سرنوشت شبکههای اجتماعی در ایران
به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از مجله مهر ، میل به حضور در شبکههای اجتماعی و فعالیت در آن در ۱۰ سال اخیر به یکی از فعالیتهای کاربران اینترنتی تبدیل شده است. بررسی شبکههای اجتماعی در ایران نشان داده هرکدام از این شبکهها یک عمر مفید در کشور داشتهاند و بعد از گذر از آن کاربران تشخیص دادهاند از آن به جای دیگری کوچ کنند و خانه دیگری برای فعالیتهای مجازیشان بنا کنند.
شبکههایی که در حوادث و اتفاقات سیاسی کشور موثر بودند و به همین دلیل برخی به ناچار فیلتر شدند. بعد از حوادث و اعتراضهای سراسری در کشور شبکه اجتماعی تلگرام بالاخره و بعد از حرف و حدیثهای فراوان فیلتر شد تا حیات تلگرام در ایران مورد بحث قرار گیرد. این موضوع بهانهای شد تا به تاریخچه شبکههای اجتماعی در ایران برویم و ببینیم ایرانیها در دهه اخیر به کدامیک از شبکههای اجتماعی روی خوش نشان دادند؟
اورکات
اورکات را میتوان اولین شبکه اجتماعی دانست که میان ایرانیها محبوب شد.
یاهو ۳۶۰
جدیترین رقیب اورکات یاهو ۳۶۰ بود که بسیار محبوبتر از اورکات شد.
فرندفید
خبرخوانها و هواداران وبلاگ فرندفید را بسیار دوست داشتند.
کلوب
بعد از جا افتادن وبلاگ میان ایرانیان یک وبگاه ایرانی به نام «کلوب» به میانه میدان آمد تا ایرانیان را به هم پیوند دهد.
فیسبوک
بیشک فیسبوک محبوبترین و قدرتمندترین شبکهاجتماعی تولید شدهاست. شبکه اجتماعی که همه چیز داشت و با این حال در نسخهها و آپدیتهای مختلف بازهم شگفتیهای جدیدی برای مخاطبانش رو میکرد.
گوگل ریدر
در سال ۲۰۰۵ گوگل یک فیدخوان به نام «reader» به سرویسهایش اضافه کرد که اگر در تمام دنیا محبوبیت چندانی نداشت میان ایرانیها بسیار محبوب شد.
گوگل پلاس
بعد از تعطیلی گوگل ریدر آوارههای این شبکه اجتماعی پا در گوگل پلاس گذاشتند و فعالیتشان را آنجا آغاز کردند.
اینستاگرام
بعد از ورود اسمارتفون و جا افتادن سیستم عاملهای آندرویدی و IOS در تلفنهای همراه شبکه اجتماعی اینستاگرام وارد تلفنهای همراه شد. نخستین نسخه این شبکه اجتماعی محبوب در اکتبر ۲۰۱۰ مصادف با مهر ۸۹ ارائه شد.
یکی دیگر از حواشی اینستاگرامی ترویج یک سبک زندگی خاص از سوی کاربران پر فالوور است. کاربرانی با زندگیهای مرفه مخاطبانشان را حسابی تحت تاثیر قرار میدهند. در سال ۹۳ بود که هشتگ و صفحهای به نام #richkidsoftehran حسابی خبرساز شد. هشتگی که پولدارهای تهرانی عکسهایشان از ماشین و ساعت و خانه و در کل زندگی پرزرق و برقشان را در اینستاگرام تحت این عنوان منتشر میکردند. بعد ها پولدارهای دیگر شهرها نیز دست به کار شدند و برای اینکه از قافله عقب نمانند هشتگ پولدارهای شهرشان را ساختند.
آدمهای معمولی و ناشناخته زیادی در این شبکه به یکباره مشهور شدند و به اصطلاح عامیانه تبدیل به شاخهای اینستاگرامی شدند. آدمهایی که بعدها توانستند با گذاشتن پستهای تبلیغی پولهای زیادی به جیب بزنند. آدمهایی که با لمینت دندانهایشان یا مرثیههای عاشقانه و ژست خودکشی توانستند چندین میلیون کاربر دست و پا کنند.
