب می شود باید یک دلیل قانع کننده داشته باشد که نشان دهد این موضوع ارزش تحقیق کردن را دارد و اینطور نیست که هر چیزی که به ذهنمان رسید را بعنوان موضوع تحقیق انتخاب کنیم.

3. اهداف پژوهش

منظور از اهداف پژوهش همان عنوان پژوهش می باشد که هدف اصلی پژوهش بشمار می رود. اگر در کنا هدف اصلی هدف فرعی دیگری نیز دارید که میخواهید مورد بررسی قرار دهید، آن را هم ذکر می کنید.

مثلا هدف کلی شما بررسی تغییرات بیان ژن Y در سلول های سالم و سرطان سینه در زنان در یک منطقه یا شهر خاصی می باشد. اما در کنار این هدف، قصد دارید تا تغییرات بیان ژن Y در سلول های سالم و سرطان سینه با توجه به دسته بندی انواع تومورها از لحاظ پاتالوژن (Stageهای مختلف) نیز بررسی کنید؛ این بعنوان هدف فرعی شما خواهد بود.

4. سوالات تحقیق

سوالاتی که در نظر دارید تا در پژوهش خود برای آنها پاسخی پیدا کنید را ذکر نمایید. مثلا در عنوانی که بالا ذکر شد " تغییرات بیان ژن Y در سلول های سرطان سینه در زنان"، میخواهیم بدانیم

"میزان بیان ژن X در سلول های سالم و سرطانی معده چه تفاوتی با هم دارند"

" آیا ژن X یک انکوژن است که بیان بالای آن باعث پیشرفت این سرطان می شود و یا یک تومور ساپرسور است که در نتیجه جهش غیرفعال شده و باعث پیشرفت سرطان معده می شود و سوالات دیگر"

5. فرضیه ها

فرضیه در واقع پاسخ احتمالی است که ما برای سوال پژوهش خود تخمین میزنیم. مثلا در مثال "تغییرات بیان ژن Y در سلول های سرطان سینه" فرضیه ما می تواند حالت های زیر باشد:

• فرض بر این است که ژن X در بافت های توموری مختلف از لحاظ سطح بندی پاتولوژیکی بیان متفاوت داشته باشند.
• فرض بر این است که میزان تغییرات بیان ژن X در بافتهای توموری با توجه به دسته بندی انواع تومورها از لحاظ پاتولوژی(Stage های مختلف) متفاوت باشد.
• فرض بر این است که میزان بیان ژن X در بافتهای توموری نسبت به بافتهای مجاور (مارژینال) در مبتلایان به سرطان معده، اختلاف معناداری داشته باشد.

6. متغیرهای پژوهش

متغییرها عواملی هستند که تغییر آنها یا تحت تاثیر عوامل دیگر تغییر می کند ( متغییر وابسته) و یا تغییر آن وابسته به چیزی نیست (متغییر مستقل). مثلا در مثال "تغییرات بیان ژن Y در سلول های سرطان سینه" تغییر بیان ژن یک متغییر وابسته است که تغییر بیان آن میتواند تحت تاثیر هورمون ها و آنزیم و عوامل دیگر داخل بدن تغییر کند. اما سن بیماران متغییر مستقل می باشد که تحت هیچ عاملی تغییر نمی کند. 

7. پیشینه و ادبیات تحقیق (داخلی و خارجی)

منظور از بیشینه، کارها و پژوهش های انجام شده در گذشته در ارتباط با موضوع تحقیق می باشد. اینکه محققین در گذشته به چه نتایجی رسیده اند. مثلا بیان ژن X در سرطان های دیگر بررسی شده یا نه و چه نتایجی داشته است و ....

8. مبانی نظری

منظور از مبانی نظری، تئوری‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های علمی‌ است که پژوهشگر به عنوان سنگ بنای پژوهش خود انتخاب می‌کند تا بدین طریق بتواند نتایج پژوهش خود را در راستای آزمون نظریه یا مدل مورد نظر تبیین کند. این بخش ویژه رشته های علوم انسانی می باشد.

9. مدل تحقیق

در اینجا نوع تحقیق خود را باید ذکر کنید. اینکه تحقیق شما میدانی است یا مشاهده ای یا ... . در واقع مدل رابطه بین طرح نظری(تئوری) و کار جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد.

10. روش تحقیق

روش های تحقیق بر اساس هدف به دو دسته پژوهش های بنیادی و کاربردی تقسیم می شوند.

• تحقیق بنیادی: پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیده‌ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوری‌ها و نظریه‌ها می‌پردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می‌نماید. هدف اساسی این نوع پژوهش تبیین روابط بین پدیده ها، آزمون نظریه ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. 
• تحقیق کاربردی: پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می‌شود. هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. در اینجا نیز سطح گفتمان انتزاعی و کلی اما در یک زمینه خاص است.

11.  روش گردآوری اطلاعات

منظور از روشهای گردآوری اظلاعات و داده ها، مواردی هستند که نحوه چگونگی یا فرایند گردآوری داده ها را مشخص میکند. مثل روش پرسشنامه ای، مصاحبه، مطالعه کتابخانه ای، مطالعه اسناد و مدارک، مشاهده، آزمایش و غیره.
برای جمع آوری داده ها نیاز به ​​​​ابزارهای گردآوری داده ها می باشد که عبارت است از تجهیزات یا وسایل مورد استفاده جهت گردآوری و ثبت داده هاست مثل فرم پرسشنامه، چک لیست مصاحبه و مشاهده، فیش، جدول، دوربین، تجهیزات، ثبت نتایج ازمایشگاهی و غیره

12.  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

پس از گردآوری داده های تحقیق، بایستی اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. البته در مرحله نگارش پروپوزال، فقط یک توضیح مختصر درباره روش تجزیه و تحلیل اطلاعات می دهیم و توضیحات کامل را در پایان نامه ذکر می کنیم. برای اینکه پژوهشگر بتواند داده های پژوهش را تجزیه و تحلیل و سپس تفسیر کند، باید از روش های آماری استفاده نماید. هر موضوعی در رشته های مختلف، روش های آماری و نرم افزار های تجزیه و تحلیلی مخصوص به خود دارد که بایستی با آنها آشنا شوید. مثل نرم افزار SPSS که کاربرد زیادی در تجزیه و تحلیل آماری در انواع مطالعات دارد.

توجه داشته باشید که هر دانشگاهی فرم پروپوزال مخصوص به خود دارد و لازم است تا هر دانشجو مطالب پروپوزال را در فرم مربوطه دانشگاه خود وارد کند.