بیوگرافی رزا جمالی شاعر، نمایشنامه نویس و مترجم ایرانی

رزا جمالی (۲۸ آبان ۱۳۵۶ در تبریز) شاعر، نمایش نامه نویس، منتقد ادبی و مترجم ایرانی است.

پس زمینه و سبک ادبی رزا جمالی

رزا جمالی متولد ۲۸ آبان ۱۳۵۶ در تبریز است. دانش آموختهٔ کارشناسی ادبیات نمایشی از دانشگاه هنر و کارشناسی ارشد ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران. فعالیت ادبی خود را از ابتدای دهه۱۳۷۰ آغاز کرد. در کتاب «کارنمای زنان کارای ایران» او شاعری متفاوت خوانده شده است که زبان و فضاهای جدیدی را ارائه می دهد و پساساختارگرا است. شاعری که در میانهٔ دههٔ ۱۳۷۰ از اعضای جوان کارگاه شعر رضا براهنی بود و انتشار نخستین کتابش، «این مرده سیب نیست یا خیار است یا گلابی»، در سال ۱۳۷۷، به سبب عنوان و اشعار متفاوت اش، بازتاب های فراوانی برانگیخت. بعد از آن، تا سال ۱۳۸۰، او دو مجموعهٔ دیگر از اشعارش را، به همراه تعدادی یادداشت و مقاله و مصاحبه در روزنامه ها و مجلاتِ آن سال ها به چاپ رساند و، به این طریق، خود را به عنوان شاعری پرکار و مطرح تثبیت کرد. با در نظر گرفتن تم کهن الگویی غالب، نقش محوری الهه رویش، و درهم تنیدگی انکارناپذیر ایماژ با اسطوره رویش به مثابه یک ژانر در مجموعه «این ساعت شنی که به خواب رفته است»؛ باید اذعان نمود که شعر رزا جمالی در معنای کهن الگویی کلمه زنانه و قابل تحلیل است. کتاب "بزرگراه مسدود است " گزیده ای از شعرهای موفق پنج دفتر اوست. محور افقی در اغلب شعرها رعایت نمی شود و شاعر در پی پیوند و برقرار کردن ارتباط منطقی و زبانی میان سطرها و بندهای سروده خود نیست. مجموعه شعرهای اخیر او به نوعی ادامه همان شیوه در شاعری است که وی از ابتدا آن را دنبال می کرد؛ اما او در این شیوه به نوعی پختگی دست یافته است. شعرهای او به زبان های انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی، ترکی، عربی، بنگالی، هندی، چک، سوئدی، آلمانی، اسپرانتو، کردی و… ترجمه شده است و در معتبرترین گلچین های ادبی شعر پیشرو جهان منتشر شده است. کتاب های او از معدود عناوینی ست که به چندین چاپ رسیده و در تیراژ بالا عرضه می شود. منتقدان ادبی او را از شاعران مهم، تأثیرگذار و جریان ساز سه دههٔ اخیر می دانند؛ شعر او پُر از پیشنهادهای تازه برای شعر خلاق فارسی بوده است. تجربه هایی در حوزهٔ فرم و محتوای شعر امروز که از آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد: بازی های زبانی، تصویرسازی خلاق، خلق استعارات نو، آشنایی زدایی از زبان متداول، دوری از کلیشه های بیانی، به وجود آوردن نشانه شناسی تازه ای از کلمات، چندصدایی، ، استفاده از لحن و زبان محاوره، بی واسطه نویسی، عرفان اشیاء، بازآفرینی مضامین شعر کلاسیک فارسی… شعر او دارای نظمی هندسی ست و معماری تنظیم شده ای دارد. واگویه های چند ساحتی که بسیاری از شعرهایش را به آثاری چند صدایی بدل کرده است. تخیل سیال از دیگر ویژگی های شعری اوست.

• این مرده سیب نیست یا خیار است یا گلابی(انتشارات ویستار، ۱۳۷۷)
• دهن کجی به تو (انتشارات نقش هنر، زمستان ۱۳۷۷)
• برای ادامهٔ این ماجرای پلیسی قهوه ای دم کرده ام (انتشارات آرویج، زمستان ۱۳۸۰)
• این ساعت شنی که به خواب رفته است ... (نشر چشمه، تابستان ۱۳۹۰)(چاپ دوم: ۱۳۹۴)
• بزرگراه مسدود است (گزینه اشعار، بوتیمار ۱۳۹۲)(چاپ چهارم:۱۳۹۷)
• اینجا نیروی جاذبه کمتر است (مهر و دل، ۱۳۹۸)
• این رسم الخط فارسی نیست (در دست انتشار)

نمایش نامه

• سایه (این نمایشنامه در سال ۱۳۹۵ به کارگردانی لیلی تقی پور بر صحنه اجراء شده است و اجرای رادیویی دیگری از آن با صدای شهدک غلامی موجود است)(نشر سیب سرخ، ۱۳۹۸)

