سفر به تهران قدیم؛ عکس ناصرالدین شاه کنار ارزشمندترین جواهر ملی ایران +عکس 

ابتکار ناصرالدین‌شاه برای جواهرات پیاده

سنگ‌های قیمتی را که روی هیچ شیئی سوار نشده‌اند، اصطلاحا «جواهرات پیاده» می‌گویند. یعنی این لعل‌ها، زمردها، یاقوت‌ها، فیروزه‌ها و الماس‌ها نه گردنبند هستند، نه گوشواره و دستبند و نه شانس این را پیدا کرده‌اند که در تاج پادشاهان و دیگر اشیای مهم روزگاران خود مورد استفاده قرار بگیرند. همین حالا اگر به موزه جواهرات ملی بروید، کلی از این جواهرات را می‌بینید که داخل ظرف‌های کوچک و بزرگ پشت ویترین‌ها جا خوش کرده‌اند.

این طور که می‌گویند این جواهرات به‌اصطلاح پیاده، در روزگار سلطنت ناصرالدین شاه حسابی روی اعصاب چهارمین شاه قاجار بود! برای همین دستور داد جواهرسازان ایرانی شیئی‌ بسازند و در ساخت آن هر آن چه می‌توانند از جواهرات پیاده داخل خزانه استفاده کنند. به همین دلیل در سال 1291هجری قمری گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی زرونی ماسحیان معروف به ابراهیم زرگرباشی کار ساخت کره جواهرنشان را آغاز و در ساخت آن از بیش از 51هزار قطعه جواهر استفاده کردند.

دریاهای زمردی؛ قاره‌هایی از لعل و یاقوت

در این کره جغرافیایی که سال‌هاست در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود، مانند هر کره جغرافیایی دیگر قاره‌ها، اقیانوس‌ها، دریاها و... جانمایی شده‌اند. با این تفاوت که بخش‌های مختلف کره زمین با جواهرات رنگارنگ روی کره جغرافیایی به تصویر کشیده شده‌اند!

به‌عنوان مثال تمام آب‌های کره زمین اعم از اقیانوس‌ها، دریاها و دریارچه‌ها از زمرد ساخته شده که به گفته تاریخ‌پژوهان این امر نشان از وفور سنگ زمرد در خزانه جواهرات سلطنتی ایران دارد. علاوه بر این، خشکی‌های کره زمین که شامل قاره‌های آسیا، اروپا، آمریکا، آفریقا و اقیانوسیه می‌شود، به‌علاوه قطب جنوب با لعل و یاقوت ساخته شده است. ضمن اینکه مرز این قاره‌ها را الماس‌ها مشخص می‌کنند! همچنین خط استوا و دایره البروج (دایره الماس‌نشان روی گوی) با الماس نشان داده شده است.

اینطور که گفته می‌شود فقط در ساخت همین دایره الماس‌نشان 244قطعه الماس به‌کار گرفته شده که وزن آنها در مجموع بیشتر از 58قیراط است! ضمنا این نکته را هم اضافه کنیم که در کره جغرافیایی پرزرق و برق ناصرالدین شاه، نقشه ایران، انگلیس، فرانسه، بخش‌هایی از جنوب شرق آسیا و جزیره ماداگاسکار نیز با الماس مشخص شده‌اند. بخش‌های مرکزی و جنوبی قاره آفریقا هم از یاقوت کبود ساخته شده است.

به سرزمین گنج‌های ایران دعوتیم

بد نیست بدانید این موزه در میدان امام خمینی (ره)، خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، نبش کوچه بانک مرکزی و در ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.

