روغن هیدرولیک یا سیال هیدرولیک به مایعی می گویند که انتقال قدرت را در ماشین آلات هیدرولیکی به عهده دارد. از جمله تجهیزاتی که در آن ها از روغن هیدرولیک بهره می برند می توان به بیل های مکانیکی، ترمزهای هیدرولیکی، سیستم فرمان و همچنین سیستم انتقال قدرت خودرو اشاره کرد. سیستم های هیدرولیکی که در بالا به آن ها اشاره شد، زمانی بهترین کارایی را خواهند داشت که تراکم پذیری روغن هیدرولیک در آن ها برابر با صفر باشد.
سیستم های هیدرولیکی به هنگام کار، گرمای بسیار زیادی تولید می کنند که این گرمای تولیدی در برخی موارد به دلیل کارکرد موتورها و پمپ ها اتفاق می افتد. اگر این گرمای تولیدی به شکل مناسبی از این قطعات خارج نشود، در طول زمان سبب خرابی کاسه نمدها و قطعات داخلی یک سیستم هیدرولیکی خواهند شد. به همین دلیل، زمانی که روغن به طور مجدد به مخزن خود بازمی گردد، از میان مسیری عبور می کند تا دمای آن کاهش پیدا کند. به عکس، سیال هیدرولیک می تواند در زمان «شروع مجدد سرد» (Cold Start)، گرمای لازم را برای سیستم به همراه داشته باشد.
آیا تمامی روغن های هیدرولیک یکسان هستند؟
تصور اشتباهی که وجود دارد این است که تمامی روغن های هیدرولیک فرمان یکسان هستند و در بسیاری از موارد، فروشندگان، یک نوع روغن را برای تمامی خودروها توصیه می کنند. برخی خودروها از روغن های مخصوص گیربکس اتوماتیک (Automatic Transmission Fluid | ATF) همچون «مرکان» (MERCON) و «دکسران» (DEXRON) استفاده می کنند. برخی از خودروهای دیگر نیز از نوع خاصی روغن پایه سنتزی بهره می گیرند. روغن های سنتزی این ویژگی را دارند تا در دمای پایین، عملکرد مناسبی داشته باشند.
آیا نیازی به تعویض روغن هیدرولیک وجود دارد؟
روغن هیدرولیک سبب چرخش راحت تر فرمان خودرو می شود اما وظایف دیگری را نیز بر عهده دارد که از جمله آن ها باید به خواص روانکاری و ضد خوردگی آن اشاره کرد. با گذشت زمان، به مرور این خواص کاهش پیدا می کنند و همچنین، رسوبات و آلودگی ها نیز به مرور در بخش های اصلی مانند پینیون و کاسه نمد آن جمع می شوند. بنابراین، باید در دوره های زمانی مشخصی، این روغن را تعویض کرد.
اما سوال اصلی این جاست که چه موقع باید روغن هیدرولیک را تعویض کرد. جواب این سوال در دفترچه راهنمای خودرو وجود دارد. البته در بسیاری از دفترچه های راهنمای خودرو اشاره ای به این موضوع نشده است به همین دلیل زمانی به عنوان یک قانون سرانگشتی، زمانی که رنگ روغن هیدرولیک تیره یا مشکی بود یا هر ۸۰ هزار کیلومتر، باید این روغن را تعویض کرد. علاوه بر این، اگر صداهایی از پمپ هیدرولیک شنیده می شد باید نسبت به تعویض روغن و هواگیری مدار اقدام کرد.
ویژگی های یک روغن هیدرولیک مناسب
- محافظت از اجزای هیدرولیک خودرو
- روان کاری اجزای سیستم هیدرولیک از جمله فرمان ( روغن باید در هر دما و فشاری این ویژگی خود را حفظ کند )
- تغییرات ویسکوزیته روغن هیدرولیک مناسب باید ثابت بماند به طوری که افزایش و تغییرات دما نتواند تاثیری روی آن بگذارد .
- یک روغن هیدرولیک مناسب ضد اشتعال است .
