واکنش ها به مرگ ملکه در بریتانیا/ شرایط پادشاهی چارلز سوم/ نقش شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون در آینده بریتانیا 

اگر چالشی در مورد خاندان سلطنتی وجود دارد و بعد از مرگ ملکه الیزابت دوم واکنش ها متفاوت است، به اعتقاد من این موضوع ریشه در نگاهی دارد که در بریتانیا نسبت به سلطنت وجود دارد.

ساعدنیوز: مرگ ملکه الیزابت دوم با واکنش های ضد و نقیضی مواجه شده است. از شادی و پایکوبی در ورزشگاه های ایرلند تا گریه دسته جمعی در مقابل کاخ باکینگهام. بعد از 70 سال حکومت و مرگ در 96 سالگی به چه دلیل چنین تصویر متناقضی از ملکه در داخل بریتانیا به جای مانده است فارغ از واکنش هایی که در خارج از قلمرو بریتانیا نسبت به مرگ الیزابت دوم شاهد بوده ایم؟

دکتر الهام عابدینی: فکر می کنم که باید به صورت کلان به قضیه نگاه کنیم و کلاً در مورد وضعیت خاندان سلطنتی و جایگاه نهاد سلطنت در بریتانیا صحبت کنیم نه این که به شخصیت ملکه الیزابت دوم بپردازیم و بگوئیم که او شخصیت پرحاشیه ای بوده است. به این دلیل که، به جز چند مورد خاص، از جمله مرگ پرنسس دایانا همسر شاه چارلز سوم، از ملکه الیزابت دوم واکنش خاصی نمی بینیم.

در موارد بسیار نادر ما شاهد موضع گیری ملکه الیزابت دوم بودیم. به طور مثال، ملکه درباره برگزیت و کووید موضع گیری آنچنانی نداشت. معمولاً موضع ملکه همان موضع حاکمیت بوده و ما شاهد موضع متفاوتی از سوی الیزابت دوم نبودیم تا مواضع او برای چند روز موضوع بحث در رسانه ها و جامعه شود و بحث های پرچالشی را دامن بزند. الان هم اگر چالشی در مورد خاندان سلطنتی وجود دارد و بعد از مرگ ملکه الیزابت دوم واکنش ها متفاوت است، به اعتقاد من این موضوع ریشه در نگاهی دارد که در بریتانیا نسبت به سلطنت وجود دارد.

بریتانیا کشوری است که می شود گفت، یکی از قدیمی ترین دموکراسی های دنیا است و مدتهاست که این کشور دارای پارلمان است. از سوی دیگر، کشورها، یک به یک از پادشاهی عبور میکنند، ولی بریتانیا همچنان با نظام سلطنت اداره می شود. خیلی از شهروندان بریتانیا با این موضوع از جنبه سیاسی مخالف هستند و می گویند که نباید وضعیت به این گونه پیش برود.

در کنار این مسأله، هزینه های سنگینی که برای خاندان سلطنتی می شود، از محل مالیاتهای پرداختی شهروندان بریتانیا تأمین می گردد. به صورت پراکنده، هر از گاهی تجمع ها و اعتراض هایی نیز به این موضوع دیده می شود. منتقدین می گویند که چرا از مالیات های ما این همه هزینه برای این خانواده صورت بگیرد؟ در مراسم ازدواج یا تشییع در خانواده سلطنتی شاهد هزینه های سنگینی هستیم و این موضوع برای بخشی از بریتانیایی ها همیشه جای سؤال دارد.

از طرف دیگر، ما موضوع مصونیت خاندان سلطنتی را داریم. در سال های اخیر، چند مورد از رسوایی هایشان منتشر شده بود، مثلاً چارلز سوم که در حال حاضر به مقام پادشاهی بریتانیا رسیده، به اسم خیریه از اعراب ثروتمند پول دریافت می کرده و القاب سلطنتی به آنها اعطاء می کرده است. این ها چیزهایی است که به رسانه ها درز کرده و منتشر شده است. گفته می شود که عمق رسوایی خیلی بیشتر از آن چیزی است که منتشر شده است. وقتی شما مصون باشید از خیلی پیگیری های قضایی، و نیز از پرداخت خیلی از مالیات ها معاف باشید، طبیعتاً ممکن است اتفاقات ناقض قانون زیادی رخ دهد! خیلی کارها برای شهروندان عادی غیرقانونی است ولی برای خانواده سلطنتی که از پیگرد قضایی مصون هستند، انجام این کارها هیچ نوع عواقبی در پی ندارد.

