وقتی صحبت از بورس می شود، همه ما ناخودآگاه به بازاری فکر می کنیم که در آن می توانیم سهام و اوراق بهادار خریداری کنیم؛ اما چند وقتی است صحبت از خرید کالاهای دیگری در بورس می شود. خرید خودرو در بورس، خرید سیمان از طریق بورس و… مواردی است که کم و بیش درباره آن ها شنیده ایم. در این مطلب قصد داریم در رابطه با تفاوت های بازارهای بورس و فرابورس با بورس کالا و انرژی صحبت کنیم.
انواع بازار بورس در ایران
بازار سرمایه ایران با توجه به کارکردهای آن، به بخش های مختلفی تقسیم می شود که در ادامه با هر یک از آن ها آشنا می شوید.
بورس اوراق بهادار تهران، اولین بازاری بود که در بازار سرمایه ایران راه اندازی شد. در این بازار بزرگ ترین شرکت های کشور پذیرفته شده اند و امکان خرید و فروش سهام این شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. شرکت ها معمولا بنا به دلایلی از قبیل امکان تامین مالی آسان از طریق بورس، امکان برخورداری از معافیت مالیاتی و… ترجیح می دهند مجوز های این بازار را اخذ کرده و در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شوند.
فرابورس ایران نیز به نام بازار ابزارهای نوین مالی شناخته می شود، بخش بعدی بازار سرمایه ایران است. یکی از اهداف از پیدایش بازار فرابورس، امکان پذیرش شرکت هایی بود که نمی توانستند مجوزهای بورس را اخذ کنند. بورس اوراق بهادار تهران، جهت پذیرش شرکت ها شرایط سخت گیرانه ای دارد، بنابراین طبیعی است بسیاری از شرکت ها توانایی اخذ این مجوزها را نداشته باشند؛ بنابراین می توان گفت تفاوت اصلی بورس و فرابورس در شرایط پذیرش شرکت ها در آن هاست. علاوه بر این همان طور که بیان شد فرابورس ایران، بازار ابزارهای نوین مالی است. بنابراین علاوه بر سهام شرکت ها، انواع اوراق بهادار از قبیل اسناد خزانه اسلامی، اوراق مرابحه، مشارکت، اجاره و… نیز در این بازار معامله می شوند.
فعالیت در بورس و فرابورس مشابه هم است. به عبارتی فرد برای سرمایه گذاری در بورس یا فرابورس ابتدا باید اقدام به دریافت کد بورسی کرده و سپس از طریق سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری ها در این بازار سرمایه گذاری کند.
بورس کالا، بازاری کاملا متفاوت با بورس و فرابورس است. هدف از پیدایش این بازار امکان خرید و فروش کالاهای فیزیکی و مواد اولیه شرکت هاست. به عنوان مثال شرکتی مانند فولاد مبارکه ورق و آهن آلات تولیدی خود را در این بازار به فروش می رساند و در طرف مقابل نیز شرکتی مانند ایران خودرو بخشی از کالاهای مورد نیاز خود برای تولید خودرو را از طریق بورس کالا خریداری می کند.
اما یکی از موضوعات جدیدی که بازتاب خبری گسترده ای نیز در بین رسانه ها داشت، بحث خرید سیمان و خرید خودرو در بورس بود. از آن جایی که سیمان و خودرو هر دو جز کالاهای فیزیکی محسوب می شوند، بنابراین برای خرید آن ها باید از طریق بورس کالا اقدام کنیم.
فرایند خرید سیمان از بورس کالا تقریبا مشابه با فرایند خرید خودرو در این بازار است. جهت خرید در بورس کالا فرد باید کد بورس کالا داشته باشد. کد بورس کالا متفاوت از کد بورس اوراق بهادار است و برای فعالیت در بازار بورس کالا مورد استفاده قرار می گیرد.
دریافت کد بورسی کالا و خرید محصول در این بازار نیز از طریق سامانه ای به نام ebgo انجام می شود. جهت دریافت کد بورس کالا به صورت آنلاین و غیرحضوری نیز می توانید از طریق صفحه EBGO اقدام کنید. برای هر محصولی که در این بازار عرضه می شوند اطلاعیه ای موسوم به اطلاعیه عرضه منتشر می شود. در اطلاعیه عرضه تمامی مواردی که برای خرید سیمان یا خرید خودرو در بورس نیاز دارید، اطلاع رسانی می شود. برای مشاهده اطلاعیه های عرضه نیز می توانید از طریق صفحه EBGO اقدام کنید.
بورس انرژی نیز بازار دیگری ست که به نوعی بخشی از بورس کالا به حساب می آید. در این بازار حامل های انرژی و اوراق بهادار آن ها مانند نفت و مشتقات آن، برق، گاز، زغال سنگ، محصولات پتروشیمی و... معامله می شوند. بورس انرژی ایران با هدف ارزش گذاری صحیح و تعیین قیمت منصفانه و از بین رفتن انحصار این بازار تشکیل شد. بهتر است بدانید در بازارهای جهانی امکان معامله در بورس انرژی برای همه افراد از قبیل حقوقی و حقیقی وجود دارد، ولی در ایران فقط افراد حقوقی می توانند در این معاملات شرکت کنند و امکان فعالیت برای افراد حقیقی در این بازار وجود ندارد.
نتیجه گیری
به طور کلی می توان گفت بازار سرمایه ایران به چهار بخش بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی تقسیم می شود. بورس و فرابورس جهت خرید و فروش سهام و اوراق بهاداری مانند اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت، اجاره و… هستند، ولی بورس کالا و انرژی برای خرید و فروش کالاها و حامل های انرژی مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال اگر بخواهید در سهام یک شرکت سیمانی یا خودروسازی سرمایه گذاری کنید، باید از طریق بورس یا فرابورس اقدام کنید، ولی اگر قصد خرید سیمان یا خرید خودرو در بورس را دارید باید از طریق بورس کالا اقدام کنید. بورس انرژی نیز بخش خاصی از بورس کالا است که هدف آن خرید و فروش حامل های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آن هاست.