عملکرد روغن هیدرولیک به عوامل مختلفی همچون نوع سیستم هیدرولیک ، مقدار ویسکوزیته روغن ، حداکثر مقدار جذب کنندگی رطوبت بستگی دارد .ویسکوزیته یا گرانروی روغن مقاومت یک سیال را در برابر جریان یافتن نشان می دهد . ویسکوزیته روغن هیدرولیک ، روغن موتور به عوامل مختلفی بستگی دارد . مقدار ویسکوزیته برای انواع روغن ها مقدار معلوم و مشخص دارد که نباید از آن مقدار کم تر یا بیش تر شود . روغن هیدرولیک می تواند دارای دو نوع synthetic ( مصنوعی ) یا mineral base ( طبیعی و برپایه مواد معدنی ) باشد . نیروی لازم جهت به حرکت در آوردن روغن هیدرولیک از طریق فشار سیلندر به پیستون و فشار پیستون به مایع هیدرولیک ( روغن هیدرولیک ) تامین می شود . این فشار در نهایت نیروی لازم جهت به حرکت در آمدن خودرو را فراهم خواهد کرد .
پمپ هیدرولیک خودرو چیست ؟
با ورود فرمان هیدرولیک رانندگی بسیار راحت تر و دل پذیرتر شد و امروزه دیگر تقریباً تمامی خودروها به این سیستم مجهز هستند. سیستم فرمان هیدرولیک شاید آن چنان به چشم نیاید ولی کافی است همین سیستم بسیار معمول و رایج از کار بیفتد تا به این نتیجه برسید که اهمیت آن در خودروی شما تا چه حد زیاد است .
پمپ هیدرولیک درواقع یکی از قطعات سیستم هیدرولیک خودرو است و بدون این پمپ ، فرمان به راحتی نمی چرخد . با هربار چرخاندن فرمان ، پمپ هیدرولیک روغن موجود را تحت فشار به قسمت هیدرولیک فرمان انتقال می دهد و از آن جایی که فرمان از طریق میله فرمان به چرخ دنده چرخ ها متصل است ، به راحتی فرمان می چرخد و رانندگی آسان تری خواهید داشت .پمپ هیدرولیک فرمان ، قطعه ای است که به راننده در زمان چرخاندن فرمان کمک می کند تا نیروی زیادی را جهت چرخش فرمان به کار نگیرد و فرمان به راحتی زیر دست راننده به گردش در آید .
نحوه انتخاب پمپ هیدرولیک
مواردی که در خصوص ویژگی های روغن هیدرولیک و عوامل موثر در انتخاب روغن هیدرولیک بیان می شود همگی بسیار مهم هستند و در عمر و کارکرد مفید وسیله شما تاثیر بسیار مهمی خواهند داشت. سعی کنید روغن هیدرولیکی که انتخاب می کنید را از فروشگاه های معتبر تهیه کنید تا دارای کیفیت بسیار زیادی باشد.
1- حداکثر فشار کاری
این مورد با مشخص شدن قدرت مورد نیاز مدار تعیین می گردد . بالطبع پمپ های هیدرولیکی که فشار کاری بیشتری را تحمل می کنند نسبت به پمپ های با قابلیت تحمل فشار کمتر ، گران تر می باشند . به طور مثال در سیستمی مانند ماشین ابزارها که معمولاً فشار کاری 200 بار نیاز است ، استفاده از پمپی با قابلیت تحمل فشاری معادل 300 بار هیچ گونه توجیه اقتصادی ندارد .
2- حداکثر دبی خروجی
طبق یکی از سه اصل اساسی هیدرولیک ، پمپ دبی تولید می کند نه فشار و باید قابلیت تامین دبی مورد نیاز مدار را داشته باشد . به عنوان مثال در صورت ثابت بودن دبی ، پمپ با دبی ثابت پیشنهاد شده و اگر چنانچه مدار در عملکرد خود به تغییرات کوچک دبی نیاز باشد ، استفاده از پمپ دبی متغیر پیشنهاد می شود . پمپ های هیدرولیک از نظر دبی خروجی در محدوده وسیعی از 1 الی 1000 لیتر بر دقیقه قابل دسترس هستند .
3- سرعت محرک پمپ
در کاتالوگ تمامی پمپ های هیدرولیک حداقل و حداکثر سرعت دورانی محور پمپ توسط شرکت سازنده قید شده است . در حال حاضر انواع پمپ های هیدرولیک موجود در بازار را می توان با الکتروموتور 1500 دور کوپل کرد و در بعضی از برندهای محدود با الکتروموتور 3000 دور هم می توان پمپ را کوپل کرد .در مورد سرعت محرک پمپ این نکته را باید اشاره کرد که پمپ هایی که با سرعت های بالاتر کوپل می شوند دارای عمر کاری کمتری نسبت به پمپ های دور پایین می باشند .
