به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از شرق ، عدالت دشتی، پدر سامان است. روزهای سختی را می گذراند و از اردبیل به تهران آمده تا ماجرا را پیگیری کند. می گوید که به تازگی برای پسرش شغلی دست وپا کرده بود و قرار نبود این طور شود: «پسر من 20 سال بیشتر نداشت. دامادم که در تهران زندگی می کند، برایش به تازگی شغلی دست وپا کرده بود. خیلی خوشحال بود. هیجان داشت و هر بار که از پادگان تماس می گرفت، می گفت سر کار که بروم، با اولین درآمدم برای تو ماشین می خرم. می خواست مادرش را راهی سفر مشهد کند؛ اما نشد. عمر جوانم قد نداد. قرار نبود این طوری شود. ما قرارهای دیگری با هم گذاشته بودیم».
او ماجرا را این طور تعریف می کند: «سامان باید 30 آبان خدمتش به پایان می رسید؛ اما وقتی برای تسویه رفت، به او گفتند که باید چند روز بیشتر بمانی و هنوز کسری خدمت داری. به ما گفتند همین حرف باعث شد خودش را بکشد. آخر پسرم خسته شده بود؛ اما من نمی دانم واقعا چه اتفاقی رخ داده است. نمی دانم چه بلایی به سرش آمده است. می خواهم شکایت کنم. باید بفهمم پسر جوانم چگونه پرپر شد.
به جز سامان دو پسر دیگر هم در خانه دارم. یکی از آنها بیماری تالاسمی دارد و من و مادرش از او نگهداری می کنیم و دیگری هم کارگر است. دخترم هم ازدواج کرده و در تهران زندگی می کند. سامان امید ما بود. حالا امیدم را به خاک سپردم».
هم خدمتی های سامان چه می گویند؟
اما این همه داستان نیست. هم خدمتی های سامان سخت، با ترس و نگرانی روایت های دیگری از ماجرا را در اختیار «شرق» قرار می دهند. یکی از آنها از روزی می گوید که سامان برای گرفتن امضای ترخیص مراجعه کرده بود: «سامان به خاطر سابقه حضور پدرش در جنگ شامل کسری خدمت حدودا چهارماهه می شد. روزی که برای ترخیص رفته بود، به او می گویند که مدت زمان سربازی اش به پایان نرسیده است و باید ادامه دهد؛ اما سرباز که در آن شرایط اصلا سلاحی در دست ندارد که بخواهد خودکشی کند». یکی از سربازهای دیگر که سامان را می شناخته هم ماجرا را این طور تعریف می کند: «بعضی از بچه ها می گویند صدای شلیک بیرون از محیط آمده است؛ اما یک سری دیگر از بچه ها صدا را از داخل شنیده اند. یکی می گوید با کلاشنیکف نگهبان دمِ در دست به خودکشی زده و یکی دیگر می گوید سامان با یک افسر درگیر شد و آن افسر را خلع سلاح کرده و با سلاح کمری او دست به این کار زده؛ اما همه چیز پیچیده است. ما واقعا نمی دانیم که چه اتفاقی افتاده است. درحالی که فقط با بررسی گلوله می توان تا اندازه ای متوجه ماجرا شد».
فاز بعدی اخبار منفی از سربازی ها
با وجود اخباری که هر چندوقت یک بار از خودکشی سربازان در رسانه ها اعلام می شود؛ ولی هیچ گونه آمار رسمی ای دراین باره وجود ندارد. این موضوعی است که وحید اشتری، فعال اجتماعی که مشخصا در حوزه مقابله با سربازی اجباری فعالیت دارد، به «شرق» می گوید: «سؤال اینجاست که چرا درباره همه آسیب های اجتماعی مثل طلاق و اعتیاد و... در جامعه حرف زده می شود و آمارهای مرتبط با آن اعلام می شود و مقامات هم به طور رسمی دراین باره اظهارنظر می کنند؛ اما وقتی حرف از خودکشی سربازان به میان می آید، همه چیز محرمانه می شود؟
معضلات و مشکلات نیمی از جوانان کشور که به اسم سرباز شناخته می شوند، اعم از افسردگی، خودکشی، آشنایی با مواد مخدر و... چرا هیچ وقت نظر جامعه شناسان و روان شناسان را جلب نکرده و حتی به عنوان یک دغدغه ساده هم مورد مطالبه قرار نگرفته است و اصلا طرح نمی شود.
