نقش عراق در تنش زدایی از روابط ایران و عربستان سعودی
آمریکا و اسرائیل برنامه ریزی زیادی برای احیای داعش در عراق کرده اند و این هم برای ملت عراق و هم برای منطقه بسیار خطرناک است و طبیعتاً حضور ایران در منطقه امنیت آفرین است.
ساعدنیوز: سفر آقای الکاظمی نخست وزیر عراق به تهران بعد از دیدار با بن سلمان در ریاض بازتاب گسترده ای در رسانه های داخل و خارج داشته است. یکی از مسائلی که به عنوان یکی از انگیزه های اصلی این سفر مطرح شده است، مسأله حضور مؤثر ایران در سیر جریانات سیاسی در عراق و نقش ایران در تثبیت آرامش سیاسی در عراق است. گفته می شود که تا نظر ایران درباره آرایش سیاسی خاص در عراق جلب نشود، آرامشی در عراق حاکم نخواهد شد و به همین دلیل آقای الکاظمی برای گفتگو با مقامات کشورمان راهی تهران شده است. نظر حضرتعالی درباره این تحلیل چیست؟
دکتر سید جعفر قنادباشی: برای درک علت سفر آقای الکاظمی به تهران باید به موقعیت سیاسی خود ایشان اول نگاه کنیم. اگر چنانچه مجلس عراق موفق شود که بر سر انتخاب نخست وزیر جدید به توافق برسد، طبیعتاً این موضوع به معنای کنار رفتن آقای الکاظمی از پست صدارت خواهد بود. ولی الکاظمی علاقمند است که همچنان در این سمت باقی بماند و علاوه بر تمایلات شخصی ایشان، برخی کشورهای منطقه نیز بر ابقای الکاظمی در پُست نخست وزیری عراق اصرار دارند. بنابراین، برای جلب نظر ایران به عنوان یک بازیگر منطقه ای مقتدر احتمالاً تلاش هایی را صورت می دهد.
اما ایران در این سال ها دوستی خودش را به عراق به عنوان یک کشور مستقل و ملت عراق ثابت کرده است. همکاری های گسترده اقتصادی و تجاری و تأمین انرژی نشان از همین دوستی دارد. هرچند معاندین و دشمنان دو ملت، تلاش کرده اند تا بدبینی نسبت به ایران را در برخی قشرهای عراقی ایجاد کنند. طبیعتاً به خاطر روابط تنگاتنگ ایران با عراق، الکاظمی در تلاش است تا با بهره برداری از این موضوع، موقعیت سیاسی خودش را تثبیت کند. در دوره صدارت آقای الکاظمی، ایران بیشترین کمک ها را به عراق داشته است.
علاوه بر این، قرار است که برای مراسم عرفه خیل عظیمی از ایرانیان راهی عراق شوند و همچنین، توافقاتی برای برگزاری باشکوهتر مراسم اربعین حسینی صورت گرفته است و ویزا برداشته شده و تسهیلات دیگری نیز در نظر گرفته شده است.
طبیعتاً برای جلب نظر شیعیان عراق و احزاب متعدد شیعی که به سمت ایران تمایل دارند،الکاظمی تلاش دارد که روابط ایران و عراق مستحکمتر از قبل گردد.
همچنین، همگرایی بین دو کشور و سایر کشورهای منطقه برای مقابله با خطرات موجود می تواند یکی دیگر از دلایل سفر آقای الکاظمی به تهران باشد. آمریکا و اسرائیل برنامه ریزی زیادی برای احیای داعش در عراق کرده اند و این هم برای ملت عراق و هم برای منطقه بسیار خطرناک است و طبیعتاً حضور ایران در منطقه امنیت آفرین است و الکاظمی این موضوع را به خوبی می داند و از این جهت نیز خواهان گسترش روابط با تهران است.
آقای الکاظمی بسیار علاقمند است که خودش را به عنوان شخصیتی معرفی کند که با تمام کشورهای منطقه کار می کند و این روند را ادامه خواهد داد.
ساعدنیوز: یکی از موضوعات مهمی که در سفر آقای الکاظمی به تهران هم در دیدار با آقای رئیسی و هم به صورت مفصلتر در دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان مطرح شد، مسأله تنش زدایی در روابط ریاض و تهران بود. الکاظمی قبل از سفر به ایران به عربستان سعودی سفر کرد و دیدار مهمی با بن سلمان داشت. آقای امیرعبداللهیان نیز در دیدار با آقای الکاظمی اعلام کرد که تهران علاقمند به عادی سازی روابط با عربستان دارد و بازگشایی سفارت عربستان در تهران و سفارت ایران در ریاض به صورت جدی دنبال می شود. نقش عراق در این تنش زدایی تا چه حدی کلیدی بوده است؟
دکتر سید جعفر قنادباشی: شاید نتوان جریان عادی سازی روابط تهران و ریاض را به اراده عراق برای این موضوع تقلیل داد. طبیعتاً این اراده در جاهای مختلفی ایجاد شده است. ما با توجه به برگزاری مراسم حج در عربستان، همیشه خودمان را متعهد به تنش زدایی در روابط با این کشور می دانیم و به این موضوع ملزم هستیم. باید روابط ایران و عربستان بدون تنش باشد و موضوع حج یکی از انگیزه های این تنش زدایی است. عضویت ایران و عربستان در اُپک دیگر زمینه مشترکی است که همکاری دو کشور را اقتضاء می کند. البته در سال های اخیر و در راستای اجرای سیاست فشار حداکثری واشنگتن بر علیه تهران، عربستان سعودی بیشترین همکاری را با آمریکا داشته است و این موضوع باید اصلاح شود.
