بنظر می رسد جمهوری اسلامی گزینه همکاری با دولت سوریه برای تامین امنیت مرزهای شمالی این کشور را با ترکیه مطرح کرده است. اما چیزی که آنکارا و اردوغان می خواهد تخلیه این مناطق از حضور نیروهای شبه نظامی کرد است.
ساعدنیوز: آقای اردوغان ساعاتی قبل با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند و مشخصاً در این دیدار، رهبر انقلاب در دو مورد به رئیس جمهور ترکیه، به صورت جدی هشدار دادند. یکی مسأله عملیات نظامی قریب الوقوع ترکیه در شمال سوریه و دیگری در رابطه با مسأله تغییر مرزها و ژئوپلتیک منطقه در پی احداث دالان زنگزور و قطع ارتباط مرزی ایران با ارمنستان بود. تحلیل خودتان را از این دیدار بفرمایید؟
دکتر سجاد آتشبار: نخستین اولویت آقای اردوغان در سفر به تهران بحث عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه است. آقای اردوغان در اصل برای متقاعد کردن ایران و روسیه و گرفتن چراغ سبز از تهران و مسکو برای آغاز عملیات نظامی در منبج و تل رفعت به تهران سفر کرده است. شواهد حاکی از آن است که ایران با این تصمیم دولت ترکیه مخالف است. البته ممکن است در پشت پرده توافقاتی صورت بگیرد که نیروهای ی پ گ مستقر در منبج و تل رفعت جای خودشان را به نیروهای دولت بشار اسد بدهند تا نگرانی های آنکارا تا حدودی مرتفع شود. اما با توجه به عدم همکاری نیروهای ی پ گ در این زمینه احتمال تحقق چنین سناریویی چندان جدی نیست.
تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اجتناب از اِعمال هر نوع تغییر در ژئوپلتیک منطقه و عدم تغییر مرزها، و حفظ محورهای ترانزیتی ایران و ارمنستان، دغدغه جمهوری اسلامی ایران در این مورد را به روشنی نشان می دهد.
در ارتباط با حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه سه سناریو وجود دارد. متقاعد شدن تهران و مسکو و دادن چراغ سبز به دولت ترکیه برای حمله به شمال سوریه یا تخلیه نیروهای کرد از منبج و تل رفعت، و در نهایت عدم توافق میان سه طرف در ارتباط با حمله نظامی. طبیعتاً اگر یکی از دو سناریو اول عملی نشود، اردوغان به اهداف خودش در سفر به تهران دست نیافته است.
بنظر می رسد جمهوری اسلامی گزینه همکاری با دولت سوریه برای تامین امنیت مرزهای شمالی این کشور را با ترکیه مطرح کرده است. اما چیزی که آنکارا و اردوغان می خواهد تخلیه این مناطق از حضور نیروهای شبه نظامی کرد است.
بنظر می رسد ترکیه در ازای موافقت با شروع روند عضویت سوئد و فنلاند در ناتو امتیازات مهمی از واشنگتن گرفته است.
ساعدنیوز: با توجه به تحولات اخیر، روابط دولت ترکیه با کشورهای غربی به نوعی دچار تنش شده است و تحرکات اخیر نظامی در مرزهای ترکیه با یونان، حساسیت های ترکیه را برانگیخته است. خصوصاً مصوبه کنگره آمریکا در خصوص فروش F16 به ترکیه، تنش ها را افزایش داده است. آیا ما باید منتظر ظهور ترتیبات جدید امنیتی در منطقه و تشکیل یک ائتلاف جدید نظامی در منطقه باشیم؟
دکتر سجاد آتشبار: سفر آقای اردوغان به تهران، در واقع در مقطع بسیار حساسی انجام می شود. این سفر در واقع حامل یک پیام مهم است. این سفر متعاقب سفر آقای بایدن به منطقه انجام می گیرد. دولت آمریکا در تلاش است تا یک نوع همگرایی میان کشورهای منطقه و اسرائیل در تقابل با ایران شکل بگیرد. از سوی دیگر، ما در ماه های اخیر شاهد آغاز جریان ترمیم روابط ترکیه با امارات و عربستان به عنوان دو کشور مهم در منطقه و نیز اسرائیل بوده ایم.
این سفر نشان می دهد که ترکیه در پی آن است که موازنه موجود در روابط اش با این کشورها و نیز ایران به هم نخورد. سفر آقای اردوغان به تهران حامل این پیام است که ترکیه هیچگاه بخشی از محور توطئه علیه ایران نخواهد بود، حتی اگر با کشورهای عضو چنین محوری روابط عادی و مطلوب داشته باشد. سیاست کلی ترکیه در منطقه عدم برهم خوردن جدی موازنه قوا میان بلوک های قدرت در منطقه است.
البته آقای اردوغان مایل است در ازای این سیاست موازنه از ایران چراغ سبزی برای عملیات نظامی در شمال سوریه دریافت کند یا این که نیروهای معارض کُرد را با فشار ایران و روسیه منبج و تل رفعت خارج سازد. استدلال طرف ترکیه ای این است که ترکیه با فشارهای حداکثری علیه ایران همراهی نکرده و ایران نیز در ازای آن لازم است دغدغه های امنیتی ترکیه (مبارزه با پ ک ک) را مورد توجه قرار دهد.
