هر یک از قطعات خودرو پس از مدتی کارکرد و به علت فرسودگی یا خرابی که در طی زمان روی می دهد به تعویض شدن نیاز پیدا می کند. یکی از این قطعات بسیار مهم در خودرو شمع آن است. اگر این قطعه به درستی عمل نکند؛ دیگر قطعات خودرو با مشکل مواجه می شوند. در این مطلب قصد داریم شما را با علائمی که نشان می دهد زمان تعویض شمع رسیده و همچنین شیوه انجام این کار آشنا نماییم.
شمع خودرو و کاربرد آن
در ابتدا مختصری درباره شمع خودرو و کاربرد آن توضیح می دهیم. شمع قطعه ای است که در سرسیلندر خودرو قرار گرفته است و دو الکترود جدا از هم دارد که شکافی کوچک بین آنهاست. شمع خودرو جریان الکتریکی را از سیستم احتراق به محفظه احتراق موتور می رساند. این جرقه الکتریکی باعث انفجار مخلوط فشرده سوخت – هوا می شود و موتور را روشن می کند. اگر همه چیز درست باشد، با به حرکت درآمدن پیستون های موتور ماشین روشن می شود، قدرت خود را حفظ می کند و مخلوط فشرده سوخت – هوا به نرمی می سوزد.شمع ها گرما و فشار شدیدی را که در سیلندرها جریان دارد تحمل می کنند و به جز تأمین جرقه لازم برای احتراق، وظیفه دیگری هم دارند و آن، ازبین بردن رسوبات حاصل از موادافزودنیِ سوخت یا سایر آلاینده ها است.
چرا شمع نیاز به تعویض دارد؟
واضح است که بدون جرقه حاصل از شمع، ماشین روشن نمی شود. ازآنجاکه سالم بودن شمع مستقیما با عملکرد موتور در ارتباط است، شمع های ضعیف یا مشکل دار هم در هنگام استارت زدن و هم هنگام شتاب گرفتن، باعث احتراق ناقص یا میس فایر می شود. در این حالت ماشین نمی تواند بیشینه قدرتش را حفظ کند و سوخت زیادی هدر می رود.البته این طور نیست که فقط زمانی که شمع ها خراب یا معیوب هستند باید آنها را تعویض کنید. شمع هایی که مدتی طولانی از عمر آنها می گذرد هم باید عوض شوند. روی شمع های کهنه به دلیل تعامل مداوم با مخلوط سوخت – هوا، رسوبات جمع می شود. این می تواند به احتراق زودهنگام یا پیش از موعد سوخت منجر شود. این کار باعث می شود انرژی ماشین با روندی نامنظم و نامطمئن تأمین شود.
از سوی دیگر با افزایش سن شمع، شکاف آن منبسط می شود. وقتی شمع جرقه می زند، جریان الکتریکی باید از شکاف عبور کند تا سطح احتراق مناسب را درست به موقع فراهم کند. شکاف شمع به مرور زمان در نتیجه حرارت شدید، کثیفی، ساییدگی و فرسودگی، بزرگ تر می شود. هرچه این فاصله بیشتر شود، احتراق نامنظم تر و بی اثرتر می شود.
چه علائمی نشان دهنده زمان تعویض شمع خودرو است؟
آشکار است که بدون جرقه شمع خودرو روشن نمی شود. با توجه به این که سالم بودن این قطعه مستقیما با موتور ارتباط دارد، شمع های ضعیف یا ایراد دار نیز هنگام استارت زدن و همچنین هنگام شتاب گرفتن سبب احتراق ناقص می شوند. از این رو خودرو نمی تواند حداکثر قدرت خود را حفظ کند و سوخت زیادی به هدر می رود.
البته علاوه بر زمانی که شمع معیوب یا خراب است، باید شمع هایی که مدت طولانی از عمر آن ها می گذرد؛ نیز تعویض شوند. روی شمع های کهنه به علت تعامل مدام با مخلوط سوخت/هوا رسوبات تجمع می یابند. این می تواند سبب احتراق زودهنگام یا قبل از موعد سوخت شود. با این کار انرژی خودرو با روند نامنظم و نامطمئنی فراهم می شود. از طرف دیگر با بالا رفتن سن شمع، شکاف آن انبساط پیدا می کند.
