جشن های ایرانی به جشن هایی ملی و مردمی گفته می شود که دارای ریشه تاریخی ایرانی هستند و از دوران باستان تا به امروز رسیده اند. برخی از این جشن ها کم و بیش زنده هستند. جشن های زنده به جشن هایی اطلاق می شود که بنا به سنت تاریخی در میان مردم رایج است (مانند جشن نوروز). جشن های فراموش شده به جشن هایی اطلاق می شود که بنا به سنت تاریخی برگزار نمی شوند (مانند جشن بهاربد)، اما ممکن است کوشش هایی برای احیای برخی از آنها رواج داشته باشد.
یکی از مهم ترین بخش های هر فرهنگ و سنت، به جا آوردن آیین آن است. جشن های تاریخی و آیینی یادآور گذشته مردمانی است که در این پهنه جغرافیایی زندگی می کردند. جشن شب یلدا، جشن نوروز، جشن سپندارمذگان، جشن سده و جشن نوسره از رایج ترین جشن ها فرهنگ و تمدن ایرانی است. اهمیت جشن ها در تاریخ و فرهنگ ما چنان زیاد که با زنده نگهداشتن آن، هویت تاریخی و اصالت مان را زنده نگه میداریم. پس بدیهی است که عده ای فعال در این زمینه وجود دارند که تلاش می کنند مجدد این جشن های تاریخی را برقرار کنند. جشن نوسره نیز یکی از همین جشن های فراموش شده در ایران باستان است که با آن آشنا خواهید شد.
جشن های ایرانی چه ویژگی هایی داشتند؟
ایرانی های باستان به خدا اعتقاد داشتند و معتقد بودند که در دل خدا دو عنصر متضاد چون شک و تردید، تاریکی و روشنایی و سیاهی و سفیدی وجود دارد و به همین دلیل خود را موظف می دانستند که عناصر طبیعی را برای دفع اهریمن ستایش کنند. آریایی ها به دلیل اعتقاداتشان جشن های متعددی برگزار می کردند و در جشن ها سعی می کردند به نوعی مقام و موقعیت عناصر طبیعی را پاس بدارند. خواستگاه آریایی ها چون از مناطق سردسیر بود از سرما و تاریکی هراس داشتند و آن را نشان اهریمن می دانستند؛ آنها سعی می کردند با برگزاری جشن ها و آتش افروزی الهه ها و خدایانی که گرما و نور را جایگزین سرما و تاریکی می کردند به نوعی عبادت کنند. جشن های باستانی ویژگی های زیر را دارا بودند:
- جشن های ایرانی همگی در پیوند با پدیده های طبیعی و کیهانی و اقلیمی هستند و به همین علت سعی شده زمان برگزاری آنها هر چه بیشتر با تقویم طبیعی منطبق باشد.
- هیچکدام از جشن های ایرانی را نمی توان متعلق به هیچ دینی دانست و برگرفته از دستورهای دینی نیستند.
- جشن های ایرانی همواره با سرور و شادی همراه بودند و غم و اشک و گریه در آنها جایی نداشت.
- در جشن های ایرانی اثری از خشونت و بدرفتاری نسبت به گیاهان و حیوانات دیده نمی شود و همه در احترام و پاسداشت مظاهر طبیعت هستند.
- تفاوت های قومی و دینی و زبانی عاملی برای برگزار نشدن جشن های ایرانی نبوده و ایرانیان جشن ها و آیین های میهنی خود را یکپارچه و با همبستگی برگزار می کردند.
جشن نوسره چیست؟
جشن نوسره، یکی ازجشن هایی است که ایرانیان، در پنج روز مانده به جشن سده برگزار می شود. این جشن در بسیاری از شهر های ایران مثل شیراز، یزد و کرمان، همچنان برگزار می شود. مردم جشن نوسره را به این دلیل برگزارمی کنند، تا با پایکوبی و برپایی این جشن مقدمه ای برای برگزاری هرچه باشکوه تر جشن بزرگ سده ایجاد کنند. جشن نو سره را می توان به عنوان پیشواز از جشن سده که دردهمین روز بهمن ماه برگزارمی شود نام برد. یکی ازدلایل برگزاری جشن نوسره این بود که آریایی ها از تاریکی و سرما وحشت داشتند و آن را نشانه ای ازشیطان و نابودی می دانستند و تلاش می کردند با برپایی این جشن ها و روشن کردن آتش، خداوند را که منشا زندگی، نور و گرما است را به جای سرما، تاریخی و شیطان عبادت کنند. جشن نوسره به نوعی شکرگذاری از نعمت های خداوند نیز محسوب می شد.
