تخم بارهنگ، خواص و موارد منع مصرف آن 

گیاه بارهنگ اغلب در محیط های مرطوب مثل کنار مزارع، جوی های آب، فضاهای سبز شهری و… به صورت علف هرز می روید و به راحتی در دسترس می باشد. در گیاه بارهنگ ترکیباتی مثل گلیکوزیدی، ساپونین و پلانتاژین وجود دارد. طبع بارهنگ در کتب قدیمی طب سنتی ایران، سرد و خشک معرفی شده است. همچنین از تمام قسمت های این گیاه (ریشه، برگ و دانه) استفاده دارویی می شود. از ریشه و برگ گیاه بارهنگ بیشتر برای استعمال خارجی و دانه های آن نیز مصرف خوراکی دارد. از خواص بارهنگ می توان به آنتی باکتریال بودن آن اشاره کرد. لذا از برگ های بارهنگ به عنوان ضماد برای بهبود جراحات، زخم ها، قسمت های ملتهب شده بدن، رفع عفونت زخم ها (حتی زخم های قدیمی و عفونی شدید)، قطع شدن خونریزی، مشکلات پوستی مثل جوش صورت و رفع ورم صورت ناشی از آبسه دندان استفاده می شود.

وقتی گیاه بارهنگ می رسد، بذرها و دانه های ریز قهوه ای رنگ فراوانی دارد که به آن ها تخم بارهنگ گویند. برای استفاده از خواص دانه بارهنگ، آن ها را به صورت لعاب دار استفاده می کنند. این دانه ها خواص درمانی و دارویی بسیاری دارند. دو نوع گیاه بارهنگ عبارتند از لسان الحمل کبیر و لسان الحمل صغیر وجود دارد که در طب سنتی بیشتر از گیاه بارهنگ کبیر استفاده می شود.

مزایا و خواص دانه بارهنگ بخاطر وجود ترکیباتی مثل گلوتین، اسید سوکسینیک، اسید پلانتئونولیک، اکوبین، آدنین، هولوزید پلانتئوز می باشد. دانه های بارهنگ حاوی مواد روغنی ( حدود 10 درصد) می باشند و این روغن زرد رنگ بوده و بوی مطبوعی دارد.
از خواص دانه بارهنگ می توان به قابض و محرک بودن آن، تصفیه کردن خون، برطرف کردن تب، معرق، رفع اسهال خونی، رفع خونریزی ها و مشکلات دستگاه گوارش، درمان گوش درد و دندان درد، درمان کولیک (دل پیچه همراه با درد شدید)، درمان ورم مخاط دهان، ضد سرطان، ضد آرتریت یا التهاب مفاصل و روماتیسم، ضد قارچ، تقویت کننده رحم، رفع کرم معده و روده، از بین بردن مشکلات دستگاه تنفسی مثل آسم و مجاری ادرار (حتی سوزاک) اشاره کرد. از طرفی افزایش سیستم ایمنی بدن، رفع مشکلات کبد و کلیه از خواص تخمه کدو، فواید دانه بارهنگ و خواص زنیان می باشند. همچنین پیشگیری از ابتلا به آلزایمر، تصلب شراین و افزایش ایمنی بدن نیز از خواص مویز وخواص دانه بارهنگ هستند. گفتنی است التیام یافتن زخم های روده و معده، درمان بواسیر و خونریزی آن، زخم های ریه، تنگی نفس، سل و برگشت غذا از داخل معده به سمت مری (رفلاکس معده) از دیگر خواص دانه بارهنگ می باشند.

خواص تخم بارهنگ در طب سنتی

تخم بارهنگ به شکل دانه های ریز قهوه ای تیره متمایل به سیاه است و دارای چربی، صمغ، لیزاب، ترکیبات گلوکزیدی است و چنانچه در آب قرار گیرد، لایه رویی آن با ایجاد لعاب، تورم آن را سبب می شود. این دانه های ریز، حدود ۱۰ درصد مواد روغنی دارد. روغن بارهنگ زردرنگ است و بویی مطبوع و طعمی شبیه روغن گردو دارد. طبع دانه های بارهنگ سرد و خشک است. برخی از مهمترین خواص تخم بارهنگ عبارت اند از:

۱. درمان گلو درد

از خواص تخم بارهنگ در طب سنتی برای درمان گلودرد و نرم کردن سینه استفاده می شود. تخم بارهنگ پس از خیس کردن، لعاب فراوان دارد و از قدیم به همراه دانه به، تخم قدومه و تخم مرو به عنوان چهارتخمه برای نرم کردن سینه، رفع گلودرد، صاف کردن صدا و رفع خشونت حلق و گرفتگی صدا استفاده می شده است.

