نکات قابل توجه در هنگام خرید آرشه ویولن

آرشه یا کمانه وسیله ای است که از آن برای نواختن سازهای زهی استفاده می شود. آرشه شامل یک چوب است که به دو سر آن موی دُم اسب متصل شده است. موها در نوک آرشه با قطعه ای از جنس عاج یا استیل به چوب آرشه می چسبند. در ته آرشه قطعه ای به نام موگیر، که از چوب و صدف ساخته شده، کشیدگی موهای آرشه را تنظیم می کند. موگیر با پیچ به چوب آرشه متصل می شود.

اگر شما زمان زیادی را برای پیدا کردن و انتخاب یک ویولن خوب صرف کردید، آرشه ویولن را هم با همان دقت انتخاب کنید. ویولنیست های مبتدی به اندازه ی حرفه ایها به انتخاب آرشه ویولن درجه یک حرفه ای توجه نمیکنند. جالب است بدانید استفاده از یک آرشه خوب و مرغوب به اندازه یک ویولن با کیفیت، در کیفیت صدای نهایی اجرای نوازنده اهمیت دارد. جنس چوب آرشه، خاصیت ارتجاعی آن، وزن، کیفیت ساخت، جنس مو و … از عواملی هستند که تاثیر زیادی در کیفیت صدای نوازندگی ما می گذارند. آرشه ابزار تولید صدا و ایجاد ارتعاش در سیم های ویولن است و باید کیفیتی متناسب با ساز داشته باشد.

تاریخچهٔ استفاده از آرشه

تاریخچهٔ استفاده از آرشه به طور قطع مشخص نیست. در یونان باستان نامی و تصویری از آرشه وجود ندارد، اگرچه قرنها در اروپا یونان را خاستگاه آرشه می دانستند. این اشتباه به علت ترجمه اشتباه مضراب به آرشه حاصل شده بوده. قدیمیترین تصویر از آرشه در یک کتاب مذهبی در اسپانیا از قرن ۱۱ میلادی به دست آمده. اما قدیمیترین نام از آرشه در یک سفرنامه به زبان عربی یافت شده. در سفرنامه ای که برای خلیفه هارون الرشید نوشته شده نوازندگان رومی در حال نواختن سازی با یک کمان گزارش شده اند. خوارزمی نیز پیش از آن در کتاب مفاتیح العلوم در قرن ۱۰ میلادی ذکر کرده که در خراسان رباب را با آرشه می نوازند. این گزارش می تواند ثابت کند که نوازندگی با آرشه خیلی پیشتر از این گزارش رواج داشته. آثاری نیز در چین باستان به استفاده از آرشه اشاره دارند که صحت آن ها قطعی نیست. یک تئوری دربارهٔ آرشه می گوید که استفاده از آن در چین آغاز شده، بعد به ایران و روم و بیزانس رسیده و از آنجا از آفریقای شمالی به اسپانیا رسیده است. تئوری دیگر می گوید که استفاده از کمانه در چهار مرکز چین، ایران، بیزانس و اسپانیا مستقل از هم در حدود قرن های ۹ و ۱۰ میلادی شکل گرفته است. هیچ کدام از این دو تئوری تاکنون به اثبات نرسیده اند.

مشخصات آرشه ی خوب و مرغوب

استفاده از یک آرشه ی خوب و مرغوب، در کیفیت صدای نهایی اجرای نوازنده اهمیت زیادی دارد.جنس چوب آرشه، وزن و کیفیت از عواملی هستند که در صدای نهایی تاثیر زیادی دارند.

شکل آرشه

شکل آرشه در صدای آن تاثیر زیادی دارد. بیشتر آرشه ها حالت گرد دارند که انعطاف پذیرترند و آرشه های هشت ضلعی سفت تر از گردها هستند. آرشه هایی که خیلی نرم هستند هم وضوح کمی دارند که بیان و تکنیک را به درستی نشان نمیدهند. پس میتوانیم اینطور بگوییم که آرشه باید مقدار سفتی مناسبی داشته باشد در عین حال در دست احساس راحتی و نرمی کند تا صدای غنی و لطیفی ایجاد شود. در حقیقت شما باید بین سفتی و نرمی تعادل برقرار کنید. هنگام خرید، یک قطعه موسیقی را انتخاب کنید و با آرشه های مختلف آن را بزنید تا تفاوت صدا و راحتیشان را هنگام نواختن احساس کنید. این قطعه را در سرعت متوسط و آرام بزنید تا بتوانید برروی صدای آرشه تمرکز کنید. با اینکار حتی میتوانید به لرزشهای غیر ضروری هم پی ببرید.