اینستاگرام اولین شبکه اجتماعی ست که سایه تهدید فیلترینگ را کمتر از باقی شبکههای اجتماعی احساس کردهاست. شاید یکی از دلایل این موضوع این بود که این شبکه اجتماعی محبوب خیلی کارکرد سیاسی ندارد.
توییتر
توییت به معنی جیک جیک کردن است و برای همین نماد پرنده آبیرنگ در حال پرواز برای این شبکه اجتماعی ساده و محبوب انتخاب شده است. شبکه اجتماعی که کاربران آن تا چندی پیش میتوانستند تنها از ۱۴۰ کاراکتر برای بیان حرفهایشان استفاده کنند و بعد از چندین سال این تعداد کاراکتر به تازگی به عدد ۲۸۰ رسیدهاست. توییتر در سال ۲۰۰۶ آغاز به کار کرد و طبق آمار تا سال ۲۰۱۲ بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر داشت. در ایران نیز کاربران زیادی به این شبکه پیوستند. توییتر در اتفاقات سال ۸۸ فیلتر شد و تا امروز فیلتر ماندهاست. یکی از نکات جالب درباره این شبکه اجتماعی در ایران دو قسمت بودن موج توییتری ست. با وجود اینکه این شبکه اجتماعی از سال ۲۰۰۶ فعال است و همان ابتدا کاربران ایرانی زیادی را به خود جلب کرد. مدتی بی سروصدا بود تا اینکه در یکی دو سال اخیر موج جدیدی ایجاد شد و دوباره رو آمد تا جمعیت ایرانیان توییتر به یکباره چندین برابر شود. توییتر شاید تنها شبکه اجتماعی ست که مسوولان مهم کشوری با وجود فیلتر بودن در آن حساب کاربری مشخص دارند و حتی در بسیاری از موارد به سوالات کاربران پاسخ میدهند.
توییتر در زمان اعتراض های سیاسی کاربرد بسیاری دارد و مخاطبان تلاش می کنند با استفاده از هشتگهایی یکسان کلمه موردنظرشان را ترند جهانی کنند. به طور مثال بعد از گفتههای بی اساس دونالدترامپ درباره ایرانیان، ایرانیها در توییتهایشان بارها از هشتگ #shotuptrump استفاده کردند تا این هشتگ ترند شود و حتی روزنامههای صهیونیستی نیز به آن اشاره کنند. اعتراضات سیاسی در توییتر همواره موثر و مورداستفاده کاربران بودهاست به همین دلیل گاهی این اعتراضات را «انقلابهای توییتری» نیز میگویند. از جمله انقلاب مصر و نا آرامیها در کشورهای عربی که در توییتر حسابی رخ نشان داد. مطالعات انجام شده روی بیش از ۳ میلیون توییت در زمان نا آرامی ها در کشورهای عربی نشان داد چندین گیگابایت ویدئو در یوتیوب و هزاران پست وبلاگ، نقش محوری رسانههای اجتماعی در شکلگیری مباحثات سیاسی در بهار عربی آشکار شده است. برای نمونه، در طول هفته پیش از استعفای رئیس جمهور مصر حسنی مبارک کل توییتهای مصر و دیگر نقاط جهان درباره تغییرات سیاسی در این کشور از روزی ۲۳۰۰ به روزی ۲۳۰ هزار توییت رشد کرد. طی دو هفته پس از استعفای مبارک، به طور میانگین روزی ۲۴۰۰ توییت از مردم کشورهای همسایه مصر درمورد شرایط سیاسی این کشور پست شده است. در تونس نیز پس از استعفای بن علی، روزانه حدود ۲۲۰۰ توییت ارسال میشده است.
بعد از راه افتادن موج دوم توییتری رفع فیلتر این شبکه بارها سر زبانها افتاد اما در حال حاضر هنوز راهی از پیش نبردهاست و این شبکه اجتماعی که قالب گفتگوهای آن میان ایرانیان خبری و سیاسی ست هنوز در حالت فیلتر قرار دارد.
وی چت
یکی از آرزوهای بزرگ SMSبازها این بود که بتوانند کم خرج تر پیام رد و بدل کنند و تعداد پیامهای بیشتری را برای مخاطب خود بفرستند.«ویچت» را میتوان اولین پیام رسان اینترنتی دانست که میان ایرانیان شایع شد.
