در اینجا چند نکتۀ ضروری که برای تدریس به هنرجو خصوصا در مراحل اولیه لازمست را متذکر می شویم تا هنرجویان این ساز بتوانند توفیق بیشتری در ترقی و پیشرفت خود حاصل نمایند.
طرز گرفتن مضراب
نکته خیلی مهم در این قسمت آن است که شاگردان سنتور، اغلب طرز گرفتن مضراب و زدن آن به روی سنتور را عینا از معلم خود تقلید می کنند. البته این یک امر طبیعی است. در این صورت، معلم باید کاملا دقت کند که برای نشان دادن مضراب زدن به روی سیم های سنتور و به طور کلی فیگور نشستن و نواختن، غیر عادی و غیر طبیعی نباشد. حتا اگر خود معلم موقع نوازندگی در مجالس یا محافل یا مؤسسات هنری دارای ژست ها و فیگورهای مخصوص به خود می باشد، در کلاس مخصوصا باید سعی کند که حالت نشستن، گرفتن مضراب و زدن آن بر روی سنتور کاملا طبیعی و مطابق با اسلوب صحیح باشد، چه مسلم است که شاگردان عینا اداها و اطوارهای او را تقلید می کنند و به جای اینکه از معلم خود مشق سنتور بگیرند درس رقص یا ورزش می گیرند.
در ضمن، معلمین باید دقت کنند که اگر شاگردان در حین نواختن، حرکات خارج از معمول یا غیر طبیعی می کنند، به آنها متذکر شوند و مصرا از او بخواهند که طبیعی ترین وضع را در حین نوازندگی داشته باشند؛ به خصوص از فشار آوردن به بازوها و بدن، دولا شدن (قوزکردن)، چشم ها را به نت زل کردن، پازدن و دست ها حرکت خارق العاده دادن جدا جلوگیری نمایند. تمام آنچه که در بالا گفته شد برای شاگردان و نوازندگان نقطه ضعف محسوب می شود و چنانچه یکی از آنها در نوازنده ای وجود داشته باشد، به راحتی نمی تواند ساز بزند و همین خود یکی از نکات بسیار مهم و اساسی فن نوازندگی است که [عدم رعایت آن] موجب عدم پیشرفت نوازنده این ساز می گردد.
طرز زدن مضراب
عدم دقت در این قست نیز بی اندازه مضر است. اغلب مشاهده کرده ایم که شاگردان سنتور بدون اینکه دقت کنند مضراب را به کجا می زنند و آیا مضراب های آنها به همان سیم هایی که مورد نظر آنها است می خورد یا نه به کار خود ادامه می دهند.چنانچه این عمل ادامه پیدا کند، هیچ وقت شاگرد نمی تواند به اصطلاح « تمیز ساز بزند » و همیشه ساز او پر از اشتباه خواهد بود و این از وظایف بسیار مهم معلمین است که همیشه این نکته را یادآور شوند و چنانچه شاگرد موقع درس پس دادن (نه در موقع درس گرفتن) مضرابی را اشتباه زد، از او بخواهند که مجددا آن قسمت را اجرا کند و چنانچه در یک قطعه بیش از سه یا چهار بار مضراب ها را اشتباه زد و بعد از تکرار نیز نتوانست به نحو احسن قطعه ها را اجرا کند درس جدید به او ندهند و آنقدر او را در همان درس نگه دارند تا خوب از عهده اجرای آن برآید. با این ترتیب، یک قطعه هرچقدر هم ساده باشد و هرچقدر هم شاگرد مبتدی باشد وقتی خوب عمل آمد و به اندازه کافی تمرین شد، برای هرفرد قابل شنیدن و لذت بردن می باشد. خاصیت این عمل آن است که وقتی در ابتدای امر که درس ها ساده و یادگرفتن آنها آسان است شاگرد عادت کرد آنها را شسته رفته و تمیز اجرا نماید، به تدریج که قطعات مشکل تر می شود عادت مرتب و منظم و بدون غلط و بدون پس و پیش اجرا کردن مضراب ها در تمام قطعات، اعم از مشکل و یا آسان، برای او باقی خواهد ماند. تذکر این نکته نیز ضروری است که معلمین خود باید قطعاتی را که به شاگردان درس می دهند بدون غلط و هرگونه اشکال به راحتی اجرا کنند نه آنکه خودشان غلط بزنند ولی از شاگرد بخواهند که صحیح اجرا کند.