اما درباره مصوبه کنگره آمریکا در خصوص مشروط شدن فروش اف 16 باید عرض کنم که این مصوبه هنوز به بخشی از قانون بودجه آمریکا تبدیل نشده است. در واقع این مصوبه باید در کمیسیون مشترک سنا، دولت و مجلس نمایندگان به تصویب برسد تا به یک قانون تبدیل شود. ترکیه در تلاش است تا از طریق سناتورهای متنفذی مثل لیندسی گراهام که یک سناتور جمهوریخواه است، پروژه خرید را به پیش ببرد. و مصوبه مجلس نمایندگان را بی اثر کند. باید خاطرنشان کرد که کاخ سفید نیز مایل به فروش اف 16 به ترکیه است. مصوبه مجلس نمایندگان خواهان مشروط شدن فروش به عدم استفاده این جنگنده ها بمنظور نقض حریم هوایی یونان است. مرز هوایی ترکیه و یونان مورد مناقشه طرفین است. در دهه های گذشته دولت آمریکا تلاش کرده است که سیاست بیطرفی را در این خصوص در پیش بگیرد.
بنظر می رسد ترکیه در ازای موافقت با شروع روند عضویت سوئد و فنلاند در ناتو امتیازات مهمی از واشنگتن گرفته است که یکی از آن ها وعده فروش اف ۱۶ و نوسازی اف ۱۶ های موجود در این کشور است. اگر وضعیت همچنان به این شکل پیش برود، بعید نیست که ما شاهد نهایی شدن فروش اف 16 به ترکیه باشیم.
با توجه به تداوم اصرار مقامات ترکیه در زمینه انجام عملیات نظامی در شکال سوریه به نظر می رسد ترکیه به دنبال ایجاد هماهنگی های با ایران به منظور عدم برخورد میان نیروهای متحد ایران و ارتش ترکیه است.
ساعدنیوز: نشست های مهم دو جانبه میان ایران و ترکیه در پی سفر آقای اردوغان به تهران برگزار میشود. لطفاً در خصوص رئوس مسائل مهمی که در این سفر مطرح خواهد شد، توضیحاتی بفرمایید؟
دکتر سجاد آتشبار: همان طور که در ابتدا عرض کردم، اولین مسأله برای آقای اردوغان در سفر به تهران، گرفتن چراغ سبز برای حمله به شمال سوریه، یا مساعدت برای خروج گروه ی پ گ از منبج و تل رفعت و جایگزین شدن نیروهای دولت مرکزی سوریه در آنجا است.
با توجه به حضور نیروهای مقاومت در این منطقه و بخصوص تل رفعت، مخاطرات تهاجم نظامی ترکیه به این مناطق افزایش یافته است. یکی از عوامل به تعویق افتادن حمله ترکیه به این مناطق نیز حضور نیروهای نزدیک به ایران در این مناطق بوده است. با توجه به تداوم اصرار مقامات ترکیه در زمینه انجام عملیات نظامی در شکال سوریه به نظر می رسد ترکیه به دنبال ایجاد هماهنگی های با ایران به منظور عدم برخورد میان نیروهای متحد ایران و ارتش ترکیه است. حضور هاکان فیدان و مقامات امنیتی ترکیه در این سفر بنظر من نشان از نیت ترکیه برای انجام چنین هماهنگی هایی دارد.
فارغ از این موضوعات، هفتمین جلسه شواری عالی روابط دو کشور در تهران برگزار می شود. این مسأله نشان از پیچیده و لایه لایه بودن روابط دو کشور دارد. روابط ترکیه و ایران را نمیتوان صرفاً از دریچه تحولات سوریه یا قفقاز جنوبی مورد تحلیل قرار داد. روابط دو کشور دارای ابعاد مختلفی است و بسیار انعطاف پذیر است.
همکاری های دو کشور در حوزه انرژی قابل توجه است. تمدید قرارداد فروش گاز ایران به ترکیه یکی از موضوعاتی است که در این سفر مورد بحث قرار میگیرد. ترکیه در تلاش است تا چانه زنی های لازم را درباره قیمت انجام دهد. تا در صورت تمدید این قرارداد ملاحظاتش مورد توجه قرار گیرد. ایران نیز به دنبال تداوم حضور خود در بازار انرژی ترکیه است. بحث فروش نفت نیز از جمله مسائلی است که در این سفر مطرح می شود.
بحث مهاجرین افغان که از طریق خاک ایران وارد ترکیه شده اند نیز بر روی میز است. ترکیه در تلاش است تا ایران را متقاعد کند که این مهاجرین از طریق مرز ایران با افغانستان، به کشورشان بازگردند. و همینطور با همکاری ایران مانع از ورود تعداد بیشتری از مهاجران افغان به خاک ترکیه شود.
در زمینه تجاری و اقتصادی، فرصت های زیادی وجود دارد. دو کشور در سال های اخیر هدفی برای ارتقای حجم مبادلات تجاری شان به 30 میلیارد دلار را در دستور کار قرار داده اند اما فاصله زیادی با این نقطه آرمانی وجود دارد. مسائل زیست محیطی و نیز مدیریت منابع آب نیز می تواند از جمله مسائلی باشد که در این سفر توسط دو طرف به بحث گذاشته شود.
سجاد آتشبار : تنش اردوغان با غرب در راستای سیاست خودمختاری ژئوپلتیک ترکیه است!