۲. درمان سرفه خشک

به دلیل همان خاصیت ایجاد لعاب دانه بارهنگ، استفاده از آن برای تسکین سرفه های خشک و خونی مفید است، ضمن آنکه خوردن عصاره بارهنگ برای سل، خونریزی ریه و تنگی نفس مؤثر و مفید است. تخم بارهنگ قابض است و اثر نرم کننده دارد.

۳. کمک به درمان عفونت ریه و کاهش تب

یک درمان گیاهی مفید برای عفونت ریه و کاهش سرفه استفاده از دانه بارهنگ به همراه اسفرزه، سه پستان، قدومه و تخم مرو است. ترکیب این دانه های گیاهی به خروج خلط از سینه کمک می کند و چنانچه ریه شما خلط غلیظ و سفت داشته باشد، به رقیق شدن خلط و خروج راحت تر آن کمک می کند. همچنین به دلیل طبع خنکی که دارد، در فرونشاندن تب موثر است.

۴. کاهش سوزش معده و بهبود رفلاکس معده

رفلاکس معده و سوزش معده یکی از مشکلاتی است که بسیاری افراد با آن درگیر هستند. یکی از بهترین درمان های خانگی و بی خطر برای بهبود این حالت، استفاده از ترکیب یک لیوان عرق نعنا و یک قاشق مرباخوری تخم بارهنگ به همراه یک قاشق عسل است. بهترین زمان مصرف این معجون مفید نوشیدن آن یک ساعت بعد از خوردن غذا است که باعث کاهش ناراحتی های گوارشی در طول روز می شود.

۵. درمان یبوست

از دیگر خواص تخم بارهنگ در طب سنتی کمک به درمان یبوست است. دانه های بارهنگ خاصیت ملین دارد و مصرف آن به رفع یبوست خفیف کمک می کند.

۶. درمان اسهال

جالب است بدانید دانه های بارهنگ به درمان اسهال به وی‍ژه اسهال ناشی از ازدیاد رطوبت مزاج و بلغم نیز کمک می کند. به این منظور مقدار دو قاشق سوپ خوری تخم بارهنگ را همراه با مقداری نبات سوخته میل کنید.

۷. برطرف کردن التهابات موضعی

مالیدن خمیر تهیه شده از دانه های بارهنگ مخلوط با روغن زیتون برای برطرف کردن التهابات موضعی مفید است.

۸. برطرف کردن خون موجود در ادرار

در طب سنتی از برگ و تخم بارهنگ برای درمان و برطرف کردن خون موجود در ادرار استفاده می شود. به این منظور لازم است، تخم بارهنگ را به همراه برگ آن دم کنید و بعد از صاف کردن، آن را در نصف استکان شربت زرشک حل کرده، بعد از غذا بنوشید. همچنین جوشانده دانه بارهنگ به رفع بیماری های التهابی کلیه و مثانه کمک می کند.

نحوه مصرف دانه بارهنگ

برای استفاده از خواص تخم بارهنگ بایستی دانه ها را در یک فنجان آب جوش هم زده و میل شود.

مقدار و مدت مصرف:

کودکان زیر ۲ سال: حدود یک گرم
۲ تا ۱۲ سال: دو و نیم گرم
افراد بالای ۱۲ سال: پنج گرم، چهار بار در روز مصرف شود

موارد احتیاطی و منع مصرف تخم بارهنگ

با وجود گسترده بودن خواص تخم بارهنگ، استفاده از آن در دوران بارداری و شیردهی بایستی با احتیاط همراه باشد، زیرا روغن موجود در دانه که شباهتی به روغن خردل دارد، باعث تحریک رحم می شود و با حالت مسهلی که ایجاد می کند، ممکن است برای مادر و جنین ایجاد خطر کند.
توجه داشته باشید، در هنگام مصرف تخم بارهنگ، بایستی آب و مایعات به مقدار زیاد مصرف شود، تا موسیلاژ روی سطح دانه ها، به خوبی بتوانند آب جذب کنند و متورم شوند و از متراکم شدن در معده و روده جلوگیری شود. در صورت مصرف ناصحیح ممکن است باعث درد شکمی یا انسداد شود.
برخی افراد به روغن موجود در تخم بارهنگ حساسیت دارند و باعث بروز آلرژی، التهاب و درماتیت در افراد حساس می شود.

تداخلات دارویی

گیاه بارهنگ با دارو های ضد اسهال مثل قرص دیفنوکسیلات و فرآورده های حاوی ترکیبات شبه مرفین به علت امکان انسداد روده نباید مصرف شود.