مواردی را داریم که مثلاً عکس ها و تصاویری از رسوایی های اخلاقی خانواده سلطنتی منتشر شده است. اما چون این موضوع مربوط به خانواده سلطنتی بوده، خیلی زود رسانه ها قصه را جمع کردند. مثل موردی که برای شاهزاده هری پیش از ازدواج با مگان مارکل به وجود آمده بود. اما دیدیم که خیلی زود رسانه های بریتانیایی قضیه را جمع کردند و خیلی این موضوع را پوشش ندادند.

در کنار این موضوعات، نباید از این نکته غافل شویم که خاندان سلطنتی طرفدارانی هم در بریتانیا دارد. بریتانیا کشوری است که سنت ها برایش مهم است و در موارد مختلف شاهد این هستیم که تلاش می کنند تا سنت ها را حفظ کنند.

چیزی که به صورت غیررسمی بین خودشان گفته می شود، یک بار هم که شاه را در قرن هفدهم برکنار کردند و نظام به جمهوری تبدیل شده بود، آن زمان کشور به سمت فروپاشی رفته بود. اما الان، شوخی یا جدی، می گویند که نداشتن خانواده پادشاهی برای ما خوش یُمن نیست! آنها می گویند که یک بار نبودن خانواده سلطنتی را تجربه کرده اند و دچار مشکلات جدی شدند!

توسعه روابط با کشورهای عربی یکی از اولویت های دولت بریتانیا در دوران پادشاهی چارلز سوم خواهد بود.

ساعدنیوز: چارلز سوم در 73 سالگی به پادشاهی بریتانیا رسیده است و پرنس ویلیام با اعلام پادشاه، به عنوان شاهزاده ولز ولیعهدی او را بر عهده خواهد داشت. آیا می توانیم انتظار چرخش هایی خاص را در رویکرد دولت بریتانیا داشته باشیم؟ آیا سوابق فعالیت های غیرسیاسی چارلز سوم می تواند بر روی نوع حکمرانی او و تعیین خط و مشی سیاسی دولت بریتانیا در عرصه بین الملل تأثیر داشته باشد؟

دکتر الهام عابدینی: در اسنادی که از سوی ویکی لیکس منتشر شده است، به کرات در این اسناد از دیدارهای ملکه الیزابت دوم با سران کشورهای عربی گفته می شود. اما این دیدارها رسانه ای نمی شده است. با این حال، این دیدارها در جریان بوده و بریتانیا همواره گفته که کشورهای عربی برایش مهم هستند. لیز تراس هم بعد از این که به قدرت رسید، به این نکته اشاره کرد که ارتباط مؤثر با کشورهای عربی یکی از اولویت های بریتانیا است.

از طرف دیگر، چارلز هم کسی است که به بهانه بنیاد خیریه با کشورهای عربی خیلی کار می کند. شاید به صورت شفاف تر و واضح تری در آینده شاهد این روابط باشیم. اما این طور نیست که این روابط با کشورهای عربی وجود نداشته و با تاج گذاری چارلز سوم این روابط شکل گرفته و ما شاهد یک چرخش در این حوزه هستیم. بنابراین، شاید به دلیل سوابق غیرسیاسی چارلز سوم که در سؤال اشاره کردید، این روابط شفاف تر شود.

نکته دیگر این که در سخنرانی های سالانه ملکه یا پادشاه بریتانیا معمولاً خط و مشی بریتانیا در یک سال آینده مشخص می شود. البته این خط و مشی اعلامی از سوی ملکه یا شاه در واقع با مشورت کابینه، نخست وزیر و پارلمان تنظیم می شود. این طور نیست که فقط تصمیم خاندان سلطنتی باشد.

لیز تراس مخالف جدایی مستعمرات بریتانیا است و خصوصاً با استقلال اسکاتلند و ایرلند شمالی مخالف است.

ساعدنیوز: یکی از مسائل اصلی بریتانیا رشد روزافزون جدایی طلبی و استقلال خواهی در داخل قلمرو آن است. جریان های استقلال طلب در استرالیا، کانادا، اسکاتلند و ایرلند هر روز قوی و قوی تر می شوند. آیا می توانیم انتظار فروپاشی بریتانیا با جدایی و استقلال این کشورها در دوره چارلز سوم را داشته باشیم؟

دکتر الهام عابدینی: نیکلا استروجن وزیر اول اسکاتلند وعده داده است که در 2023 میخواهد همه پرسی جدایی اسکاتلند از بریتانیا را برگزار کند. این درخواست در دوره بوریس جانسون از سوی او مطرح شده بود. بوریس جانسون تنها چند ساعت قبل از استعفایش این درخواست را رد کرد. در واقع، آخرین اقدام جانسون در مقام نخست وزیر همین رد کردن درخواست استروجن مبنی بر برگزاری همه پرسی استقلال اسکاتلند در سال 2023!