ترجمه

• لبه، گلچین شعر انگلیسی زبان، این کتاب در بر گیرنده شعرهایی از ویلیام باتلر ییتس، تی. اس. الیوت،سیلویا پلات، تد هیوز، هنری وادزورث لانگ فلو، آدرین ریچ، راجر مگاف، جوزف برودسکی، آلن گینزبرگ، اما لازاروس، والت ویتمن، رابرت فراست ، ازرا پاوند، روپرت بروک، کارل سندبرگ، جان اشبری، سودیپ سن و… است. (مهر و دل، ۱۳۹۸)
• ترجمهٔ رمانِ خانهٔ ادریسی ها به انگلیسی، کتاب کارما، نیویورک
• زبان منشوری ست، گزینه ای از شعرهای امیر اور (نشر مهر و دل، ۱۳۹۹)
• درخت کاج، هانس کریستین آندرسن (نشر هشت، ۱۳۹۸)
• دریانوردی به سمت بیزانس، گزینهٔ شعرهای ویلیام باتلر ییتس (نشر ایهام، ۱۳۹۹)
• لاله ها، گلچینی از شعرهای ده شاعرِ زن انگلیسی زبان که به این شاعران می پردازد: لوئیز گلیک، هیلدا دولیتل، استیوی اسمیت، امیلی دیکنسون، ناتاشا ترتوی، ادیت سیتول، سولماز شریف، آدرین ریچ، اما لازاروس و سیلویا پلات (نشر ایهام، ۱۳۹۹)
• فردا و فردا و فردا، صد قطعه از ویلیام شکسپیر (نشر ایهام، ۱۴۰۰)
• برج، آنتولوژی جامع شعر انگلیسی از دیرباز تا امروز (بر اساس گزینه دانشگاهی نورتون) (نشر ورا، ۱۴۰۰)
• روضه آتش، گزینه ای از شعرهای تی. اس. الیوت (نشر ایهام، ۱۴۰۰)

نقد

• مکاشفاتی در باد (مقالات متعددی در تحلیل شعر که پیشتر در نشریات ادبی نظیر نامه کانون نویسندگان ایران، کارنامه، آدینه، دنیای سخن، جهان کتاب، بیدار، عصر پنج شنبه و… منتشر شده بودند.) (نشر هشت، ۱۴۰۰)

داوری جوایز شعر و ترجمه ادبی

• جشنواره شعر نیاوران، جایزه شعر احمد شاملو و جایزه ملی شعر جم
• جشنواره ترجمه ادبی ترجمیک

نمونه شعر رزا جمالی

"هفت طبقه بودم گیاهی مخصوص به تن داشتم؛ در جشنی شبیه مراسم ختم شرکت کرده بودم

سنگ بر پیشانی برگشتم؛ بر سرزمین مادری ام باردیگر نگریستم وَ گریستم

پدرم سیمرغ بود؛ مادرم الهه ای بی تاب درشوش وُ هگمتانه وُ مقبرهٔ مردخای

وَ خدا با من بود

این چشم ها دوربین من شده اند در تاریکی محض، مطلق

و من اسطورهٔ گُنگِ برخورد قاشق ها با چنگال بوده ام در لحظهٔ شام

ایزد بانوی بزرگراه نواب من ام، به قبرستان می روم

در منتهی الیهٔ شرقی این شهر

این که مطلق باریده بر فرق سرت، این چیست؟ این پلشتیِ آرام چیست؟ به چه می ماند؟ چیست؟

فرشتگان بر موهای تاریکم لانه کرده بودند به ناچار

وَمن پریان را شسته بودم، لکه گیری کرده بودم، شبیه برنج دم کرده بودم

ساعت را می دانستی در لحظه ای که کش می آمد و خمیازه می کشید، آن لحظهٔ منجمد وُ خاموش

وقتی با چنگال های زخمی ام بر اجاق گاز سر می رفتم

وقتی تمام صحنِ میدانِ انقلاب را فراگرفته بودم وَ فوران می کردم

و با وایتکس صورتم را سفید نگه داشته بودم انگار."

برنامه های بین المللی رزا جمالی

• مهمان بنیاد فرهنگ و شناخت در رتردام هلند:سپتامبر ۲۰۰۶.
• مهمان جشنواره شعر گوتنبرگ، تدریس ادبیات خلاقه به زبان انگلیسی در آکادمی هنرهای زیبای سوئد و سخنرانی در اتحادیه ی نویسندگان سوئد در استکهلم به زبان انگلیسی در باب شعر ایران: سپتامبر ۲۰۱۳
• شرکت در برنامه ی شعر و جهان امروز؛ شعر خوانی در مراکز مطالعات زبان فارسی آمریکا؛ واشینگتن، نیویورک، آرکانزاس، کالیفرنیا و شیکاگو:آوریل ۲۰۱۴
• نوشتن در ایران با نیم نگاهی به گذشته در کتابخانه ملی بریتانیا: فوریه ۲۰۱۵
• شرکت در همایش محیط زیست و ادبیات؛ هند: دسامبر ۲۰۱۵
• سخنرانی انگلیسی در همایش شعرِ فارسی پس از انقلاب، دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند: مارس ۲۰۱۷
• نماینده ایران در دوسالانه شعر آسیا: فوریه ۲۰۱۹
• جشنواره بین المللی شاعران برتر جهان در کوزوو: سپتامبر ۲۰۲۰
  بیوگرافی جعفر ابراهیمی شاعر ایرانی