از طرف دیگر، آقای الکاظمی بسیار علاقمند است که خودش را به عنوان شخصیتی معرفی کند که با تمام کشورهای منطقه کار می کند و این روند را ادامه خواهد داد. این که ایشان تصمیم می گیرد اول به ریاض و بعد به تهران بیاید؛ هدف اش جلب نظر احزاب سنی در عراق به همراه احزاب شیعه در این کشور است. طبیعتاً او برای ادامه حیات سیاسی اش به حمایت همزمان تهران و ریاض نیاز دارد.
بنابراین، این شاید تعبیر درستی نباشد که عراق را بانی عادی سازی روابط تهران و ریاض بدانیم. هرچند عراق یک مکان مناسب را در اختیار هیئت های دو طرف قرار داده است و ایران و عربستان از این جهت باید قدردان عراق باشند. هرچند اراده عراق بر عادی سازی روابط ریاض و تهران در کنار دیگر عواملی که باعث شده است که ایران و عربستان به سمت تنش زدایی حرکت کنند قابل بررسی است.
به اعتقاد من، انتخاب قطر به عنوان محل جدید مذاکرات به دو دلیل است. یک دلیل، رویه اعتدالی حکومت قطر است. و دیگری، ضریب بالای امنیت در این کشور به دلیل برگزاری بازی های جام جهانی است که خوب زمینه حضور دیپلمات ها را در این کشور برای برگزاری دور جدید مذاکرات مهیا می کند.
ساعدنیوز: همان طور که مستحضرید، بعد از سفر آقای بورل به تهران برای به جریان انداختن دوباره گفتگوهای احیای برجام قرار بر این شد که دور جدید مذاکرات در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس مشخصاً قطر برگزار شود. آقای الکاظمی در کنفرانس خبری مشترک با آقای رئیسی گفت که "ما با ایران بر سر حفظ آرامش منطقه به توافق رسیدیم!" به نظر می رسد، دولت سیزدهم حل مشکلات مربوط به برجام و پرونده هسته ای را با حل مسائل منطقه گره زده است و برگزاری نشست در یکی از کشورهای منطقه هم به نوعی تأئید این موضوع است که در کنار برجام مسائل منطقه ای نیز در این دور جدید از مذاکرات مطرح خواهد شد. نظرتان در این خصوص چیست؟
دکتر سید جعفر قنادباشی: به نظر من، مذاکرات هسته ای هیچ ارتباطی با مسائل منطقه ای ندارد و به هیچ وجه این دو به همدیگر گره نخواهند خورد. ما برای این مذاکره می کنیم که حقوق حقه خودمان را در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای طبق قوانین بین المللی اعاده کنیم. حقوقی که زیاده خواهی های آمریکا و غرب از ما گرفته است. ما به دلایل واهی در این سال ها توسط غرب، تحریم شده ایم و فشارهای زیادی را تحمل کرده ایم.
زمانی که نفت ایران تحریم شد متأسفانه عربستان با افزایش صادرات به تحریم ایران کمک کرد و این باید جبران شود. به اعتقاد من، انتخاب قطر به عنوان محل جدید مذاکرات به دو دلیل است. یک دلیل، رویه اعتدالی حکومت قطر است. و دیگری، ضریب بالای امنیت در این کشور به دلیل برگزاری بازی های جام جهانی است که خوب زمینه حضور دیپلمات ها را در این کشور برای برگزاری دور جدید مذاکرات مهیا می کند.
ابتکار عمل جدید ایران در واقع زمینه برگزاری دور جدید مذاکرات بوده است و علیرغم فشارهای غرب، ایران از دادن امتیاز خودداری کرده است. همین موضوع باعث شده که بورل به تهران سفر کند تا به تعبیر خودش، مقامات کشورمان را برای حضور در دور جدید مذاکرات "متقاعد" سازد. پرتاب ذوالجناح یک هشدار به غرب بود؛ این که ما توانمندی های زیادی داریم و به دلیل همین توانمندی هاست که آمریکا و غرب مجبور به تعدیلمواضع خودشان شدند و شاید تغییر مکان مذاکرات بی ارتباط با تغییر مواضع طرف غربی نباشد.