وقتی سینه های مادر دارای شیر می شوند که از غده هیپوفیز در مغز هورمون های پرولاکتین ترشح گردد و مادر بتواند به نوزاد خود شیر دهد. آزمایش پرولاکتین برای اندازه گیری مقدار هورمون پرولاکتین که توسط غده هیپوفیز در خون تولید می شود، می باشد.خانم باردارمقدار زیادی پرولاکتین دارد که به تولید شیر در سینه کمک می کند. در طول بارداری مقدار پرولاکتین ده تا بیست برابر افزایش می یابد. بعد از تولد فرزند، اگر شیردهی انجام شود سطح پرولاکتین بالا می ماند. در خانم هایی که فرزند را شیر نمی دهند، بعد از تولد مقدار پرولاکتین به سطح نرمال برمی گردد. بعد از چند ماه شیردهی نیز مقدار پرولاکتین به سطح نرمال می رسد (حتی اگر شیردهی ادامه داشته باشد).
غده هیپوفیز خانم غیرباردار و آقایان پرولاکتین تولید می کند اما دلیل تولید آن در بدن هنوز مشخص نیست.مقدار پرولاکتین در طول روز متغیر می باشد. بیشترین مقدار در هنگام خواب و مدت کوتاهی بعد از بیداری می باشد. همچنین در هنگام استرس های احساسی و فیزیکی نیز سطح پرولاکتین افزایش می یابد. بیشتر داروها باعث افزایش مقدار پرولاکتین می شوند. تومورهای غده هیپوفیز گاهی باعث افزایش مقدار پرولاکتین می شوند. یک غده هیپوفیز آسیب دیده نمی تواند مقدار نرمالی پرولاکتین تولید کند به همین دلیل مقدار آن کاهش می یابد.
نشانه های غیر طبیعی بودن میزان پرولاکتین در زنان
خانم هایی که دارای علائم پرولاکتینوما هستند باید برای انجام آزمایش پرولاکتین اقدام کنند. پرولاکتینوما در واقع توموری غیر سرطانی در غده ی هیپوفیز می باشد که میزان بالایی از پرولاکتین را تولید می نماید. این علائم در خانم ها شامل موارد زیر می شود:
- داشتن سردردهای بی دلیل
- بروز نقص در بینایی
- داشتن شیر و ریزش شیر در دوران غیر از شیردهی و زایمان
- داشتن درد و ناراحتی در حین رابطه جنسی
- رشد غیر طبیعی موهای بدن و صورت
- آکنه های غیر عادی
آزمایش پرولاکتین به منظور بررسی میزان پاسخ بدن نسبت به درمان تومور صورت می گیرد. همچنین آزمایش مورد نظر در صورت وجود مشکلات باروری و قاعده گی های نامنظم نیز باید صورت گیرد. با انجام این آزمایش می توان تشخیص مشکلات غده ی هیپوفیز و هیپوتالانوس را نیز انجام داد.
کارکردهای هورمون پرولاکتین
پرولاکتین که در حال حاضر با اسامی لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ نیز شناخته می گردد، همانطور که گفته شد نقش اصلی در تحریک غدد شیرساز در سینه را بر عهده دارد. گیرنده های پرولاکتین همچنین در بخش هایی از کبد، کلیه ها و غدد تناسلی نیز وجود دارند. بعلاوه پرولاکتین در بروز میل جنسی نیز مهم است و بیشتر با مکیدن سینه ها میزان آن بیشتر می شود از این رو از آن با عنوان هورمون عشق نیز یاد می شود. مقدار ترشح این هورمون در طول شب بیشتر از روز می شود.
رابطه پرولاکتین و باروری
در بیشتر موارد بالا بودن سطح پرولاکتین سبب بروز ناباروی خواهد شد. تومورهای پرولاکتینوما توانایی تحت فشار قرار دادن غده ی هیپوفیز را دارند و باعث ممانعت از تولید هورمون ها می شوند، به این حالت کم کاری هیپوفیز گفته می شود. بروز این مشکل در مردان باعث ریختن موهای بدن و کم شدن میل جنسی شده و در زنان نیز باعث بروز ناباروری می شود. هایپرپرولاکتینوما باعث می شود تا بارداری برای زنان مشکل شود، این موضوع باعث ایجاد وقفه در تولید طبیعی هورمون های استروژن و پروژسترون شده و باعث می شود تا تخمدان ها نامنظم تخمک آزاد کنند و یا به طور کلی متوقف شوند.استفاده از داروهای پرولاکتینوما و دیگر داروها به بارور شدن زنان کمک می نماید، البته به شرط آنکه به منظور درمان خیلی زود به پزشک مراجعه شود.
بالا بودن پرولاکتین به چه معناست؟
پایین بودن سطح پرولاکتین در مردان و زنان، موضع نگران کننده ای نیست، اما بالا بودن سطح آن که با عنوان هایپرپرولاکتینوما شناخته می شود که احتمالا وجود مشکلاتی را به همراه دارد. ۱۰ درصد از جمعیت افراد بالغ دچار این مشکل هستند. بالا بودن سطح پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی طبیعی است. علت وقوع هایپرپرولاکتینوما می تواند بی اشتهایی عصبی، بیماری کبدی و کلیوی و کم کاری تیروئید باشد.