هنگامی که شمع جرقه می زند، جریان برق باید از شکاف عبور کرده تا سطح احتراق مناسب را به موقع فراهم نماید. شکاف شمع به تدریج در طی زمان به علت حرارت زیاد، آلودگی، ساییدگی و فرسودگی بزرگتر شده و هر اندازه این فاصله افزایش یابد، احتراق نامنظم تر و بی اثر تر می گردد.
شایان ذکر است شمع خودرو از قطعاتی است که نیازی به تعویض زود به زود پیدا نمی کند. و ممکن است چند سال طول بکشد تا ضرورت تعویض پیدا کند. اکثر خوردوسازان پیشنهاد دارند که شمع های جدید تقریبا پس از هر ۵۰ هزار کیلومتر رانندگی عوض شوند. با این وجود طول عمر شمع خودرو به نوع شمع و موارد دیگر بستگی دارد. به طور مثال شمع های مسی عمر کوتاهی دارند در حالی که شمع های تولید شده با مواد با دوام تر می توانند تا ۴ برابر بیشتر از نوع مسی عمر کنند.حال چه علائم و نشانه هایی اعلام می کند که زمان تعویض شمع خودرو رسیده است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می شود.
- سخت روشن شدن ماشین:به طور معمول نخستین موردی که هنگام استارت نخوردن و روشن نشدن ماشین، شک برانگیز است باتری خودرو می باشد. ولی در صورتی که مطمئن هستید باتری فاقد مشکل است، شمع خودرو را چک کنید. علت نیز ساده بوده زیرا هنگامی که شمع فرسوده یا مسدود شده باشد جرقه کافی برای استارت خودرو ایجاد نمی کند. از این رو موتور خودرو به سختی کار می کند تا روشن شود.
- احتراق ناقص یا پدسوزی:معمولا دلایل متعددی وجود دارد که سبب احتراق ناقص یا پدسوزی می گردند. به طور مثال اگر سوخت با کیفیت پایین استفاده شود یا کلاهک توزیع کننده کویل احتراق نقص داشته باشد. با این وجود یکی از علت های آن شمع فرسوده می باشد. در این شرایط دور موتور به صورت نوسانی کاهش یافته و دوباره بالا می رود. حتی ممکن است با صدایی همراه شود که در دور موتور بالا بیشتر شنیده می شود و در دور موتور کم کاهش می یابد.وقتی ماشین احتراق ناقص داشته باشد، سوخت خام به اگزوز فرستاده شده که سبب آسیب به مبدل کاتالیست می شود. از این رو بهتر است شمع عوض شود تا خسارت کمتری ایجاد شود.
- افزایش مصرف سوخت:شمع خراب یا فرسوده موجب کارکرد بیش از حد توان موتور می شود. به این علت که شمع قادر نیست سوخت را به طور موثری در محفظه احتراق بسوزاند. از این رو سوخت بیشتری از بین می رود. بنابراین بی دلیل زیاد شدن مصرف بنزین یکی دیگر از علائم خرابی شمع است. معمولا مصرف سوخت خودرو در این وضعیت نسبت به شرایط معمول حدود ۳۰ درصد بیشتر می شود.
- روشن شدن چراغ چک موتور:چراغ چک با هر ایرادی که در خودرو بروز می کند، روشن می شود و یک کد اعلام می کند که باید معنی آن را یافت. شمع نیز اگر کارکرد درستی نداشته باشد، چراغ چک روشن شده و در این حالت بهتر است خودرو را به تعمیرکار نشان دهید تا بررسی کند که ایراد از شمع است یا سایر بخش ها.
- درجا کار کردن موتور با صدای بلند:در صورتی که خودرو درجا کار کند، صدای کوبش، تلق تلق یا تق تق شنیده می شود. این مورد نشان می دهد که باید شمع ها را بررسی کنید.
- سخت شدن شتابگیری:گر شمع خودرو، کارایی و کیفیت مناسبی نداشته باشد، شتاب گیری خودرو به فرایند سخت و دشواری تبدیل می شود. چنانچه در شتاب گیری یا گاز دادن خودرو مشکلی مشاهده شد، باید از سلامت شمع خودرو اطمینان پیدا کرد.