اجرای مضراب ریز روی سنتور
یکی از مشکل ترین قسمت های فراگرفتن مضراب ریز زدن روی سنتور است که چنانچه با بی دقتی به آن نگریسته شود، هیچوقت به نتیجه نرسیده ریز خوب و خوش صدا و ممتد نخواهد شد و معلمین باید در این مورد دقت بسیاری مبذول دارند. بطورکلی، چون سنتور سازی است که خودبه خود دارای اکوی زیاد است و وجود این اکو باعث باقی ماندن صدای نت ها روی سنتور می گردد، اصولا در مراحل اولیه احتیاجی به اجرای ریز روی سنتور نیست زیرا وجود همین اکو نشانۀ باقی ماندن صدای نت هاست و درحقیقت، خود نوعی ریز محسوب می شود. بهتر است تا چندین ماه شاگردان از اجرای ریز روی سنتور خودداری نمایند تا دست آنها با اجرای مضراب های مختلف قدرت زدن مضراب را پیدا کند و پس از آن با تأنی و تأمل شروع به تمرین ریز کنند.
در اینجا می توان به اجمال شرح داد که مضراب در ریز باید کاملا بلند و مسلسل و شمرده و به راحتی زده شود. درضمن، باید سعی شود که مضراب های دست راست و چپ هر دو با یک قدرت روی ساز فرود آیند. لازم نیست مضراب ریز خیلی تند اجرا شود، زیرا در اثر مرور زمان و تمرین های مختلف خودبه خود تند می شود. مهم آنست که مضراب ریز، شمرده و پشت سرهم و با فواصل منظم و بلند باشد. باید از زدن مضراب های کوتاه و کم صدا خودداری شود، زیرا این نوع مضراب ها قدرت دست را کم می کند و هیچوقت نمی توان قدرت نوازندگی را با آنها نشان داد. زدن مضراب محکم روی ساز نباید توام با فشار به دست یا مچ یا آرنج و یا بازو باشد بلکه باید بدون فشار به آنها، هرچقدر که خود دست قدرت دارد مضراب را به روی سیم ها فرود آورد. درضمن، باید از گرداندن حلقۀ مضراب در انگشت نیز باید جدا خوددداری شود، زیرا این عمل به کلی قدرت نوازندگی را از نوازنده سلب می کند و نوازنده هیچوقت به ساز خود مسلط نخواهد شد.
تماس مضراب ها با سیم ها
چون سنتور دارای اکوی زیاد است و صدای هر نت تا مدت ها باقی می ماند نوازندگان باید سعی کنند مضراب را درست روی همان سیمی که مایل به صدا درآورن آن هستند فرود آورند. عدم توجه باعث می شود سیم های دیگر به صدا درآیند و درنتیجه ساز آنها ساز شلوغ و درهم و برهمی خواهد شد که شنونده از آن به هیچ وجه مطلبی درک نخواهد کرد.
رعایت نکات مربوط به نت خوانی
در جاهایی که در نت ها سکوت است، از تماس مضراب ها با سیم سنتور خودداری کنید.
یک گرد دو برابر یک سفید است یعنی دو سفید تشکیل یک گرد را می دهند(از لحاظ ضرب و زمان)
یک سفید دو برابر یک سیاه است. در نتیجه یک گرد چهار برابر یک سیاه، یعنی چهار سیاه مساوی یک گرد و یک سیاه مساوی یک سفید است.
یک سیاه دو برابر یک چنگ است. در نتیجه دو چنگ مساوی یک سیاه و چهار چنگ مساوی یک سفید و هشت چنگ مساوی یک گرد است.
یک چنگ دو برابر یک دولاچنگ است. در نتیجه دو، دولاچنگ مساوی یک چنگ، و چهار دولاچنگ مساوی یک سیاه، و هشت دولاچنگ مساوی یک سفید، و شانزده دولاچنگ برابر یک گرد است. به همین ترتیب در مورد سه لاچنگ که نصف دولاچنگ است، می توان حساب نمود.
باید توجه داشت همانطوری که برای کشش صداها علامات مخصوصی از قبیل سیاه و سفید و چنگ و غیره به کار می رود. برای سکوت ها نیز علاماتی انتخاب شده که به شرح زیر است:
الف) سکوت گرد که علامت آن خط کوتاهی است که زیر خط چهارم حامل قرار می گیرد.
ب) سکوت سفید که علامت آن خط کوتاهی است که روی خط سوم حامل قرار می گیرد.
خصوصیات بهترین مدرس برای سنتور چیست؟