کم کاری تیروئید می تواند باعث بزرگ شدن غده هیپوفیز بشود. این مشکل با درمان های هورمونی تیروئید رفع می شود. سطح بالای پرولاکتین می تواند نتیجه ی تومورهای هیپوفیز نیز باشد. این تومورها باید ازطریق جراحی یا درمان دارویی ازبین بروند.برخی از انواع داروهای خاص نیز باعث افزایش سطح پرولاکتین می شوند. برای مثال، داروهای روان پزشکی مانند ریسپریدون و هالوپریدول باعث افزایش سطح این ماده در بدن می شوند. متوکلوپرامید نیز از این دسته داروهاست. این دارو عموما برای درمان رفلاکس معده یا درمان حالت تهوع ناشی از مصرف داروهای درمان سرطان استفاده می شود.
برخی از عوامل استرس زا نیز باعث افزایش سطح پرولاکتین می شوند. مثلا کاهش قند خون، فعالیت های ورزشی شدید، حتی در برخی از موارد نیز ناراحتی های خفیف هم می تواند روی آن اثر بگذارد. اگر پرولاکتین در بدن تان افزایش پیدا کرد بهتر است سطح استرس را کاهش بدهید و میزان قند خون را در بدن خود کنترل و تنظیم کنید.
دلایل بالا بودن سطح پرولاکتین
از دلایل شایع بالا بودن سطح هورمون پرولاکتین شامل موارد زیر می شود:
- بودن یک غده یا توده اضافه در غده هیپوفیز
- کم کاری در تیروئید
- داروهای استفاده شده در دوره افسردگی، روان پریشی و فشار خون بالا
- زیاده روی در مصرف بعضی گیاهان دارویی مثا شنبلیله، شبدر قرمز و رازیانه
- آسیب به دیواره قفسه سینه بر اثر زخم های جراحی یا بیماری زونا و حتی استفاده از لباس زیر خیلی تنگ
- داشتن استرس
- انجام برخی ورزش های سخت و شدید
- مصرف بعضی از انواع غذا
- تحریک نمودن بیش از انداز نوک پستان
انجام آزمایش پرولاکتین
به منظور اطلاع از میزان ترشح پرولاکتین آزمایش صورت می گیرد، این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون می باشد که مانند دیگر آزمایش ها با سرنگ از فرد خون گرفته می شود و نمونه خون بررسی می گردد. برای انجام آزمایش پرولاکتین شرایط زیر در نظر گرفته می شود:
- بهترین وقت به منظور انجام این آزمایش صبح ها و حدود ۲ ساعت بعد از بیداری می باشد.
- بهتر است قبل از انجام این آزمایش فعالیت هایی مانند پیاده روی و ورزش و فعالیت های بدنی را نداشته باشید.
- حداقل حدود ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش رابطه جنسی و تحریک سینه انجام نشود.
- شب قبل از خوابیدن لباس راحت بپوشید و از پوشیدن لباس خواب های تنگ به ویژه در ناحیه سینه ها خودداری نمایید.
- در صورت نداشتن شرایط عنوان شده در بالا باید آزمایش را در روزی دیگر انجام دهید.
این آزمایش عوارض جانبی چندانی نداشته اما ممکن است کبودی خفیفی در محل خون گرفته شده ایجاد شود که برطرف خواهد شد. همچنین حس ضعف و سرگیجه بعد از آزمایش ممکن است به دلیل خون گرفته شده ایجاد شود و در موارد خیلی نادر نیز امکان ملتهب شده رگ وجود دارد که به آن فلبیت یا افروختگی سیاه رگ می گویند که البته با استفاده از کمپرس آب گرم بعد از چند روز رفع خواهد شد. در بیماران دچار مشکل اختلالات خون ریزی ممکن است فرد دچار خون ریزی ممتد گردد که قبل از انجام آزمایش باید پزشک را از مصرف داروهایی مانند والفارین و آسپرین آگاه سازد.
مقدار نرمال پرولاکتین در زنان
با توجه به بررسی های انجام شده پزشکان طبیعی بودن نتیجه آزمایش زا بر طبق عوامل مختلفی سنجش می کنند. وضع کلی سلامت جسمی بیمار یک عامل مهم در سنجیدن پزشک محسوب می شود. مقدار این هورمون به شکل نامحسوس در آزمایشگاه های مختلف متفاوت می باشد. در حالت کلی نتایج میزان این هورمون به شکل زیر می باشد:
- میزان پرولاکتین در زنان غیر باردار باید کمتر از ۲۵ نانو گرم بر میلی لیتر باشد.
- میزان پرولاکتین در زنان باردار بین ۳۴ تا ۳۸۶ نانو گرم بر میلی لیتر می باشد.
درمان پرولاکتین بالا چگونه است؟
آگونیست های دوپامین که درواقع ترکیباتی برای تحریک دوپامین در بدن هستند، مانند بروموکریپتین (داروی پارلودل و سیکلوسِت)، رایج ترین درمان ها برای سطح بالای پرولاکتین هستند. این داروها به مغز در افزایش تولید دوپامین برای کنترل سطح پرولاکتین کمک می کنند. ضمنا این داروها به کوچک شدن تومور پرولاکتینوما نیز کمک می کنند. امکان دارد که پزشک داروی کابروگولین نیز تجویز کند. این دارو نسبت به گزینه های دیگر جدیدتر است و عوارض جانبی کمتری دارد.اگر سایر درمان ها مانند بروموکریپتین برای شما عوارضی به همراه دارد، بهتر است برای تغییر آن و مصرف دارویی دیگر مثل کابروگولین با پزشک مشورت کنید.بدن همه ی افراد نسبت به آگونیست های دوپامین، پاسخ و واکنش مناسبی ندارد. در مواردی که تومور با داروها کوچک نشود، جراحی صورت می گیرد. جراحی و دارو در کنار هم می توانند موجب تنظیم سطح پرولاکتین به حالت طبیعی بشوند.
نحوه سم زدایی در دوران شیردهی 
