تسمه تایم یک تسمه پلاستیکی است که در حقیقت رابط میان میل لنگ و میل سوپاپ (میل بادامک) محسوب می شود. یعنی طوری تنظیم شده که با چرخش میل لنگ، میل سوپاپ را هم می چرخاند و البته باعث حرکت سوپاپ ها می شود. تسمه تایم را باید جزوی از قطعات موتورهای احتراق داخلی به حساب آورد. قبل از تسمه تایم از زنجیر تایم در موتور اتومبیل ها استفاده می شد.
تسمه تایم چطور کار می کند؟
چرخه چهارمرحله ای موتورهای احتراق داخلی شامل؛ ۱- مرحله مکش (پیستون در داخل سیلندر به پایین می رود، سوپاپ هوا باز می شود و مکش ایجاد شده به وسیله حرکت رو به پایین سیلندر باعث مکش مخلوط سوخت و هوا به داخل سیلندر می شود.)، ۲-مرحله تراکم (پیستون در داخل سیلندر بالا می رود، سوپاپ هوا بسته و مخلوط سوخت و هوا کمپرس می شود.)، ۳-مرحله توان (شمع جرقه می زند و مخلوط سوخت و هوا منفجر می شود. پیستون به سمت پایین رانده و همزمان سوپاپ دود باز می شود.)، ۴-مرحله تخلیه (پیستون به سمت بالا می آید و دود از محل سوپاپ دود خارج می شود.) است.
در این ۴ مرحله، زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود به وسیله تسمه تایم صورت می گیرد. در واقع تسمه تایم حرکت میل لنگ را به میل سوپاپ (میل بادامک) انتقال می دهد و میل سوپاپ هم سوپاپ ها را بالا و پایین می کند. اگر به خواهیم به عبارت دیگر چگونگی عملکرد تسمه تایم را توضیح دهیم باید بگویم که این قطعه با هماهنگ کردن سرعت چرخش میل لنگ با میل سوپاپ، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را تنظیم می کند. میل سوپاپ که به میل بادامک هم معروف است معمولا در سر سیلندر اتومبیل قرار دارد، امام ممکن است در برخی از اتومبیل ها، طراحان جای دیگری از موتور را به این قطعه اختصاص داده باشند.
از آنجایی که کار تسمه تایم تنظیم زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ ها است، هرگونه لغزش این تسمه روی فولی متصل به میل لنگ یا میل سوپاپ باعث اشکال در عملکرد موتور می شود، به همین دلیل روی این تسمه دندانه هایی وجود دارد که این دندانه ها روی فولی های دندانه دار قرار می گیرد و بدینوسیله هیچ لغزشی صورت نمی گیرد. وجود همین دندانه ها باعث شده که نصب کردن تسمه تایم به سادگی تسمه های دیگر مثل تسمه دینام نباشد. کافی است تسمه تایم چند دندانه جابه جا نصب شود یا اساس این دندانه ها در محلی اشتباه قرار گیرند، آن وقت آسیبی جدی به موتور وارد خواهد شد. به همین دلیل تعویض تسمه تایم باید توسط یک مکانیک و تعمیرکار حرفه ای انجام شود و انجام این کار را نباید به هر کسی سپرد. در موتورهای چهارزمانه، به ازای هر دو دوری که میل لنگ می چرخد، میل سوپاپ یک دور خواهد چرخید که این هماهنگی به واسطه تسمه تایم انجام می شود.
چگونه شل یا سفت بودن تسمه تایم را تشخیص بدهیم؟
برای تعویض تسمه تایم حتما باید به تعمیرگاه خودرو و افراد اهل فن مراجعه کرد اما راه های تشخیص شل یا سفت بودن تسمه تایم ساده است اما مهم چون در بسیاری موارد ممکن است تسمه به خاطر شل بودن پولی یا کشش کم یا زیاد و در اثر تماس تسمه با قاب پاره شود.تعویض تسمه تایم کاری تخصصی است که برای انجام آن حتما باید به تعمیرگاه مراجعه کنید چون کاری بسیار ظریف و دقیق است. در برخی موارد ممکن است (به جز در مواقعی که تسمه کهنه و قدیمی باشد) خود تسمه سالم باشد و تنها میزان کشش آن به هم خورده باشد. همچنین در بسیاری موارد ممکن است تسمه به خاطر شل بودن پولی یا کشش کم یا زیاد و در اثر تماس تسمه با قاب پاره شود.
تعویض تسمه تایم به علت تخصصی و گران بودن هزینه سرویس برای بسیاری از صاحبان خودرو کاری ترسناک است. به جز مواقعی که تسمه واقعا فرسوده و قدیمی شده باشد، در بیشتر موارد ممکن است خود تسمه سالم باشد و تنها میزان کشش آن به هم خورده باشد. در بیشتر موارد ممکن است تسمه به خاطر شل بودن پولی یا کشش کم یا زیاد در اثر تماس تسمه با قاب آن پاره شود.
در ابتدا به صدای موتور گوش دهید. کشش کم یا زیاد تسمه تایم معمولا با سر و صدا همراه است. این سر و صدا می تواند به صورت جیغ یا تق تق باشد که از زیر قاب تسمه تایم شنیده می شود. اگر تسمه شل شده باشد، ممکن است هنگام حرکت با دور موتور بالا یا بار زیاد دچار مشکلاتی شویم. اگر میزان کشش تسمه تایم مناسب نباشد، زمان بندی سوپاپ ها به هم می خورد و باعث پایین آمدن توان موتور و ریپ زدن می شود. حتی ممکن است موتور استارت نخورد.
اگر موتور روشن می شود، در سمتی از ماشین که پولی ها قرار دارند، بایستید و سعی کنید تشخیص دهید صدا از کدام قسمت به گوش می رسد. اگر صدا از قسمت جلوی موتور است، ایراد از اجزا موتور نیست و ممکن است به خاطر شل شدن تسمه تایم باشد.اگر موتور روشن نمی شود و خودتان می خواهید عیب یابی تسمه تایم را انجام دهید، باید بعضی قسمت ها را باز کنید تا به قاب تسمه تایم دست یابید. سپس قاب تسمه تایم را بردارید و میزان شل بودن تسمه را چک کنید. البته باید کمی آزاد باشد اما نه خیلی زیاد.وقتی که قاب را برداشتید، میزان شل و سفت بودن پولی ها و تسمه را چک کنید. اگر قسمتی از آن شکسته شده باشد به راحتی قابل تشخیص خواهد بود.حالا که قاب را باز کرده اید، عاقلانه است که تسمه تایم و تمام پولی ها را تعویض کنید.مطمئن شوید که تمام اجزا باز و تعویض شده را در جای صحیح خودش ببندید و کشش تسمه را تنظیم کنید.
علائم شل بودن تسمه تایم و تسمه دینام
اگر هنگام گاز دادن تسمه صدای سوت زدن بدهد، تسمه شل یا آلوده است. این حالت موجب تاثیر بر کارکرد سایر اجزا مانند هیدرولیک فرمان شده و در دراز مدت به پارگی تسمه می انجامد.اگر تسمه به میزان کافی سفت شده باشد، هنگام گاز دادن دیگر صدای سوت از آن شنیده نمی شود.
تسمه پروانه چیست و چگونه خراب می شود؟