جشن سده چیست؟
ایرانیان باستان در زمان خشایار شاه و آریاییان آداب و رسومی برای برگزاری جشن های مختلف داشتند. جشن سده یکی از جشن های زمستانه در ایران بود. آریاییان که در مناطق سردسیر ایران به وجود آمده بودند، صدمین روز از زمستان را ( از ابتدای آبان تا ده بهمن صد روز است) با روشن کردن آتش، خواندن سرودهای آیینی، خوردن شیرینی و نوشیدنی جشن می گرفتند. درواقع، به روایتی دیگر در این جشن، ایرانیان باستان با پیدا کردن آتش توانسته بودند، روز و شب های مانده تا عید نوروز و بهار را روشن و گرم نگهدارند و به همین علت، در 50 روز مانده به عید نوروز، روز و شب را جدا محاسبه می کردند و به روایتی، جشن سده، صد روز و شب مانده به نوروز نیز شناخته می شود.
عده ای به اشتباه، جشن سده و نوسره را یکی می دانند و فکر می کنند که نام دیگر نوسره، سده است. اما چنین نیست. جشن سده همان طور که توضیح داده شد، جشنی با آداب و رسوم خاص است که در زمان مشخصی برگزار می شود. هرچند ازنظر آیین برگزاری و هدف برگزاری با جشن نوسره چندان تفاوتی ندارد، اما این دو جشن در دو تاریخ مجزا برگزار می شوند و نباید آن ها را یکی دانست. جشن نوسره است که در پنج بهمن ماه و 5 روز قبل از جشن بزرگ سده برگزار می شد.
تاریخچه و آداب برگزاری جشن نوسره
ایرانیان در روز 5 بهمن برای چیرگی بر نیروی اهریمنی و دست یابی به روانی شاداب و سالم جشنی به نام نوسره را برگزار می کردند و مردم در این جشن ها شرکت می کردند و با سرور و دست افشانی و آتش افروزی و پایکوبی روان را شادابی می بخشیدند و خستگی های فکری و جسمی را از تن و روان خویش می زدودند. برپایی آتش و خواندن نیایش و دعا در درگاه حق از آداب برگزاری جشن نوسره بود. دهم بهمن زمان برگزاری جشن سده است، مردم با برگزاری جشن نوسره خود را برای برگزاری هر چه باشکوه تر جشن بزرگ سده آماده می کردند.
جشن نوسره در کدام شهرها و کشورها برگزار می شود؟
جشن نوسره را زرتشتیان ایرانی در پنجم بهمن ماه برگزار می کنند. این جشن در شهرهای یزد، روستاهای اطراف اردکان، کرمان، اصفهان، اهواز، شیراز وهمین طورکشورهای سوئد، کالیفرنیا آمریکا واسترالیا برگزار می شود. جشن نوسره شیراز از معروف ترین جشن های نوسره محسوب می شود. یزد و کرمان تنها شهرهایی هستند که جشن سده را نیز بسیار باشکوه تر از سایر مکان ها برگزار می کنند.
متاسفانه آیین کهن ما در حال فراموشی است و منابع مطلوبی برای ترویج آن وجود ندارد. قطعا هیچ یک از ما انشا در مورد جشن نوسره ننوشته ایم و اطلاعاتی از آن دراختیارمان قرارداده نشده است. به همین دلیل، تشریفینو برای درک بهتر آداب و رسوم کهن ایرانی و یادگارهای تاریخ کهن ایران، در تلاش است تا مطالبی مفید دراختیارتان قراردهد. جشن نوسره در پنج بهمن ماه برگزار می شود و برای برگزاری آن، آتشی افروخته می شود تا با اهریمن و نیروهای شیطانی در تضاد باشد و عبادت خداوند متعال و شکرگذاری از نعمت ها، در بطن این جشن نهفته است.
مراسم شه و چله کردستان