آرشه هشت ضلعی یا به اصطلاح هشت پر به آرشه ای گفته می شود که چوب آن از ابتدا تا انتها به شکل یک هشت ضلعی تراشیده شده است. بسیاری از استادان مشهور فرانسوی که سال های زیادی در ساخت آرشه تجربه دارند، به ندرت آرشه هشت ضلعی می سازند. حتی امروزه اغلب استادان، آرشه را به صورت گرد می سازند. با این وجود برخی خریداران آرشه همچنان تمایل به خرید آرشه هشت ضلعی دارند. اگر دو آرشه که از چوب یکسانی ساخته شده ا ند را با یکدیگر مقایسه کنیم، آرشه هشت ضلعی سخت تر از آرشه گرد است و این ویژگی به صدای نهایی ساز هم منتقل می شود. صدایی سخت، تک بعدی و فاقد نوانس لازم. از طرفی آرشه هشت ضلعی کمی گرانتر است. شاید یکی از دلایلی که معمولا افراد آرشه هشت پر را بهتر می دانند قیمت بیشتر آن ها است.

مواد سازنده ی آرشه

چوب روکش داری که قرن ها توسط سازندگان آرشه استفاده میشود هسته ی درخت پرنامباکو است که بیشتر در برزیل رشد میکند. پرنامباکو از قرن ۱۸ به عنوان استاندارد طلایی ماده ی سازنده ی آرشه در نظر گرفته شده است-این دوره، دوره ی استادان آرشه فرانسوی مانند Tourte, Pajot و Pecatt بوده است- که بعلت خصوصیات چگالی، سختی و انعطاف پذیری آن است. بهترین آرشه ها از چوب پرنامباکو که ۵۰ تا ۲۰۰ سال قدمت دارد بدست می آیند.

آرشه هایی که از چوب برزیلی ساخته شده اند بسیار بصرفه تر ازآرشه هایی هستند که از چوب درخت پرنامباکو ساخته میشوند اما سختی و وضوح صدای آرشه های پرنامباکو را ندارند. برای قیمت کمتر، موسیقیدانها بیشتر آرشه هایی را انتخاب میکنند که از مواد مصنوعی مانند فیبر کربن ساخته شده اند که سفتتر هستند و ماندگاری بالاتری دارند. همچین بسیاری از آرشه هایی که از فایبرگلاس ساخته شده اند طول عمر تضمین شده ای دارند اما پاسخگویی آرشه های فیبرکربنی را ندارند. اگر به مدت طولانی ویولن بزنید متوجه خواهید شد که آرشه شریک شما برای نوازندگی است.

برای کیفیت بالا، موی آرشه باید از موی اسب سفید باشد وگرنه پروسه ی تغییر رنگ-مثلا سفیدکردن- آن را ضعیف میکند. موها در نوک آرشه با قطعه ای از جنس عاج یا استیل به چوب آرشه می چسبند. در ته آرشه قطعه ای به نام موگیر که از چوب و صدف ساخته شده، کشیدگی موهای آرشه را تنظیم می کند. موگیر با پیچ به چوب آرشه متصل می شود. آرشه های فیبر مصنوعی هم از موهای باکیفیت مصنوعی -مثل coruss ساخت فرانسه- استفاده می کنند.

در یادگیری ویولن ، آرشه کشی صحیح و انگشت گذاری دقیق، به زمان و عشق پایدار نیاز دارد. بخشی از این موضوع به عهده­ هنرجو و بخش دیگر هنر استاد است . دقت کنید که استاد خوب در آموزشگاه به استاد متوسط در منزل برتری دارد.

موارد ضروری هنگام خرید آرشه:

مهمترین معیاری که باید در نظرگرفته شود این است که آرشه به راحتی در دستتان قرار گیرد و همچنین صدایی است که هنگام استفاده از آن تولید میشود:

