در بسیاری از فرهنگ های گوناگون در دنیا، معمولا روز خاصی برای بازدید از قبرهای افراد فوت شده در خانواده ها به شکل های گوناگون وجود دارد. در تمامی کشورها بر اساس سنت های خود این روز برگزار می گردد. اما چنین روزی در کشور مکزیک با نام " روز مردگان " شناخته می شود و طی برگزاری آن کشور در تعطیلات عمومی می باشد. جشنی که از 31 اکتبر (10 آبان) آغاز و تا دوم فوریه ادامه دارد. این جشن علاوه بر مکزیک در سایر کشورهای جهان نیز برپا می شود اللخصوص کشورهایی که جمعیت مکزیکی در آن زیاد است مانند ایالات متحده آمریکا.
جشن روز مردگان
مکزیک یکی از شگفت انگیزترین کشورهاست و فرهنگ غنی و گاه عجیب آن باعث جذابیت بیش از پیش آن شده است. یکی از جالب ترین و عجیب ترین فستیوال های مکزیک، جشن روز مردگان است که هرساله در ماه اکتبر و نوامبر برگزار می شود. مکزیکی ها فرهنگ خاص و متفاوتی برای احترام گذاشتن به درگذشتگان دارند که شاید با بسیاری از کشورهای دنیا متفاوت باشد. آن ها برای گرامیداشت یاد عزیزان فوت شده شان جشن به پا می کنند و این جشن را هرچه پرشورتر و زیباتر هم برگزار می کنند!
جشن مردگان در روزهای بین ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر در مکزیک جشن گرفته می شود. در این تعطیلات مردم یاد و خاطره ی عزیزان از دست رفته شان را زنده و به آن ها ادای احترام می کنند. اما تصور نکنید که این یک مراسم غم انگیز و ناراحت کننده باشد، برعکس، آن ها فستیوالی از رنگ ها برپا می کنند و زندگی درگذشتگان را پاس می دارند و جشن می گیرند. مکزیکی ها در این روز به قبرستان ها سر می زنند، قبرها را تزئین می کنند و در کنار اعضای خانواده و دوستان درگذشته ی خود وقت می گذرانند. باور برگزارکنندگان روز مردگان این است که ارواح برای یک روز به جهان باز می گردند تا در کنار خانواده شان باشند.
تاریخچه جشن روز مردگان
فستیوال مردگان (Día de Muertos) به طور سنتی در طی سه روز انجام می شود و از 31 نوامبر آغاز می شود. این فستیوال بسیار قدیمی است و ریشه آن به صدها و شاید هزاران سال پیش برمی شود. طبق اسناد امروزه می دانیم که جشن روز مردگان به وسیله تمدن های پیشاکلمبی (دوران پیش از کشف قاره آمریکا به وسیله کریستف کلمب) به ویژه آزتک ها، مایایی ها و توتوناک ها برگزار می شده است.
آزتک ها که سرخپوستان بومی مکزیک به تعداد می فرایند یک ماه کامل را به جشن می پرداختند و طبق باورهای خود به بانوی مرگ به نام Mictecacihuatl احترام می گذاشتند. امروزه اگرچه باورهای مردم تغییر نموده اما همچنان بعضی از مولفه های این رسم و رسوم به جای مانده است. در سال 1913 هنرمند مشهور خوزه گودولف پوسادا تصویری از La Calavera Caterina کاترینا کشید و از آن موقع، تصویر کاترینا به اسم نماد غیررسمی جشن روز مردگان استفاده می شود.
البته جشن روز مردگان را نباید با جشن هالووین اشتباه گرفت. سرخپوستان بومی مکزیک یا همان آزتک ها جشن روز مردگان را در ماه آگوست برگزار می کردند. با این حال، زمانی که اسپانیایی ها مکزیک را تحت استعمار خود قرار دادند این رسم را کمی تغییر دادند و آن را با فستیوال مسیحی All Hallows مطابقت دادند. در جشن روز مردگان زنان بسیاری چهره خود را شبیه تصویر بانوی مرگ گریم می نمایند و به خیابان ها می آیند. حتی جالب است بدانید که هرسال رکوردهایی برای بیشترین تعداد کاترینا در یک محل هم ثبت می شود.
رسم و رسوم جشن روز روز مردگان
اما جشن روز مردگان تنها راجع به این ظواهر نیست. آماده سازی برای روز مردگان از هفته ها و شاید ماه ها قبل شروع می شود. خانواده های مکزیکی محلی ویژه را برای گرامیداشت مردگانشان در منزل تعیین می کنند و بعد، تصاویر آن ها و همینطور غذاهای مورد علاقه آن ها را در آن مکان قرار می دهند. در باور و اعتقاد مکزیکی ها مردگان در روز جشن مردگان برای سر زدن به اقوامشان به این دنیا بازمی گردند. بنابراین خانواده ها تلاش می کنند خانه هایشان را برای ورود عزیزان فوت شده شان آماده کنند. مکزیکی ها با خوراکی ها و غذاهای مورد علاقه افرادِ درگذشته، از روح آن ها در این روز پذیرایی می کنند. آن ها میز عشای ربانی تزئین شده و پر زرق و برقی که اوفرنداس نامیده می شود، در خانه های خود درست می کنند و اعتقاد دارند ارواح از ماهیت و بوی غذا تغذیه می کنند. وقتی ارواح روانه شدند، آن ها غذا را با خانواده و دوستان و همسایه ها تقسیم می کنند و می خورند.
