سربیشه مرکز شهرستان سربیشه واقع در استان خراسان جنوبی است.در مورد وجه تسمیه شهرستان سربیشه سه نظر وجود دارد. نظریه اول: در قسمت جنوب این شهر زمین آبخیز و سرسبزی وجود داشته و چون شهر در مدخل ورودی این محل سرسبز بوده به آن سربیشه گفته اند. نظریه دوم: این منطقه در روزگاران گذشته جنگل و محل تجمع پرندگانی مانند سار بوده است که به آن ساربیشه گفته اند و در گذر زمان به سربیشه مخفف شده است. نظریه سوم: چون این شهر در دشتی به ارتفاع ۱۹۱۲ متر از سطح دریای واقع شده است و به دلیل سردی هوا آن را سردبیشه نامیده اند که بعدها به سربیشه تغییر یافته است.
زبان مردم شهر سربیشه
گویش مردمان سربیشه لهجه و کشیدگی خاصی مانند گویش بیرجندی ندارد و برخلاف گویش بیرجند است که در آن کلمات با مُصوت ــَــ آغاز می شوندو بیشتر به زبان سیستانی نزدیک است. آنچه گویش سربیشه ای را سخت کرده انتخاب واژگان اصیل فارسی دری در تکلم سربیشه ای هاست که به دلیل نزدیکی سربیشه با مرز افغانستان بوده و هنوز هم پا بر جاست.شهر سربیشه در حاشیه شمال شرقی دشت لوت و در جنوب شرقی شهرستان بیرجند در محور بین المللی بیرجند- زاهدان قرار دارد. سربیشه از شمال به شهرستان درمیان، از جنوب به شهرستان نهبندان، و از شرق حدود 110 کیلومتر با کشور افغانستان فاصله دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 1550 متر و دارای آب و هوای گرم و خشک است.شهرستان سربیشه دارای دو بخش «مرکزی» و «مود»، دو شهر «سربیشه» و «مود» و پنج دهستان است.این شهر دارای قدمت تاریخی است. وجود آثار و ابنیه تاریخی سربیشه از قبیل محوطه ها و تپه های باستانی، قلعه و خانه های قدیمی، غارهای با قدمت صدر اسلام و حتی پیش از آن و روستاهای تاریخی نشان دهنده غنای فرهنگی و سابقه تمدنی این منطقه است.سربیشه با ویژگی های خاص خود از جمله نواحی مهم استان به شمار می رود که در کنار جاذبه های طبیعی مانند چشمه های آب معدنی جاذبه های مذهبی نیز دارد که حکایتگر قابلیت های فراوان گردشگری این شهر هستند. صنایع این شهر را می توان به دو بخشِ صنایع ماشینی و صنایع دستی تقسیم کرد. شغل بیشتر مردم سربیشه کشاورزی و دامپروری است.مردم این منطقه با لهجه سربیشه ای صحبت می کنند. قبل از اسلام مردمان سربیشه زرتشتی بوده اند. اکنون مردم ساکن این شهر مسلمان و با مذاهب شیعه و سنی هستند.
جمعیت مردم شهر سربیشه
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۸٬۷۱۵ نفر (در ۲٬۳۶۲ خانوار) بوده است.
جغرافیای شهر سربیشه
ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۳۹ متر و دارای آب و هوای معتدل و خشک است البته میانگین دمای سالانه آن از سایر شهرهای استان خراسان جنوبی کمتر است. شهر سربیشه در ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بیرجند و در مسیر راه بیرجند - نهبندان قرار دارد.
تاریخچه ی شهر سربیشه
این شهر دارای قدمت تاریخی زیادی می باشد چنان که شیخ حسین آیتی بیرجندی در کتاب بهارستان نقل می کند: «سربیشه شهری است قدیمی که قبل از اسلام مردمان آن زرتشتی بوده اند». همچنین وجود گورهای گبرها در روستاهای تاریخی این شهرستان گواهی بر این است که مردمان این منطقه قبل از اسلام پیرو دین زرتشتی بودند.همچنین در کتاب نزهه القلوب حمدالله مستوفی آمده است که ابوبکر علی ابن الحسین قهستانی ممدوح فرخی سیستانی که از علما و ادبای عصر سلطان محمود غزنوی به حساب می آمده از این شهر بوده است.سابقه ابنیه تاریخی بخش سربیشه به صدر اسلام و قبل از آن می رسد و آثار تاریخی آن از قبیل محوطه ها و تپه های باستانی، قلعه و خانه های قدیمی، غارها و روستاها نشان دهنده غنای فرهنگی و سابقه تمدنی این منطقه می باشد.
جاذبه های گردشگری شهر سربیشه
این شهرستان آب و هوایی مناسب، طبیعتی بسیار زیبا و کم یاب دارد و با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی گوناگون، همه ساله پذیرای گردشگرانی از سراسر استان و کشور می باشد.
روستای ماخونیک
روستای ماخونیک در دهستان درح بخش مرکزی شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی است که از روستاهای شگفت انگیز با شهرت جهانی محسوب می شود. این روستا به علت شهرت آن به شهر لی لی پوت ها جذابیت های بسیار زیادی را دارد. این روستا تا افغانستان نیم ساعت فاصله دارد و مردم ماخونیک اصالتاً افغانی هستند که در چند قرن قبل از افغانستان کوچ کردند و ماخونیک را برای زندگی انتخاب کرده اند.ماخونیک روستایی است که در کوه هایی بدون علف در ناحیه ای دور از دسترس و جایی که خواهد شد قرن ها بدون دیده شدن زندگی کرد و از نظر ها ناپدید ماند محصور گردیده است.مهمترین قابلیت روستای ماخونیک بافت قدیم روستا است که در بافت قدیم خانه های محقر خشتی گلی بدون حیاط و ایوان و پنجره و کیپ تا کیپ هم ساخته شده اند که هنوز پس از گذشت سال ها بعضی از اهالی این روستا در این خانه ها زندگی می کنند.