- کدر شدن و تغییر رنگ شمع:یکی دیگر از علائم تعویض شمع ماشین تیره و سیاه شدن این قطعه می باشد. تغییر رنگ ظاهری شمع به شکلی نشان از خرابی و معیوب شدن آن دارد. از این رو باید نسبت به عوض کردن شمع خودرو اقدام کرد. در ضمن شمع سالم رنگی همچون خاکستری روشن دارند.
- لرزش و ارتعاش موتور:در بیشتر شمع ها عایق مخصوصی به کار رفته است. ترک خوردن و صدمه دیدن این قسمت، سبب بروز مشکل در دو سر الکترودها و به دنبال آن عدم جرقه شمع ها می شود. که در پی آن لرزش و ارتعاش موتور حاکم می شود که نشان از خرابی و معیوب بودن شمع می باشد. ریپ زدن خودرو هم نشانه دیگری از نقص شمع خودرو است.
بهترین زمان تعویض شمع خودرو چند کیلومتر است؟
بر اساس بررسی های انجام شده، بهترین زمان تعویض شمع خودرو در بازه 50 هزار کیلومتر، برآورد گردیده است. در این میان، بسته به نوع و مدل و سطح کیفی شمع، این بازه می تواند متغیر و متفاوت باشد.تعویض شمع های خودرو زودتر از موعد، نتیجه ای به جز افزایش هزینه های جانبی و اقتصادی را در بر ندارد. شمع به عنوان یکی از اجزای مهم پیشرانه خودرو، به صورت مستقیم، عملکرد و کارکرد ماشین را تحت تاثیر قرار می دهد.
در بخش ابتدایی و سر شمع خودرو، یک شکاف وجود داشته که محل نگهداری الکترود می باشد. به مرور زمان، الکترودها موجب ایجاد جرقه های زیاد و متعاقب آن، تغییر در ماهیت فیزیکی شمع می شوند. علاوه بر این، در طی گذشت زمان، عوامل محیطی و نفوذ جرم و آلودگی ها، احتمال خرابی و معیوب شدن قطعه را افزایش می دهد. بروز مشکل در شمع خودرو، کارکرد و عملکرد پیشرانه را با اختلال مواجه می سازد. مضاف بر این، معیوب شدن شمع خودرو، افزایش مصرف سوخت و افزایش میزان آلایندگی ماشین را در پی دارد.
شیوه تعویض شمع ماشین
از آنجا که شمع ها پس از مدتی با تجمع آلودگی و رسوبات کثیف یا مسدود می شوند با سرویس به موقع آن ها می توان عمر شمع و کارکرد آن را طولانی تر نمود. در صورتی که از تعمیرات اطلاعات کافی دارید و می خواهید خودتان شمع را تعویض کنید مراحلی که اشاره می شود را طی کنید و اگر در این زمینه مهارت ندارید وقت را تلف نکرده و خودرو را به تعمیرگاه ببرید.
- برای شروع کار ماشین باید در جای صاف و خشک پارک بوده و مطمئن شوید که موتور کاملا خنک می باشد.
- در ادامه درب کاپوت را باز نمایید. قابل ذکر است باید محفظه موتور از قبل تمیز بوده وگرنه هنگام تعویض شمع، احتمال دارد ذرات آلودگی داخل محفظه موتور به سیلندرها وارد شود و بعدها به آن ها صدمه بزند. در صورت لزوم باتری را با احتیاط جدا کنید. دقت کنید که در پایانه های منفی و مثبت باتری اتصال کوتاه ایجاد نشود زیرا خطرناک بوده و در صورت وارد نبودن به کار حتما خودرو را به مکانیکی ببرید.