در زمان های قدیم که مردم در خانه و نزدیک به خانواده ی خود به خاک سپرده می شدند، نیاز به میز عشای ربانی و تزئین قبر نبود. آن ها با هم همیشه یک جا بودند. اما امروزه مردگان دور از خانه دفن می شوند و مکزیکی ها به این دلیل قبرها را آذین می کنند که معتقدند در این روز روح ابتدا از آن جا بازمی گردد. در برخی از روستاها در راه قبرستان تا خانه ها گلبرگ های گل می ریزند تا روح پس از بازگشت مسیر خود را پیدا کند. در بعضی جوامع مرسوم است که تمام شب را در قبرستان بمانند و جشن بگیرند؛ پیک نیک برپا می کنند، موزیک می نوازند و با هم گفتگو می کنند.
هدیه به ارواح
مردم، ارواح را با هدیه هایی نظیر غذاها و اشیاء مورد علاقه در زمان حیاتشان استقبال می نمایند که این هدیه ها در محراب خانه ها قرار داده می شوند. اهالی مکزیک بعد از آن که احساس نمایند ارواح رفته اند، غذاها را برمی دارند و با خانواده و همسایگانشان آن ها را تقسیم می نمایند. در این فستیوال مکزیک موارد دیگری نیز در محراب گذاشته می شوند: جمجمه ی قندی که معمولا نام مرده روی آن نوشته شده است، پَن دِ مواِرتوس نان مخصوصی که مختص این جشن درست می شود و جعفری گل درشت که در این زمان شکوفه می زند و عطر خاصی را به محراب عرضه می نماید.
رژه جشن مردگان
جشن روز مردگان در سه روز برگزار می شود و هر روز معنا و مفهوم ویژه ای دارد. روز اول نوامبر به بچه ها درگذشته اختصاص دارد و به نام روز بیگناهان یا روز فرشته های کوچک معروفیت دارد. در این روز اسباب بازی ها و شیرینی و آبنبات های مختلف روی قبر بچه ها فوت شده و همین طور در مکان ویژه مردگان در منزل قرار داده می شود تا ارواح بچه ها را مسرور نمایند.
روز دوم نوامبر روز مردگان است و طبق باور مکزیکی ها، در این روز تمام ارواح مردگان به این جهان و پیش خانواده هایشان برمی گردند. خانواده ها در طول شب به گورستان ها می فرایند و تا صبح بر سر قبر عزیزانشان شب زنده داری می نمایند و این شب خاص را پیش آن ها سپری می نمایند. یکی از رسم و رسوم خاص این شب سوزاندن صمغ درخت کاج است که از زمان پیشاکلمبی در مراسم های خاص استفاده می شده است. دور و بر قبرها با شکلات و شیرینی، غذا، نوشیدنی و مهم تر از همه با گل های جعفری نارنجی تزئین می شود. در باور و فرهنگ مکزیک، گل جعفری نارنجی به اسم گل مردگان شناخته می شود. بنابراین اگر در ایام جشن روز مردگان به مکزیک سفر کنید در همه جا این گل های نارنجی را خواهید دید.
تفاوت این جشن با فستیوال های دیگر
روز مرگ از اعتقادات فرهنگی در خصوص مرگ نشأت می گیرد که به مرور با اعتقادات دیگر مخلوط شده اند. لباس هایی که در این فستیوال استفاده می شوند بسیار شبیه به دیگر فستیوال های معروف هستند اما باید این مورد را در نظر داشت که این فستیوال به معنای آن است که خانواده از ارواحشان با شادی استقبال می نمایند. این فستیوال روز به روز در حال تغییر است و فرهنگ ها و لباس های بیشتری باغ این فستیوال در حال ادغام شدن است. مردم مکزیک خانه هایشان را تزیین می نمایند، که به روح مردگانشان خوش آمد بگویند. آن ها اعتقاد دارند که ارواح عطر و بوی غذاهای هدیه شده را مصرف می نمایند.
سخن آخر
این فستیوال در نقاط متفاوت مکزیک به روش های مختلفی برگذار می شود. در جنوب مکزیک این جشن با شکوه تر برپا می شود، در روستاها سنت های قدیمی بیشتر حفظ شده در حالی که در شهرهای بزرگ تر گاهی فعالیت های غیر مرتبط نیز انجام می شود
آداب و رسوم مردم کنیا