آبشار هنگر
آبشار هنگر بر صخره های بالا دست سد شوسف و در مسیر رودخانه هنگر در شمال شهر شوسف جاری است و شامل چند آبشار کوچک پیاپی است که بر حوضچه های سنگی فرو می ریزند. این آبشار زیبا در بیشتر ایام سال جاری است و با مناظر دلپذیرش پذیرای گردشگران است.
قلعه برکوه
قلعه برکوه نیز در ردیف آثار تاریخی شاخص سربیشه قرار گرفته که با شماره ثبت ملی 17062 قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه برمی گردد. در حاشیه روستای برکوه در جنوب سربیشه، قلعه ای خشت و گلی با پلان چهار گوش و برجهایی در اطراف و حصار خارجی دیده می شود.
سد برکوه
منطقه سد برکوه دربرگیرنده مناطق زیبایی است که قلعه گلی وکهنی درمرکز روستا واقع است . درهاشیه سد که دیواره های آن نیز ازگل تشکیل شده ، کشتزارهای زیبای گندم ،جو ویونجه ودرختان پراکنده بید دیده می شود.روستای برکوه در ۵۰۰ متری جوار سداست.
غار چنشت
این غار اسرارآمیز در ۶۰ کیلومتری جنوب شهرستان سربیشه و غرب روستای چنشت بر دامنه کوه باقران قرار دارد. غار چنشت بر اساس متون تاریخی، ۶۱۴ سال پیش به وسیله «سیدمحمد مشعشع» کشف شده است.
مزار سید حامد علوی
واقع در روستای چنشت، دهستان نهارجان بخش مود، در فاصله ۶۰ کیلومتری سربیشه و ۸ کیلومتری مزار کاهی قرار دارد.
چشمه آب ترش سربیشه
چشمه آب ترش سربیشه از چشمه های معدنی خراسان جنوبی است، این چشمه در فاصله ۷۰ کیلومتری بیرجند و در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال سربیشه و در کنار روستای آب ترش قرار دارد. آب این چشمه از شکاف سنگ های آندزیت بازالت از دل زمین خارج می شود که بالا بودن مقدار گاز co۲ و سیلیس نشان دهنده منشا عمیق آب این چشمه است.
منطقه شکار ممنوع جیک و زیدر
منطقه شکار ممنوع جیک و زیدر با مساحت ۴۲ هزار هکتار، اقلیمی گرم و خشک دارد و میزبان پوشش گیاهی نیمه بیابانی و کوهپایه ای است.
مزار بی بی زینب خاتون خواهر امام رضا (ع)
مزار کاهی یا همان بقعه مبارکه بی بی زینب خاتون (س) در شهرستان سربیشه واقع شده است که از مهم ترین مکان های سیاحتی و زیارتی شهرستان به شمار می آید که همه ساله هزاران عاشق و شیفته اهل بیت (ع) از آن دیدن می کنند.
قلعه اسفزار
قدمت قلعه اسفزار به اواخر دوره صفویه تا اواخر دوره قاجار برمی گردد ، قلعه اسفزار در روستای اسفزار از توابع شهرستان سربیشه و در فاصله ۴۸ کیلومتری شرقی شهر بیرجند قرار دارد.
خانه یاوری سربیشه
این خانه در داخل شهر سربیشه درمیان اراضی کشاورزی بر فراز تپه ای بلند و در جوار بقایای قلعه کهنه سربیشه قرار گرفته معدن گوریت نزدیک شهرستان سربیشه قرار گرفته است. در این معدن رخنمون هاى زیبایى از ستون هاى شش گوش بازالت (آندزیت بازالت) به چشم مى خورد که بر روى آنها لایه اى کرم رنگ دیده مى شود.
و در پایان...
شهر سربیشه در حاشیه شمال شرقی دشت لوت و در جنوب شرقی شهرستان بیرجند در محور بین المللی بیرجند- زاهدان قرار دارد. سربیشه از شمال به شهرستان درمیان، از جنوب به شهرستان نهبندان، و از شرق حدود 110 کیلومتر با کشور افغانستان فاصله دارد. سربیشه دارای دو بخش «مرکزی» و «مود»، دو شهر «سربیشه» و «مود» و پنج دهستان است.این شهر دارای قدمت تاریخی است. وجود آثار و ابنیه تاریخی سربیشه از قبیل محوطه ها و تپه های باستانی، قلعه و خانه های قدیمی، غارهای با قدمت صدر اسلام و حتی پیش از آن و روستاهای تاریخی نشان دهنده غنای فرهنگی و سابقه تمدنی این منطقه است.سربیشه با ویژگی های خاص خود از جمله نواحی مهم استان خراسان جنوبی به شمار می رود که جاهای دیدنی سربیشه شامل : چشمه های آب معدنی جاذبه های مذهبی است که حکایتگر قابلیت های فراوان گردشگری این شهر می باشند. صنایع این شهر را می توان به دو بخشِ صنایع ماشینی و صنایع دستی تقسیم کرد. شغل بیشتر مردم سربیشه کشاورزی و دامپروری است.مردم این منطقه با لهجه سربیشه ای صحبت می کنند. قبل از اسلام مردمان سربیشه زرتشتی بوده اند. اکنون مردم ساکن این شهر مسلمان و با مذاهب شیعه و سنی هستند.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید و با ساعد نیوز همراه باشید.