4- نوع سیال پمپ
بهترین سیال برای پمپ هیدرولیک ، روغن های معدنی ( روغن مینرال ) می باشد که باعث عملکرد رضایت بخش پمپ می شود . در صورت استفاده از سایر سیالات در پمپ هیدرولیک ، کاهش عمر کاری پمپ را به همراه خواهد داشت .
5- سر و صدای پمپ
میزان سطح سر و صدای پمپ هیدرولیک که بر حسب واحد دسی بل اندازه گیری می شود فاکتور مهمی است که باید در انتخاب پمپ هیدرولیک و مکانی که قرار است پمپ در آنجا کار کند در نظر گرفت . میزان سر و صدای هر پمپ با توجه به نوع پمپ و ساختمان داخلی آن ها متفاوت است .
عوامل موثر در انتخاب روغن هیدرولیک مناسب
روغن هیدرولیک ماشین روغنی است که به منظور حرکت بهتر و آسان تر قطعاتی همچون فرمان، گیربکس های اتوماتیک و…استفاده می شود. عوامل موثر زیادی در انتخاب روغن هیدرولیک مناسب وجود دارد که توجه به آن ها می تواند در انتخاب روغنی با بهترین کیفیت ممکن بسیار موثر باشد.
1- ویسکوزیته
ویسکوزیته روغن نشان دهنده میزان چسبندگی و روان بودن روغن به صورت همزمان است . در واقع اگر بخواهیم ویسکوزیته را به زبان علمی توضیح دهیم می توانیم بگوییم که ویسکوزیته به میزان مقاومت روغن در برابر جاری شدن گفته می شود . ویسکوزیته بیشتر از حد استاندارد باعث عدم امکان جریان مناسب و ویسکوزیته پایین تر از حد استاندارد امکان نشتی روغن را فراهم می کند . موضوعی که در خصوص ویسکوزیته را باید بدانید آن است که میزان ویسکوزیته با افزایش دما رابطه عکس دارد .
2- فعال در دمای زیاد
فعال بودن روغن هیدرولیک در دمای زیاد یکی دیگر از عوامل موثر در انتخاب روغن هیدرولیک مناسب است . زمانی که یک روغن هیدرولیک در دمای بالا کار کند یعنی پایداری دمایی دارد ، در هوای بسیار گرم تبخیر نمی شود و نقطه اشتعال بالایی نیز دارد که همگی این موارد باعث افزایش کارایی ، کیفیت و ایمنی روغن هیدرولیک می شوند .
3- سازگار بودن
سازگار بودن روغن هیدرولیک در چند مورد بررسی می شود . سازگاری با انواع فلزاتی که روغن در تماس با آن ها است ، سازگاری با مواد اصلاح کننده یا افزودنی ، سازگاری با دیگر سیالات از جمله مواردی هستند که یک روغن هیدرولیک مناسب باید آن ها را داشته باشد .
4- ایمنی
ایمن بودن روغن هیدرولیک شاید چندان مهم به نظر نرسد و تنها چیزی که برای راننده اهمیت دارد آن است که ماشینش با داشتن روغن هیدرولیک خوب کار کند ، اما ماجرای ایمنی بسیار مهم تر از آن چیزی است که به ذهن خطور می کند . ایمنی روغن هیدرولیک در چند مورد بسیار مهم خلاصه می شود : سمی نبودن روغن هیدرولیک ، مقاوم بودن در برابر آتش گرفتن و در واقع اشتعال زا نبودن و مورد آخر که در مورد بو دار نبودن روغن هیدرولیک است .
5- حفاظت
استفاده از روغن هیدرولیک به منظور آن است که اجزای هیدرولیکی خودرو همچون فرمان و جعبه فرمان از داخل به راحتی و روانی کار کنند ، این ویژگی بایستی در کنار ویژگی حفاظت از قطعات هیدرولیک خودرو باشد تا در هنگام کار این قطعات به علت خشکی و سفتی دچار آسیب نشوند .