قدیمی‌ترین عکس از کره جواهرنشان

از کره جواهرنشان تا دلتان بخواهد عکس و فیلم وجود دارد؛ عکس و فیلم‌هایی که با مشاهده دقیق آنها می‌توانید تمام جزئیات کار شده روی این کره جغرافیایی پرزرق و برق را ببینید. اما یکی از جذاب‌ترین عکس‌های کره جواهرنشان، عکس سیاه و سفیدی است که ناصرالدین شاه کنار کره جواهرنشانش ایستاده و با آن عکس یادگاری می‌اندازد. این عکس قدیمی‌ترین عکس از کره جغرافیایی پر از طلا و جواهر است که قدمتش به حدود 140سال پیش می‌رسد.

کره مبارکه طلای جواهرنشان، کتاب شد

شاید برایتان جالب باشد بدانید کره جواهرنشان به‌قدری دارای اهمیت است که سال1396 یکی از اعضای هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان یک کتاب کامل و جامع درباره آن نوشته است. دکتر سیدمسعود سیدبنکدار درباره نام‌گذاری این کتاب که اسفندماه سال 95 توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت، رونمایی شد و بهار سال بعد توسط بانک مرکزی انتشار یافت، می‌گوید: «نام این کتاب را «کره مبارکه طلای جواهرنشان» گذاشتم؛ چرا که این اصطلاح متداول دوره ناصری برای فاخرترین و باشکوه‌ترین کره جواهرنشان شناخته شده در جهان بود؛ کره‌ای که حاصل تشریک مساعی فرهیختگان و نخبگان علمی و فرهنگی عصر ناصری است.» این کتاب نفیس که سال 1397 از سوی بانک مرکزی به کتابخانه آستان قدس رضوی اهدا شد، در واقع شرح مفصل و دقیق جواهرات به‌کار رفته در کره جواهرنشان است.

به نام شاه قاجار!

اگر چه این کره جغرافیایی خیلی به جانمایی کشورهای مختلف نپرداخته و از این بابت نمی‌توان جای کشورها را به راحتی روی آن پیدا کرد، اما کره جواهرنشان یک فرق اساسی با همه کره‌های دنیا دارد و آن هم این است که به نام شاه قاجار سند خورده، اگر کمی روی این کره پر از جواهر دقیق شوید، می‌توانید القاب و عناوین منبت‌کاری شده ناصرالدین شاه را در جای جای این کره ببینید.

غنیمت جنگی نادرشاه افشار؛ نشان‌دهنده شهر تهران

از آنجا که این کره به درخواست ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و در آن زمان تهران پایتخت ایران بود، سازندگان کره جغرافیایی جواهرنشان برای نشان دادن تهران و نمادش کوه دماوند، حسابی سنگ تمام گذاشتند! تنها نقطه‌ای از کره جواهر نشان که می‌توانید در آن یاقوت معروف «ارونگ زیب» را ببینید، محدوده شهر تهران است که با این گوهر معروف نمایان شده. گفته می‌شود این یاقوت زیبا و معروف جزو جواهرات نادری بوده و نادرشاه افشار بعد از لشکرکشی به هندوستان با خود به ایران آورده است. در این کره جواهرنشان، کوه دماوند هم با یاقوتی درشت نشان داده شده است.

یادگاران پادشاهان؛ از صفویه تا قاجاریه

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد کره جواهرنشان این است که در آن می‌توان یادگاری‌های بسیاری از پادشاهان ایران را دید! تمام جواهرهای به‌ کار رفته در کره جواهرنشان، گوهرهای گرانقیمتی هستند که از دوران صفویه جمع‌آوری شده‌اند؛ هدایایی که سلاطین خارجی و حکام محلی در اختیار پادشاهان قرار می‌دادند، غنیمت‌های جنگی ای که با لشکرکشی‌هایی ازجمله حمله نادر شاه افشار به هندوستان به‌دست آمده و خرید پادشاهان از جهانگردان اروپایی و بازارهای هند، عثمانی، ایتالیا و فرانسه، همه و همه در این کره جواهرنشان دیده می‌شوند.

این جواهر ارزشمند در موزه‌ی جواهرات ایران نگهداری می‌شود.