حالا، استروجن بعد از این که لیز تراس نخست وزیر شد، خط و نشان کشید که لیز تراس نباید قوانین انتخاباتی و همه پرسی را تغییر دهد! نباید جلوی برگزاری همه پرسی را بگیرد. طرح این موضوع از سوی وزیر اول اسکاتلند کاملاً نشان می دهد که لیز تراس چقدر موضع سختگیرانه ای در برابر استقلال مستعمرات بریتانیا دارد. البته قبلاً هم نقل قولهایی از لیز تراس درباره مخالفت او با هرگونه جدایی و استقلالی داریم.

بنابراین، من فکر می کنم که در کوتاه مدت حداقل تا زمان برگزاری انتخابات سراسری در 2024 خیلی بعید است که ما شاهد استقلال یا جدایی مناطقی مثل اسکاتلند و ایرلند شمالی باشیم. مخصوصاً در مورد ایرلند شمالی این موضوع بسیار بعید است حتی با وجود چالشی که بر سر برگزیت وجود دارد. تحلیل من این است که ایرلند شمالی زمینه جدایی و استقلال را ندارد. اسکاتلند حداقل نفت دارد، تأسیسات هسته ای دارد، از گردشگری درآمد خوبی کسب می کند، یک اتکای اقتصادی را هم دارد. به لحاظ سیاسی نیز اسکاتلند از استقلال نسبی برخوردار است و سطحی از استقلال ار تجربه کرده است. اما این موضوعات درباره ایرلند شمالی صادق نیست. برای اسکاتلند استقلال در مقایسه با ایرلند شمالی، راحت تر است.

بریتانیا امروز با چالش های متفاوتی دست به گریبان است. از موضوع برگزیت گرفته تا موضوع انرژی و تورم، همین فوت ملکه و روی کار آمدن چارلز که آدم محبوبی نیست به خاطر رسوایی هایش و دایانا و تا حدی در نزد افکار عمومی بریتانیا در مرگ دایانا مقصر دانسته می شود، فکر کنم باعث خواهد شد که آمار افرادی که نگاه منفی به خانواده سلطنتی دارند بالا برود. با توجه به این چالش ها، فکر نمی کنم که بریتانیا خودش را وارد چالش جدیدی به نام استقلال مستعمرات خود کند!

حتی برخی گمانه زنی می کردند که چارلز از ولیعهدی به بهانه هایی مانند سن بالا یا مشکلات دیگر کنار بکشد، و ویلیام که در صف جانشینی است، به ولیعهدی ملکه انتخاب شود و پادشاه شود.

ساعدنیوز: برخی تحلیلگران معتقدند که شاهزاده ویلیام قابل مقایسه با بن سلمان در عربستان است و باید انتظار این را داشته باشیم که حتی در دوره پادشاهی چارلز سوم صحنه گردانی اصلی به دست شاهزاده ویلیام باشد. این سناریو و تحلیل تا چه اندازه با واقعیت های موجود مطابقت دارد؟

دکتر الهام عابدینی: اتفاقاً در چند سال اخیر، به ویژه بعد از این که برگزیت رخ داد. در چند مورد بازدید معدودی که ملکه داشت، به جای چارلز، ویلیام حضور داشت. این در حالی است که بنا بر رسوم و تشریفات، ملکه یا پادشاه باید به همراه ولیعهدش چنین بازدیدهایی را انجام دهد.

در این موارد، ویلیام نقش های مهمی را ایفا کرده است. در مصاحبه ها و بازنمایی ها از خانواده سلطنتی، شخصیت محوری ویلیام و کیت میدلتون بودند نه چارلز و همسرش! خب بخشی هم این است که چارلز محبوبیتی ندارد مخصوصاً به خاطر ماجراهای دایانا و روابطی که با همین همسرش کامیلا داشته که شخص چندان محبوبی در بریتانیا نیست. به همین دلیل، بازنمایی خانواده سلطنتی بر عهده ویلیام و کیت میدلتون بوده است.

حتی برخی گمانه زنی می کردند که چارلز از ولیعهدی به بهانه هایی مانند سن بالا یا مشکلات دیگر کنار بکشد، و ویلیام که در صف جانشینی است، به ولیعهدی ملکه انتخاب شود و پادشاه شود. اما فکر می کنم که همچنان دست کم آن چیزی که در عرصه رسانه ای از خاندان سلطنتی می بینیم بر دوش ویلیام و همسرش، دوش و دوشس کورنوال و کمبریج است. طبیعتاً با ارتقای به ولیعهدی بسیار منطقی است که از این به بعد شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون بیش از قبل دیده خواهند شد و رسانه ها هم بیشتر بهشون بپردازند.