6- ضد خوردگی
روغن هیدرولیک در تماس مستقیم با فلزات مربوط به سیستم هیدرولیک ماشین است . این فلزات طی گذر زمان امکان اکسیداسیون و زنگ زدگی زیادی دارند . یکی از علائم روغن هیدرولیک مناسب آن است که بتواند این قطعات و فلزات را از خوردگی محافظت کند .
علائمی که نشان می دهند روغن هیدرولیک خودرو باید تعویض شود
- تغییر رنگ ظاهری روغن
- به مشام رسیدن بوی سوختگی از روغن
- افزایش ویسکوزیته روغن
- اکسیده شدن روغن
- کاهش سطح روغن
لازم به ذکر است که روغن هیدرولیک با گذشت زمان خاصیت خود را از دست می دهد . اگر جذب رطوبت در روغن افزایش یابد ، تاثیر منفی آن بر روی کل سیستم هیدرولیک مشهود خواهد بود .
به طور معمول پیشنهاد می شود که روغن هیدرولیک را هر 4 الی 5 سال یکبار تعویض کنیم . اگر چه نمی توان زمانی دقیق برای این کار را تعیین کرد و نمی توان پیش بینی کرد که طول عمر متوسط روغن هیدرولیک حداکثر چند سال می باشد . به طور کلی عوامل متعددی از جمله نوع خودرو ، شرایط آب و هوا ، نوع نگهداری و سایر عوامل دیگر در طول عمر روغن هیدرولیک تاثیر گذارند . در بسیاری از مواقع خود کمپانی سازنده خودرو زمان و بازه مشخصی را برای تعویض روغن مشخص می کند . به هر روی ضرری ندارد که به طور مرتب روغن هیدرولیک را چک کنیم تا مقدارش از سطح استاندارد کمتر نشود . می توان نتیجه گرفت که تعویض روغن هیدرولیک تابعی از زمان نیست بلکه به شرایط محیطی بستگی دارد. هر خودرو و وسیله نقلیه ای که دارای سیستم هیدرولیک است مکانیزم متفاوتی دارد . از این رو نمی توان زمان مشخصی را برای تعویض این روغن در نظر گرفت بهترین کار چک کردن مداوم سطح روغن و ویژگی های ظاهری آن می باشد .
عوامل تاثیر گذار در انتخاب روغن هیدرولیک مناسب
عملکرد مناسب و طول عمر بالای روغن هیدرولیک به جنس و کیفیت آن بستگی دارد . نوع سیستم هیدرولیک خودروی شما و مقدار ویسکوزیته روغن از عوامل بسیار مهم در انتخاب روغن هیدرولیک مناسب می باشند . به علت تنوع روغن هیدرولیک های موجود در بازار انتخاب گزینه مناسب کار دشواری است . از این رو حتما باید به دو عامل قید شده ( نوع سیستم هیدرولیک خودرو و درجه ویسکوزیته روغن ) توجه کرد .اجزای سیستم هیدرولیک خودرو شامل پمپ هیدرولیک ، مخزن پمپ هیدرولیک ، سوپاپ پینیون ، لوله های انتقال هیدرولیک ، لوله فشار قوی ، روغن هیدرولیک و جک هیدرولیک می باشد که وظیفه انتقال قدرت موتور را به چرخ ها جهت حرکت خودرو بر عهده دارند .
ساختمان داخلی سیستم هیدرولیک
روغن هیدرولیک CHF پنتوسین یکی از بهترین روغن هیدرولیک های تولید کشور آلمان است که برای خودروهای بی ام و ، پورشه و ولوو قابل استفاده بوده و در حجم 1 لیتری موجود می باشد .
اساس کار پمپ هیدرولیک فرمان
نیروی وارده جهت چرخش فرمان توسط پمپ هیدرولیک تامین می شود . این پمپ نیروی گردشی خود را از موتور دریافت می کند و به حرکت در می آید . این پمپ توسط پره های برگشت پذیری که در داخل روتور پمپ وجود دارد و در یک محفظه بیضی شکل قرار دارد ، می چرخد زمانی که پمپ درحال چرخش است روغن هیدرولیک را از لوله ورودی به پمپ به کمک فشار کمی که دارد به سمت خروجی پمپ که فشار بالایی دارد می راند . نیرویی که به فرمان وارد می شود مجراهای عبور روغن را باز و بسته می کند . این مجرا ها روغن تحت فشار را وارد سیلندر یا از آن خارج می کنند . روغن تحت فشار پیستون را به حرکت در آورده و بخش عمده نیروی لازم برای فرمان دادن به چرخ ها را تامین می کند .