جایی که لازم است روان کاوان و جامعه شناسان پای کار سؤال بیایند و پدیده مهمی را آسیب شناسی کنند که ریشه برخی از مشکلات جوانان کشور در سال های بعدی زندگی است، چرا سیاست سکوت و بی اعتنایی انتخاب می شود؟
حالا آخرین خودکشی هم که درباره سامان دشتی فرزند عدالت رخ داد، وجه نمادین عجیبی دارد. فرزند عدالت وسط تهران در خود پادگان نظام وظیفه خودکشی کرد و صدای تیرش را مردم حوالی میدان نزدیک پادگان شنیدند، ولی هیچ پرسشی از چندوچون ماجرا نمی شود.
حتی بعد از چند روز هیچ روایت شفافی از ماجرا وجود ندارد. تمامی مراکز مجهز به دوربین های مداربسته هستند و باید گزارش شفافی از این واقعه به مردم داده شود تا بتوان کل پدیده را ریشه یابی کرد؛ اما همیشه دم دست ترین سیاست مقامات سکوت است.
او با اشاره به آمارهای مختلف می گوید: «اخیرا یک مقاله پژوهشی می دیدم که با کاری آماری اثبات می کرد حدود پنج درصد اعزام شوندگان گرفتار اعتیاد می شوند و از هر شش سرباز، یک نفر به شکل جدی به خودکشی فکر کرده است. در کشوری که سالانه حدود ۷۰۰ هزار نفر مشمول سربازی می شوند، حدود ۳۵۰ هزار نفر فراری هستند؛ یعنی حدود 50 درصد از این مشمولان کاملا آگاهانه تصمیم می گیرند همه محدودیت ها در زندگی را متقبل شوند ولی به سربازی نروند. محدودیت هایی مثل اینکه نمی توانند هیچ سندی را به نام خودشان بزنند، خانه و ماشین بخرند، به سفر خارجی بروند و امثال آن؛ یعنی حاضرند رسما از بدیهی ترین حقوق شهروندی محروم شوند و همه این موارد را به جان می خرند تا به سربازی نروند. نصف دیگر جمعیت مشمولان هم که راهی سربازی می شوند، با این آمار درخور توجه گرفتار خودکشی، اعتیاد و افسردگی می شوند. بسیاری از آنها هم به مشکل بعدی از جمله بی کاری و عقب افتادن در زندگی دچار می شوند که جایی احصا نمی شود».
(فیلم) واکنش جنجالی سرباز سیلی خورده به ادعای جدید قالیباف اما او معتقد است آسیب های سربازی در هر دوره رادیکال تر می شود: «تحولات دهه 70 کشور و تحت تأثیر فضای سیاسی و اقتصادی، مسئله بر سر این بود که خبرها از اعتیاد و افسردگی در سربازی پرده برمی داشت. چند سال بعد اما آسیب ها وارد فاز خودکشی شد. در همه کارهای جسته وگریخته پژوهشی، رشد خودکشی در سربازی را می توان دید. همین طور که در یک دهه اخیر درباره آن بیشتر می شنویم».
پیش بینی ای که همین حالا هم نشانه هایی از آن را می توان مشاهده کرد: «ماجرای رفتار سامان دشتی و جزئیات رخ داده کاملا در جهت تأیید این رادیکال ترشدن نحوه اعتراض است که حالا تا ذکر روایت کامل ستاد کل بهتر است منتظر بمانیم».
اشتری نسبت به روزی هشدار می دهد که دیگر دیر باشد: «مسئله شایان توجه این است که فضای سربازی و رفتارهای سربازان هر روز رادیکال تر می شود؛ به ویژه مطالباتی که در زمینه سربازی در فضای مجازی ایجاد شد و استقبالی که صورت گرفت، نشان دهنده حجم این مطالبات است. جوانان می خواهند مسئولان صدای آن را بشنوند و تغییری در این شرایط ایجاد کنند. من چون روزانه هزاران پیام در پویش #ازسربازی_بگو دریافت می کنم و صبح تا شب با این بچه ها در حال چت کردن و بحث و صحبت هستم، نگران هستم».
