قید حالت و کیفیت فعل را نشان می دهد. قیدها کاربردهای مختلفی دارند و اولین و مهم ترین کاربرد آنها دادن اطلاعات بیشتر درباره “فعل” است، اما علاوه بر فعل گاهی صفات را هم توصیف می کنند. در زبان ترکی قیدها بر این اساس به چهار دسته کلی تقسیم می شوند: قیدهای زمان، مکان، حالت و تکرار.
بعضی قیدها از طریق اضافه کردن پسوند ce- به صفت درست می شوند، مثلا:
Yavaş (آهسته)
Yavaşça (به آهستگی)
این پسوند طبق اصل تطابق آوایی، به خاطر اینکه آخرین حرف صدادار واژه a بوده از ce- به ca- تبدیل شده است. تبدیل c به ç نیز به این دلیل است که اگر واژه ای به یکی از حروف f,s,t,k,ç,ş,h,p ختم شود، حرف اول پسوند باید از بین همین حروف انتخاب شود.
با اضافه کردن عبارت bir şekilde به صفت نیز می توان قید ساخت، مثلا:
Yavaş bir şekilde = yavaşça
برخی قیدها بدون پسوند هستند و خود کلمه قید محسوب می شود، به مثال زیر نگاه کنید:
.Eve çok geç geldi (او خیلی دیر به خانه آمد)
در مثال بالا geç یک قید زمان و به معنای دیر است.
یکی از آسان ترین راه ها برای تشخیص اینکه واژه قید است یا نه این است که به کلمه بعدش نگاه کنید. اگر کلمه بعد فعل بود، واژه قید است و اگر فعل نبود قید نیست. به مثال های زیر توجه کنید:
.Jack güzel bir şarkı söyledi (جک یک آواز خوب خواند.)
در این مثال، بعد از güzel واژه şarkı آمده که اسم است، پس güzel در این جمله صفت است.
.Jack şarkıyı güzel söyledi (جک خوب آواز خواند)
در این جمله، بعد از güzel فعل söyledi آمده، پس güzel قید است.
قیدها از لحاظ ساختار به چهار دسته تقسیم می شوند:
- قیدهای تک کلمه ای: این قیدها از یک واژه بدون پسوند و پیشوند ساخته شده اند و خود به تنهایی قید محسوب می شوند، مثلا:
çok, hemen, geç, daha, fazla
- قیدهای مشتق: این قیدها از اضافه شدن پسوند و پیشوند به افعال یا اسامی درست می شوند، مثلا:
kış – ın —-à kışın (در زمستان)
bir – den —-à birden(ناگهان)
er-ken —–à erken(زود)
gece-leyin —-à geceleyin(در شب)
an-sız-ın —–à ansızın(یکدفعه)
- قیدهای مرکب: این قیدها از دو کلمه درست شده اند، مثلا:
bu – gün ———> bugün (امروز)
bir – az ———> biraz (یک کم، کمی)
ne – asıl ———> Nasıl (چگونه)
ne – için ———> niçin (چرا، برای چه)
akşam – üstü —–>akşamüstü (طرف های غروب)
- قیدهای عبارتی: این قیدها از دو یا چند واژه تشکیل شده اند و با هم به عنوان یک واحد زبانی نقش قید را ایفا می کنند، مثلا:
- pek az (خیلی کم)
- bir hayli (خیلی زیاد)
- ikide bir(مدام)
- tek tek (یکی یکی)
جایگاه قیدها
جایگاه قیدها در جمله معمولا در ابتدای جمله است، به دو مثال زیر توجه کنید:
Bazen kitap okurum (بعضی اوقات کتاب می خوانم)
Asla sigara içmeyeceğim (اصلا سیگار نمی کشم)
جدول قیدهای زمانی پرکاربرد
| ترجمه | قید | ترجمه | قید | ترجمه | قید | ترجمه | قید |
| دیشب | dün gece | فردا | yarın | اواخر | son zamanlarda | هنوز | henüz |
| امشب | bu gece | امروز | bugün | اخیرا، به تازگی | Yakın zamanda | هنوز | hala |
| بعدا | Sonra | دیروز | dün | قبلا | zaten | بلافاصله | hemen |
| حالا | şimdi | امروز صبح | bu sabah | هفته بعد | Gelecek hafta | به زودی | yakında |
جدول قیدهای مکان پرکاربرد
| ترجمه | قید |
| اینجا | burada |
| آنجا | orada |
| همه جا | her yerde |
| هیچ جا | herhangi bir yerde |
انواع صفت لازم برای یادگیری در زبان استانبولیجدول قیدهای حالت پرکاربرد
| ترجمه | قید | ترجمه | قید |
| خیلی | çok | به دقت | dikkatlice |
| واقعا | Gerçekten | به تنهایی | tek başına |
| به آهستگی | Yavaşça | به سرعت | Hızlı |
| با هم | birlikte | تقریبا | neredeyse |
جدول قیدهای تکرار پرکاربرد
| ترجمه | قید |
| همیشه | her zaman |
| بعضی اوقات | bazen |
| به ندرت | nadiren |
| اصلا | asla |