طرز کار پمپ هیدرولیک ماشین
برای تأمین نیروی لازم جهت چرخش چرخ ها توسط فرمان یک پمپ هیدرولیک در خودروها وجود دارد . این پمپ هیدرولیک خودرو از پره هایی برگشت پذیر تشکیل شده اند که در یک محفظه بیضی شکل دوران می کنند . به قسمت داخلی پمپ هیدرولیک ( روتور ) گفته می شود که پره های چرخنده را در داخل خود جای داده است .
نیروی لازم برای چرخش این پره ها داخل پمپ هیدرولیک خودرو از طریق چرخش موتور خودرو تأمین می شود و به وسیله یک تسمه به پمپ هیدرولیک خودرو منتقل می شود . این تسمه به طور معمول در خودروهای متفاوت چندین پمپ و قطعه مختلف را به چرخش درمی آورند که معمولاً این قطعات شامل پمپ هیدرولیک ، واترپمپ و دینام خودرو است .زمانی که پمپ هیدرولیک خودرو در حالت چرخیدن است ، روغن هیدرولیک از لوله های ورودی پمپ با کمک فشار به سمت خروجی پمپ هدایت شده و عملاً با نیرویی که به فرمان وارد می شود مجراهای عبور روغن را باز و بسته می کند .
این مجراها روغن را وارد سیلندر کرده و روغن تحت فشار پیستون های داخل سیلندر به حرکت در می آید . فشار وارد شده به مدار روغن در سیستم هیدرولیک بخش عمده نیروی لازم برای فرمان دادن به چرخ ها در خودرو را تأمین می کند و باعث می شود تا وجود سیستم هیدرولیک فرمان باعث روان تر شدن فرمان پذیری چرخ ها توسط راننده شود .
علاوه بر این برخی از دستگاه های فرمان هیدرولیک بنا به مشخصات فنی شامل قطعات مختلفی هستند . معمولاً یک مجموعه شیر تنظیم و یک سیلندر هیدرولیکی در تمامی پمپ های هیدرولیک وجود دارد . شیلنگ های روغن تحت فشار و مخزن های کمکی نیز به طور معمول در تمامی پمپ های هیدرولیک جزء جدا نشدنی این سیستم هستند .برخی از دستگاه های هیدرولیک علاوه بر این قسمت ها یک سیستم خنک کننده روغن هیدرولیک نیز دارد که باعث خنک شدن روغن هیدرولیک و در نتیجه جلوگیری از آسیب پذیری کاسه نمد ها ، پره های پمپ و سایر قطعات مدار روغن هیدرولیک خواهد شد .
نحوه بررسی خرابی روغن هیدرولیک
روغن هیدرولیکی که در ماشین ریخته اید و در مخزن مخصوص هیدرولیک قرار دارد را می توانید به راحتی بررسی کنید. برای این کار بهتر است به موارد زیر توجه کنید.
برای آن که بتوانید روغن را بررسی کنید در قدم اول می توانید اگر مخزن روغنتان شفاف است از روی درجه بندی آن میزان روغن را چک کنید و در صورتی که مخزن روغن مات باشد می توان از روی گیج روغن و اندازه هایی که بر روی آن درج شده است میزان روغن را چک کرد.اما برای آن که کیفیت روغن را از روی رنگ آن تشخیص دهید گیج روغن را پس از بیرون کشیدن با یک دستمال کاغذی یا دستمال سفید پارچه ای تمیز کنید تا رنگ روغن را بتوانید به خوبی ببینید. روغن هیدرولیک مناسب به رنگ کهربا است.
گاهی اوقات در هنگام چک کردن روغن هیدرولیک متوجه تغییر رنگ شدید آن به قهوه ای پر رنگ می شوید، در چنین مواقعی احتمال آن که برخی از قطعات و تکه های پلاستیکی سیستم هیدرولیک و تعلیق خراب شده و یا حتی کنده شده باشند بسیار محتمل است، در چنین شرایطی به سرعت روغن هیدرولیک را تعویض کرده و ماشین را پیش تعمیرکار مناسب ببرید.
نحوه کنترل و چک کردن خرابی و مقدار روغن هیدرولیک فرمان