وایبر
وایبردر دسامبر ۲۰۱۰ عرضه شد و بعد از ویچت سر از تلفنهای همراه هوشمند درآورد. وایبر به خاطر داشتن فضای زیبا و آسان برای پیام رسانی به سرعت محبوب شد.
واتس اپ
همزمان و حتی بعد از وایبر پیام رسان واتساپ به شدت میان ایرانیان محبوب شد.
لاین
دیگر شبکه اجتماعی که در تلفنهای همراه حضور پیدا کرد و تا حدی محبوب شد «لاین» بود. نرم افزاری ژاپنی که ظرف دوسال بزرگترین شبکه اجتماعی در ژاپن شد. استفاده ایرانیها از لاین همزمان با سایر نرمافزارهای پیامرسان بود.
تلگرام
اواخر سال ۹۳ پیام رسانی در تلفنهای همراه سروکلهاش پیدا شد که دنیای ارتباطات را برای کاربران ایرانی خود زیر و رو کرد. نرم افزاری که حتی دنیای خبر و رسانه را نیز تحت تاثیر خود قرار داد و کانالهای خبری مستقلی را به وجود آورد. ابتدا دنیای تلگرام محدود به پیام رسانی و ایجاد گروههای دوستی بود. اما مزیتی که این شبکه را از نمونههای مشابهش متمایز میکرد سرعت و توان ارسال فایلهای پرحجم بود. بعد از آن تلگرام در به روز رسانیهای بعدی خود امکان ایجاد کانال را ایجاد کرد که مثل انقلابی بزرگ در شبکههای اجتماعی بود. تمامی مطبوعات با ایجاد کانال خبری خود در تلگرام فعال شدند و مخاطبان نیز ترجیح دادند اخبار را از طریق همین کانالها دنبال کنند چون تلگرام توانسته بود دسترسی را بسیار راحتتر کند. رفته رفته برخی از این کانالها مثل یک گالری استفاده کردند و برای خودشان شغلهای خانگی ایجاد کردند و توانستند از این طریق کسب درآمد کنند. با وجود همه شبکههای اجتماعی رنگارنگ، میل یا همان صندوق پستی الکترونیکی هیچگاه مورد تهدید قرار نگرفته بود. اما تلگرام با نسخه تحت وب و تحت ویندوز خود ایمیلها را نیز تحت تاثیر قرار داد و حتی بازار آنها را کساد کرد. تا کاربران ترجیح دهند فایلهای کاری خود را به جای ایمیل کردن به فرد موردنظر خیلی سریع و آسان از طریق تلگرام ارسال کنند.
شرکت تلگرام بارها درباره امنیت خود به مخاطبان اطمینان داده و حتی یک جایزه سیصدهزاردلاری هم برای پیدا کردن یک باگ در آن گذاشتهاست که در نهایت هیچ برندهای نداشتهاست. همین سبب اطمینان خاطر مخاطبان این شبکه شدهاست.
فیلتر شدن این شبکه اجتماعی مهم بارها در جلسات مسوولان کشور مطرح شد و هربار تلگرام توانست از زیر تیغ تیز فیلترینگ جان سالم به در ببرد طوریکه چندین بار مسوولان مربوطه اطمینان دادند که به این شبکه اجتماعی محبوب کاری نخواهند داشت اما در ۱۰ دیماه ۹۶ با به وجود آمدن آشوبهای خیابانی و تحریک مردم از طریق کانالهای معاند و ضد انقلاب موجود در این پیامرسان، مسوولان ترجیح دادند محبوبترین شبکه اجتماعی تاریخ کشور را بالاخره تحویل فیلترینگ بدهند.
بعد از فیلترتلگرام حرفها و حدیثها بر سر جایگزینهای احتمالی این پیام رسان حسابی داغ شد. پیامرسانهای داخلی و خارجی زیادی نامشان بر سر زبانها افتاد. اما در حال حاضر هیچکدام نتوانستند جای خالی غولی چون تلگرام را برای اعضایشان بگیرند. به همین دلیل هنوز اما و اگرها بر سر فیلتر موقتی و یا دائمی تلگرام وجود دارد و معلوم نیست سرنوشت این شبکه اجتماعی محبوب به کجا برسد.