• وزن و تعادل آرشه باید طوری باشد که مانند امتداد طبیعی دست و بازویتان باشد. به وزن واقعی آرشه توجه کنید (متوسط وزن آرشه 60 گرم است)، اما نکته ی مهم تر این است که هنگام نواختن با آن احساس راحتی میکنید یانه. چند تا از آنها را امتحان کنید از legato تا staccato.
• به تفاوت صدای آرشه ها توجه کنید. اگر نمیتوانید تفاوت صدای دو آرشه را تشخیص دهید و فکر میکنید صدای آنها با هم یکی است، یک نوع ارزانتر بردارید. هر ماه یک آرشه ی گرانتر امتحان کنید و تا تفاوت صدای آنها را متوجه نشدید خرید نکنید! موادی که برای ساخت آرشه استفاده میشود مستقیما برروی صدای آن تاثیر میگذارد. بعدا در مورد مواد مورد استفاده صحبت خواهیم کرد اما نکته ی مهم این است که انعطاف پذیری آرشه بر روی صدای آن تاثیر گذار است. یک آرشه سفت و سخت صدای واضح تری تولید میکند که این آرشه برای مبتدی ها مناسب است. در حالیکه آرشه ای که خیلی سفت است صدای سختتر و خشن تری تولید میکند.
• شکل آرشه هم برروی سختی آن تاثیر گذار است. بیشتر آرشه ها حالت گرد دارند که انعلاف پذیرترند و آرشه های هشت ضلعی سفت تر از گردها هستند. آرشه هایی که خیلی نرم هستند هم وضوح کمی دارند که بیان و تکنیک را به درستی نشان نمیدهند. پس میتوانیم اینطور بگوییم که آرشه باید مقدار سفتی مناسبی داشته باشد در عین حال در دست احساس راحتی و نرمی کند تا صدای غنی و لطیفی ایجاد شود. در حقیقت شما باید بین سفتی و نرمی تعادل برقرار کنید. هنگام خرید، یک قطعه موسیقی را انتخاب کنید و با آرشه های مختلف آن را بزنید تا تفاوت صدا و راحتیشان را هنگام نواختن احساس کنید. این قطعه را در سرعت متوسط و آرام بزنید تا بتوانید برروی صدای آرشه تمرکز کنید. با اینکار حتی میتوانید به لرزشهای غیر ضروری هم پی ببرید.
• انحنای چوب آرشه را بررسی کنید اولین نکته ای که باید به آن توجه کنید، این است که چوب آرشه حتما باید یک انحنا به سمت موهای آرشه داشته باشد. پس اگر احیانا دیدید که یک آرشه چنین انحنایی ندارد، باید این را بدانید که آن آرشه، آرشه خوبی نیست.

• پیچ تنظیم کننده آرشه را امتحان کنید همان طور که می دانید در قسمت پایینی آرشه یک پیچ تنظیم کننده وجود دارد که با چرخاندن آن می توانید موهای آرشه را سفت یا شل کنید. حتما این پیچ تنظیم کننده را بررسی کنید تا مطمئن شوید که مشکلی ندارد و راحت چرخانده می شود.

• از مستقیم بودن چوب آرشه مطمئن شوید برای اینکه متوجه شوید که آرشه مورد نظرتان که قصد خرید آن را دارید، سالم هست یا نه؛ باید پیچ تنظیم کننده آرشه را کامل بچرخانید تا چوب و موی آرشه سفت شود. سپس آرشه را دقیقا رو به رو و در واقع عمود به خودتان بگیرید و با بستن یکی از چشمانتان و نزدیک کردن یکی از چشمانتان به قسمت پایینی آرشه به سمت نوک آرشه خیره شوید. شما با این کار باید جهت و راستای آرشه را بررسی کنید تا مطمئن شوید که چوب آرشه تاب خوردگی ندارد.

در نهایت به شما توصیه می کنیم که اگر در نوازندگی ویولن مبتدی هستید، به دنبال خرید آرشه خیلی گران نباشید و در ابتدا از آرشه های قیمت مناسب تر استفاده کنید. چراکه تشخیص آرشه خوب از آرشه بد برای کسی که تجربه زیادی در نوازندگی ندارد، کار خیلی آسانی نیست و با این حساب بهتر است که شما در ابتدای کار برای یک آرشه گران که احتمال دارد آرشه خوبی هم نباشد، هزینه نکنید.

اگر میخواهید یک آرشه منحصر به فرد بخرید، ویولن و آرشه ی فعلی خود را بیاورید و آنها را امتحان کنید. با اینکار تفاوت آرشه ی قبلی و جدید را متوجه میشوید و همچنین تفاوت صدا و راحتی آنها را تشخیص میدهید. از فروشنده بخواهیدتا برای چند هفته آرشه را قرض کنید و به خانه ببرید تا تفاوت را احساس کنید و آن را به مربی یا دیگر فروشگاههای ویولن نشان دهید تا از کیفیت، صحت و عدم انجام تعمیرات در گذشته- که ارزش آن را کم میکند- اطمینان حاصل کنید. همچنین یک ضمانت یا گارانتی معتبر از فروشنده دریافت کنید.

نحوه صحیح گرفتن آرشه و ویولن چگونه است؟