نقش ترکیه در توافق روسیه و اوکراین در استانبول برای تأمین امنیت غذایی جهان

ترکیه تلاش کرده است تا به عنوان یک بازیگر مهم و تأثیرگذار در زمینه حل بحران اوکراین ایفای نقش کند.

ساعدنیوز: مراسم امضای توافقنامه بین روسیه و اوکراین دیروز در استانبول با حضور دبیر کل سازمان ملل و رئیس جمهور ترکیه به منظور آزادسازی خروج غلات از انبار های اوکراین و ارسال آن به بازار های جهانی برگزار شد. لطفاً بفرمایید این توافق مهم که نقش بسیار حیاتی در تأمین امنیت غذایی دنیا ایفا خواهد کرد، در چه شرایطی با میانجیگری ترکیه به امضاء رسیده است؟

علی حیدری: از زمان آغاز جنگ اوکراین، ترکیه تلاش کرده است تا به عنوان یک میانجی برای پایان دادن به این بحران، نقش آفرینی کند. از آنجایی که اوکراین یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات و روغن آفتابگردان در دنیا است، با به محاصره درآمدن بنادر اوکراین در دریای سیاه امنیت غذایی دنیا به خطر افتاد و ما شاهد بحران مواد غذایی در بخش های مختلف دنیا هستیم. تا به امروز، حدود 25 میلیون تن غلات و دانه های روغنی در بنادر اوکراین دپو شده است و این مسأله باعث کمبودهای شدید این اقلام در بازارهای جهانی شده است.

در این میان، ترکیه تلاش کرده است تا به عنوان یک بازیگر مهم و تأثیرگذار در زمینه حل بحران ایفای نقش کند. در همین راستا، ما شاهد نشست وزرای خارجه اوکراین و روسیه در آنتالیا بودیم. با بی نتیجه ماندن تلاش ها برای توقف جنگ، بحث تأمین امنیت غذایی جهان از طریق ایجاد یک کوریدور امن برای انتقال غلات و روغن از اوکراین با میانجیگری ترکیه مطرح شد. هیئت های دو طرف در استانبول جلساتی داشتند و چندین دور مذاکره در این خصوص انجام شد و در نهایت شاهد آن بودیم که با حضور وزرای دفاع دو کشور در حضور اردوغان و آقای گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد این توافقنامه در استانبول امضاء شد.

نشست سه جانبه تهران و گفتگوهای پوتین با مقامات ترکیه و ایران نشان داد که پوتین در منطقه به هیچ وجه منزوی نشده است و حتی با دو بازیگر فعال مایشاء و تأثیرگذار همکاری های راهبردی و مهمی را در دستور کار دارد.

ساعدنیوز: چندی است که ما شاهد نزدیک تر شدن اردوغان به روسیه هستیم. نشست سه جانبه تهران و پیرو آن، امضای یک توافقنامه مهم با نقش آفرینی مستقیم ترکیه میان اوکراین و روسیه نشان از نزدیکی قابل توجه آنکارا و مسکو دارد. آیا این مسأله حاکی از تغییر راهبردی در سیاست خارجه اردوغان است یا اصولاً اردوغان در زمین غرب بازی می کند؟

علی حیدری: از سال 2013 به بعد و با انفاقات گزی پارک، اردوغان فهمید که غرب به دنبال پائین کشیدن او است. از اینرو، رئیس جمهور ترکیه تصمیم گرفت تا روابط خارجی کشورش را وارد فاز موازنه کند و به همین دلیل به سمت بهبود روابط با شرق حرکت کرد. در عین حفظ روابط با غرب، ترکیه تلاش کرد تا سطح روابط خود با روسیه و چین را ارتقاء بخشد.

علیرغم این که در زمینه بهبود روابط با چین در حوزه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی، ترکیه هنوز نتوانسته آن طور که باید پیشرفتی حاصل کند ولیکن در مورد روسیه پیشرفت های قابل توجهی حاصل شده است. پوتین از بهبود روابط با ترکیه استقبال کرد.

پوتین همواره در تلاش بوده است تا بازوهای منطقه ای غرب و مشخصاً ناتو را در اختیار خود بگیرد. ترکیه به عنوان دومین ارتش بزرگ ناتو، و یکی از بازوهای منطقه ای مهم غرب و آمریکا در منطقه، امروز روابط بسیار گرمی با روسیه دارد و پوتین تلاش کرده است تا با دادن امتیازاتی در منطقه به اردوغان، ترکیه را در کنار خودش داشته باشد. عملیات هایی که ترکیه در سوریه انجام داده است همگی با چراغ سبز مستقیم پوتین انجام گرفته است.

امضای توافقنامه میان روسیه و اوکراین برای انتقال غلات و روغن آفتابگردان از طریق کوریدور امن در دریای سیاه نیز بعد از نشست دو جانبه پوتین و اردوغان در تهران میسر شد. طبیعتاً امتیاز میانجیگری در این حوزه را نیز پوتین به اردوغان داده است. تمام این امتیازاتی که روسیه در منطقه به ترکیه می دهد، دقیقاً در راستای تلاش روسیه برای خارج کردن ترکیه از مدار غرب و ناتو است.

در ماه های گذشته، ما مکرراً از زبان مقامات غربی این مطلب را شنیده ایم که پوتین بعد از حمله به اوکراین، در جهان منزوی شده است. اما نشست سه جانبه تهران و گفتگوهای پوتین با مقامات ترکیه و ایران نشان داد که پوتین در منطقه به هیچ وجه منزوی نشده است و حتی با دو بازیگر فعال مایشاء و تأثیرگذار همکاری های راهبردی و مهمی را در دستور کار دارد.

در سال های اخیر، پوتین با دادن امتیازاتی تلاش کرده است تا اردوغان را از مدار غرب خارج کند.

ساعدنیوز: یکی از حواشی جالب توجه و بسیار پررنگ در نشست تهران، انتظار 50 ثانیه ای پوتین برای دیدار با اردوغان بود. رسانه های دنیا این موضوع را بسیار پوشش دادند. آیا آقای اردوغان به لحاظ داخلی و خارجی در شرایطی قرار دارد که بتواند پوتین را اینگونه به چالش بکشد؟

علی حیدری: در حوزه تشریفات دیپلماتیک همیشه اتفاقات و حاشیه های اینچنینی وجود دارد. در این خصوص، پوتین تقریباً در صدر خبرها قرار دارد. پوتین معمولاً عادت دارد که هیئت های سیاسی را معطل کند. بخشی از این موضوع شاید به دلیل این باشد که او می خواهد پرستیژ و وجهه سیاسی اش را نشان دهد.

انتظار دو دقیقه ای اردوغان برای دیدار با پوتین، با موجی از انتقادات در رسانه های مختلف ترکیه مواجه شده بود. به نظر می سد که اردوغان با این کار تلاش کرد تا به جبران احساس شکست در حوزه تشریفات بپردازد و به نوعی پاسخ رسانه های منتقد را نیز بدهد. همان طور که عرض کردم، در سال های اخیر، پوتین با دادن امتیازاتی تلاش کرده است تا اردوغان را از مدار غرب خارج کند. علیرغم ناراحتی پوتین، به اعتقاد من، این موضوع را هم باید در چارچوب سلسله امتیازات خُرد و کلانی تحلیل کرد که پوتین در این سال ها به ترکیه و اردوغان داده است تا یک امتیاز راهبردی مهم از غرب و آمریکا بگیرد و آن داشتن یک بازوی مهم ناتو در کنار خود در منطقه است!

چرا اردوغان میزبان قاتل خاشقچی در آنکارا شد؟