چون سرباز کم دارند، در معافیت ها سخت گیری می کنند
محمدرضا اکبرحلوایی، معاون اسبق مشمولان و امور معافیت ها در سازمان نظام وظیفه عمومی است که خودش یکی از مخالفان جدی سربازی اجباری است. او که مدتی است دفتر مشاوره حقوقی در همین حوزه راه اندازی کرده است، از ماجرای مرگ سامان دشتی به «شرق» می گوید: «درباره حقایق روایات به سختی می توان نظر قطعی داد؛ چون مسئولان که چیزی نمی گویند و از طرف دیگر، کسی که برنامه خودکشی دارد، کمتر پیش می آید دیگران را از نیت خودش مطلع کند. به همین دلیل گمانه زنی های زیادی انجام می شود. آنچه من شنیده ام این است که روز آخر خدمت برای تسویه می رود و وقتی متوجه می شود خدمتش تمام نشده، با ترفندی از یکی از هم خدمتی هایش اسلحه می گیرد و آن حادثه رخ می دهد».
او به دشواری هایی اشاره می کند که سامان و دیگرانی شبیه به او در طول خدمت تحمل می کنند: «تصور کنید که این جوان از اردبیل به تهران آمده بود. دوری مسیر، ایاب وذهاب دشوار، سختی خود خدمت و برخوردهایی که در دوران سربازی شایع است، به راحتی این جوانان را تحت فشار قرار می دهد. سربازانی که تصور می کنند بعد از این سال های خدمت هیچ چیزی در انتظارشان نیست. دو سال را هم از دست داده اند و هیچ چشم اندازی از شغل و درآمد و زندگی و آینده پیش روی خود ندارند. در شرایطی که وزارت بهداشت کشور اعلام کرده که 30 درصد از مردم ایران با مشکلات و اختلالات روانی درگیر هستند. خب سربازان جوان ما هم جزء همین مردم اند. خود ماهیت سربازی هم که اجباری است به این شرایط دشوار دامن می زند. همه این شرایط باعث می شود برخی از این جوانان دست به این کار بزنند. اخباری که در ماه های اخیر هم شنیده ایم و ناراحت کننده است که هیچ واکنشی نسبت به این خبرهای تلخ ایجاد نمی شود».
حلوایی اما نسبت به رعایت نشدن برخی از قوانین در حوزه اعزام سربازان نقد وارد می کند: «روند اعزام و مشمول شدن سربازان هم با مشکل مواجه است. قانون صریحا اعلام کرده که وضعیت جسمی و روانی مشمولان پیش از اعزام باید سنجیده شود. اما از آنجایی که در سال های اخیر کشور سرباز کم دارد، این سنجش ها را با سخت گیری های شدید انجام می دهد درحالی که تقاضای پزشکی نه یک درخواست که وظیفه مسئولان ماست. از سوی دیگر قانون بازهم به صراحت اعلام کرده که سربازان باید در حین خدمت توسط مشاوران حاضر در مراکز نیروهای مسلح پایش روانی بشوند. این مراکز باید وضعیت روانی جوانان را رصد کرده و با خانواده های آنها هم در ارتباط باشند. آن هم در فضایی که محیط و ماهیتش تشدیدکننده رفتارهای خشن است».
این سرهنگ بازنشسته متأسف است که مسئولان نسبت به این اخبار چندان حساسیتی به خرج نمی دهند: «متأسفانه این اخبار شنیده می شود اما انگار اهمیتی ندارد. درحالی که ستاد نیروهای مسلح باید نسبت به این اتفاقات حساس باشد، سامانه غیررسمی داشته باشد و آمار این حوادث را در آن ثبت کند تا بتوان برنامه ای برای مقابله با آن طراحی کرد».
او البته معتقد است الان نگرانی اصلی همین مورد خودکشی و نه آسیب رساندن به دیگران است: «اگر خاطرتان باشد پس از حادثه تصادف اتوبوس نی ریز که سربازان در آن کشته شدند، تعدادی از سربازان به فرماندهان پادگان آبیک حمله کردند. پس از آن سیاستی چیده شد که تماس بین فرماندهان و سربازان را به حداقل برساند. از نگاه من از آن روز به بعد اتفاقا حمله و پرخاش به فرماندهان کمتر شد و خودکشی سربازان جایش را گرفت».