- حالا به آرامی بخش مرتبط به اتصال وایرها را گرفته و آن ها را جدا نمایید. معمولا شمع خودرو متناسب با نوع و مدلش دارای ۴-۸ وایر می باشد. دقت کنید کشیدن وایر شمع از بخش وسط آن، خرابی و معیوب شدن پیشرانه را به دنبال دارد. انتهای وایر لاستیکی شمع و پایانه فلزی تا حدودی سخت از شمع جدا می شود.مراقب باشید که روکش پلاستیکی آسیب نبیند یا پایانه وایر از انتهای سیم شمع جدا نشود. اگر مشاهده کردید که روکش سیم به شمع گیر کرده از انبردست کمک بگیرید. احتمالا مجبور شوید روکش را به جلو یا عقب بپیچانید تا از شمع جدا گردد.دقت کنید ترمینال فلزی متصل به شمع داخل روکش باید همزمان با آن برداشته شده تا صدمه نبیند. چنانچه دچار آسیب شدند، آن ها را به همان صورت نصب نکنید چرا که بعدها سبب احتراق ناقص و آسیب احتمالی به دیگر قطعات سیستم احتراق می شود. در ضمن اگر بین ۵-۷ سال از عمر وایرها می گذرد حتی اگر سالم باشند نیز نسبت به تعویض آن ها اقدام کنید چراکه به زودی به این کار نیاز پیدا می کنند.
- در این مرحله کویل یا سیم پیچی که مستقیما به انتهای شمع وصل شده و یک روکش پلاستیکی عایق دارد را باید بردارید. برای این کار ابتدا متصل کننده برق را از کویل احتراق جدا نموده، و با فشار زبانه قفل کانکتور یا متصل کننده رها می شود. ممکن است لازم شود که از یک پیچ گوشتی برای این کار کمک بگیرید.بعد پیچ نگهدارنده را برداشته و سیم پیچ را به دقت ۱/۴ دور چرخانده یا به عقب و جلو حرکت داده تا باز شود. اکنون آن را به صورت مستقیم به طرف بالا و بیرون بکشانید. دقت کنید که روکش صدمه نبیند. در صورت کهنه بودن یا صدمه دیدن حین کار آن ها را نیز حتما عوض کنید.
- حالا باید شمع ها را باز کنید. جهت باز کردن این اجزا به آچار بکس بلند مناسب شمع خودرو نیاز است. شمع را نیم دور در جهت خلاف عقربه ساعت شل کرده و بچرخانید.در صورتی که حس می کنید مقاوم است اندکی آن را به جهت عقربه های ساعت چرخانده و با دقت جلو و عقب نموده تا شل شود. اگر قادر به انجام کار نیستید دست نگه داشته و آن را به تعمیرکار بسپارید. چرا که اگر شیار سرسیلندر صدمه ببیند برای تعمیر آن باید موتور کاملا پیاده شود که کاری هزینه بر است.
- در این مرحله شمع های جدید باید نصب شوند. دقت کنید شمع های خودرو به ترتیب خاصی جرقه می زنند. از این رو هر یک باید سر جای خودش قرار بگیرد. در صورتی که همه شمع ها را با هم بیرون بیاورید آن ها را طوری علامت گذاری کنید تا بدانید کدام یک اول و کدام یک آخری است. شماره شمع جدید را بررسی که با شماره شمع های خودروی شما تطابق داشته باشد.چک کنید که شمع های جدید خراب نباشند. رزوه های آن ها باید موازی و سالم بوده، الکترودها و نوک آن باید سالم باشد و در عایق سیم نباید بریدگی، خراش یا شکستگی دیده شود. اندازه شکاف شمع جدید باید به همان اندازه شکاف شمع های قبلی بوده و برای محکم نمودن آن ها به آچار گشتاور احتیاج است.
- اکنون کویل ها را سر جای شان قرار بدهید. کمی گریس وایر شمع را به روکش سیم شمع یا به روکش کویل اعمال کرده و دوباره هر یک از آن ها را نصب نمایید. اطمینان یابید که هر وایر به شمع مربوطه وصل شود. پیچ نگهدارنده کانکتور برقی و اگر باتری را جدا کرده اید همگی را دوباره وصل کنید.
- مرحله پایانی. اکنون استارت زده و اگر همه چیز درست نصب شده باشد، کار به پایان رسیده و خودرو روشن می شود. ولی در صورت روشن شدن خودرو چراغ چک هم روشن شد باید ماشین را به تعمیرگاه برده تا علت آن مشخص شود. اگر چراغ چشمک می زند ممکن است احتراق ناقص سیلندر وجود داشته باشد. با این وضعیت مسافت طولانی رانندگی نکرده و خودرو را به نزدیکترین تعمیرگاه ببرید.
کد حرارتی بر روی شمع خودرو به چه معناست؟
